Pracownik przebywający na chorobowym, opiece lub macierzyńskim otrzymuje z tego tytułu zasiłek. Ustalenie jego wysokości zależy od wynagrodzenia osiągniętego przez etatowca. Często średnia, jaką przyjmujemy do wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku, jest zbyt niska. Pracownicy na etacie mają jednak zagwarantowane minimum wynagrodzenia, od którego zostanie naliczony im zasiłek.
- Zatrudniamy pracowników, którzy osiągają wynagrodzenie na poziomie minimalnym. Oprócz pensji zasadniczej otrzymują premie miesięczne pomniejszane za czas choroby i dodatek stażowy, który jest wypłacany w jednakowej wysokości (niezależnie od tego, czy w danym miesiącu podwładny przebywał np. na zwolnieniu lekarskim). Czy wyliczając zasiłek chorobowy należy za każdym razem do podstawy wymiaru zasiłku przyjąć minimalne wynagrodzenie obowiązujące w roku, w którym ustalamy prawo do zasiłku? – pyta czytelnik.
Podstawa wymiaru zasiłku z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeżeli jednak pracownik zachowuje prawo do składników pensji za okres pobierania zasiłków, to warunek osiągania stawki minimalnej ustala się sumując składniki wchodzące do podstawy zasiłku z tymi, które będą wypłacane obok zasiłku.
Jaki etat, taka stawka
Podstawa zasiłku to – zgodnie z art. 36 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa) – przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika, które otrzymał za 12 miesięcy kalendarzowych, poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy. Jeżeli nie przepracował 12 miesięcy, średnią liczy się z pełnych miesięcy okresu zatrudnienia.
Żeby ustalić podstawę wymiaru zasiłku, należy przyjąć przychód, który stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne (13,71 proc.).
Podstawa wymiaru zasiłku dla pracownika powinna odzwierciedlać jego przeciętne wynagrodzenie. Jednak do celów obliczenia świadczenia chorobowego przepisy ustawy zasiłkowej gwarantują najniższą podstawę zasiłku dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Jest to – w myśl art. 45 ust. 1 ustawy zasiłkowej – odpowiednia do stażu pracy kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu 13,71 proc. Dla osób, które nie mają jeszcze rocznego stażu pracy, gwarantowana podstawa wymiaru jest niższa. W pierwszym roku pracy wynosi ona 80 proc. minimalnej płacy po odliczeniu 13,71 proc. z tej kwoty.
Przykład
Pan Robert, który ma okres ubezpieczenia dłuższy niż rok, był niezdolny do pracy z powodu choroby od 2 do 15 maja 2015 r. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku po potrąceniu składek w wysokości 13,71 proc. liczone z okresu od maja 2014 r. do kwietnia 2015 r. wyniosło 1469,80 zł. Ponieważ jest niższe od minimalnej podstawy wymiaru wynoszącej 1510,07 zł, za podstawę wymiaru zasiłku trzeba przyjąć minimalne wynagrodzenie w wysokości 1510,07 zł.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń przysługujących pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy minimalna podstawa jest proporcjonalnie niższa.
Ponadto gwarancja minimalnego wynagrodzenia dotyczy ubezpieczonych będących pracownikami, do których pensji mają zastosowanie przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Nie dotyczy to m.in. pracowników młodocianych zatrudnionych w ramach przyuczenia do wykonywania zawodu.
Przełamany staż
Gdy w trakcie nieprzerwanej niezdolności do pracy upłynie pierwszy rok zatrudnienia pracownika, podstawę wymiaru należnego mu zasiłku trzeba przeliczyć uwzględniając wyższą gwarantowaną kwotę.
Przykład
Pani Justyna, mająca okres ubezpieczenia krótszy niż rok, była niezdolna do pracy z powodu choroby od 29 kwietnia do 12 maja 2015 r. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru przysługującego z tego tytułu zasiłku chorobowego (liczone z okresu od kwietnia 2014 r. do marca 2015 r.) po potrąceniu składek w wysokości 13,71 proc. wyniosło 1171,82 zł. Było więc niższe od minimalnej podstawy wymiaru wynoszącej 1208,65 zł (80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. 1400 zł, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia). Jako podstawę wymiaru zasiłku przyjęto więc kwotę gwarantowaną w pierwszym roku pracy – tj. 1208,65 zł.
W trakcie pobierania zasiłku chorobowego, tj. od 1 maja 2015 r., pracownica rozpoczęła drugi rok pracy. W związku z tym, począwszy od 1 maja 2015 r., podstawę wymiaru zasiłku podwyższono do kwoty gwarantowanej od drugiego roku pracy (1510,07 zł).
Elementy składowe
Na podstawie art. 6 ust. 4 i 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu, sprawdzając, czy zatrudniony otrzymuje wynagrodzenie minimalne, przyjmuje się przysługujące mu składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy. Są to więc również wszystkie te, które otrzymuje oprócz wynagrodzenia zasadniczego – czyli dodatki za staż pracy oraz inne dodatki za szczególne właściwości pracy, szczególne kwalifikacje lub warunki pracy, premie i nagrody regulaminowe i uznaniowe, dopłaty, dodatki wyrównawcze, za pracę w godzinach nocnych.
Są też świadczenia, których nie wlicza się do stawki minimalnego wynagrodzenia. Są to:
- nagrody jubileuszowe,
- odprawy pieniężne przysługujące pracownikom w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
- inne elementy wynagrodzenia nazywane dodatkami w przepisach np. dodatki z tytułu pracy w warunkach szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia pracownika.
Na czynniki pierwsze
Gdy pracownik otrzymuje obok wynagrodzenia zasadniczego składniki wynagrodzenia, takie jak premie czy dodatek stażowy, których nie wlicza się do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych, to do celów porównania podstawy wymiaru zasiłku z gwarantowaną stawką należy je zsumować. Tak ustalona podstawa wymiaru nie może być niższa od odpowiedniej do stażu pracy kwoty minimalnej pomniejszonej o 13,71 proc.
Przykład
Pan Ryszard, zatrudniony w firmie od ośmiu lat, otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne w kwocie 1600 zł oraz składniki wynagrodzenia, do których zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku. Jest to dodatek stażowy w wysokości 128 zł miesięcznie i premie uznaniowe w wysokości 200 zł. Od 2 do 10 maja 2015 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim w związku z opieką nad chorą żoną. Podstawę wymiaru zasiłku należy obliczyć w następujący sposób:
Krok 1.
Ustalić składniki wliczane do podstawy
W tym celu wynagrodzenie miesięczne należy pomniejszyć o kwotę potrąconych składek na ubezpieczenia społeczne (13,71 proc.)
1600 zł – (13,71 proc. z 1600 zł) = 1600 zł – 219,36 zł = 1380,64 zł
Krok 2.
Obliczyć wysokość składników miesięcznych, które nie stanowią podstawy zasiłku, po odliczeniu składek finansowanych przez pracownika:
128 zł + 200 zł = 328 zł
328 zł – (13,71 proc. z 328 zł) = 328 zł – 44,97 zł = 283,03 zł
Krok 3.
Ustalić podstawę wymiaru zasiłku:
(1380,64 zł x 12) : 12 = 1380,64 zł
Krok 4.
Zsumować podstawę zasiłkową ze składnikami wypłacanymi obok zasiłku:
1380,64 zł + 283,03 zł = 1663,67 zł
Krok 5.
Porównać ustaloną sumę z minimalną podstawą zasiłku właściwą z uwagi na staż pracownika.
Podstawa wymiaru zasiłku łącznie z kwotą składników wynagrodzenia, do których pan Ryszard zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku wynosi 1663,67 zł. To kwota wyższa od minimalnej podstawy wymiaru zasiłku (1510,07 zł).
Gdyby się okazało, że ustalona podstawa zasiłku zsumowana ze składnikami, których nie można do niej doliczyć, jest niższa od gwarantowanej podstawy zasiłkowej, świadczenie należałoby liczyć od minimalnej gwarantowanej stawki.
Przykład
Pan Konrad posiada pięcioletni staż. W obecnej firmie podjął pracę na pełny etat od 1 listopada 2014 r. Wynagrodzenie pracownika określone jest w stałej stawce miesięcznej. Dodatkowo otrzymuje premię miesięczną, do której zachowuje prawo w okresie choroby i macierzyństwa. Wynagrodzenie za listopad i grudzień 2014 r. wyniosło 1480 zł, a premia 200 zł. Od stycznia 2015 r. pensja pracownika to 1550 zł, a premia – 200 zł. Pan Konrad złożył wniosek o urlop ojcowski od 4 do 17 maja 2015 r. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi jego przeciętne miesięczne wynagrodzenie od listopada 2014 r. do kwietnia 2015 r. Podstawę wymiaru zasiłku należy obliczyć następująco:
1. wynagrodzenie miesięczne po pomniejszeniu o kwotę potrąconych składek na ubezpieczenie społeczne 13,71 proc.:
– listopad i grudzień 2014 r.: 1480 zł – 202,91 zł = 1277,09 zł
– od stycznia do kwietnia 2015 r.: 1550 zł – 212,51 zł = 1337,49 zł
Średnia: [(1277,09 zł x 2) + (1337,49 zł x 4)] : 6 = 1317,36 zł
2. składniki miesięczne, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku:
200 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc.
200 zł – 27,42 zł = 172,58 zł,
Średnia: (172,58 zł x 6) : 6 = 172,58 zł
3. podstawa wymiaru zasiłku zsumowana z kwotą składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku wynosi:
1317,36 zł + 172,58 zł = 1489,94 zł
Podstawa wymiaru zasiłku łącznie z kwotą składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku wynosi 1489,94 zł. Jest ona niższa od minimalnej podstawy wymiaru zasiłku (1510,07 zł). Dlatego podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego należy podwyższyć o kwotę tej różnicy:
1510,07 zł – 1489,94 zł = 20,13 zł
Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota wyliczona z zasadniczego wynagrodzenia i różnicy:
1317,36 zł + 20,13 zł = 1337,49 zł.
Okresy wliczane i pomijane
Przy ustalaniu, do jakiej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę – tj. 80 proc. czy 100 proc. – pracownik ma prawo, do okresów jego pracy wlicza się te, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o minimalnym wynagradzaniu za pracę, tj.:
- podlegania ubezpieczeniom społecznym lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
- pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego przysługujących w czasie trwania ubezpieczenia,
- pobierania zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
- odbywania służby wojskowej,
- urlopu wychowawczego przysługującego po 31 grudnia 1998 r.
Nie uwzględnia się natomiast okresów:
- urlopu bezpłatnego,
- urlopu wychowawczego przypadającego przed 1 stycznia 1999 r.
- pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przysługujących po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego. -
