Tego rodzaju rozbieżność w regulacjach dotyczących poboru składek przez ZUS pojawia się nie po raz pierwszy. Podobnie było z przepisami normującymi kwestię egzekwowania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i na Fundusz Pracy. Chodziło o wątpliwość, czy składki na FP podlegają jedynie egzekucji administracyjnej czy także sądowej. Rozstrzygnął to Sąd Najwyższy w uchwale z 16 października 2008 r. (III CZP 99/08).
Dotyczyło to treści przepisów:
- art. 24 ust. 2 ustawy o sus, który mówi, że składki na ubezpieczenia społeczne podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej,
- art. 32 tej ustawy nakazującego stosowanie do składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – m.in. w zakresie ich egzekucji – odpowiednio przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne,
- przy równoczesnym art. 107 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku, który wskazuje, że składki na Fundusz Pracy „podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu administracyjnym".
Ustawa o promocji wyraźnie wskazuje więc, że składki na Fundusz Pracy można egzekwować wyłącznie w trybie administracyjnym. Jednocześnie ustawa o sus przewidywała zarówno egzekucję administracyjną, jak i sądową. Wystąpiła więc podobna rozbieżność przepisów rangi ustawowej, która obecnie pojawiła się w przypadku ustalenia kwoty „granicznej" dla odsetek za opóźnienie.
Późniejsza i szczególna
Sąd Najwyższy w uchwale z 16 października 2008 r. stwierdził, że art. 107 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia (...) stanowi późniejszy przepis o charakterze szczególnym w stosunku do art. 24 ust. 2 w zw. z art. 32 ustawy o sus. Podkreślił, że „Jeżeli w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przyjęto ogólne rozwiązanie modelowe w postaci możliwości wyboru przez wierzyciela rodzaju egzekucji zasadniczych składek (na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) i za rozwiązaniem takim mógłby przemawiać przede wszystkim podobny charakter wspomnianych należności składkowych, to w art. 107 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy doszło jednak do dokonania wyraźnego wyłomu w tym modelu w odniesieniu do egzekucji składek na Fundusz Pracy". Zatem SN uznał, że przepis ustawy o promocji zatrudnienia (...), jako przepis szczególny i późniejszy, zmodyfikował postanowienia ustawy o sus w zakresie regulacji dotyczącej egzekucji składek na Fundusz Pracy.
Inne dane wyjściowe
Co istotne, SN w tej uchwale odniósł się do swojej wcześniejszej uchwały, z 23 maja 2003 r. (III CZP 27/03), w której zajął diametralnie inne stanowisko. W 2003 r. rozpatrywał rozbieżność między art. 24 ust. 2 w zw. z art. 32 ustawy o sus a przepisami obowiązujących wówczas ustaw regulujących pobór składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. Ustawa o sus przewidywała egzekucję administracyjną i sądową składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy. Jednocześnie w art. 28 ust. 1 ustawy z 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (DzU nr 28, poz. 153), która weszła w życie 1 stycznia 1999 r., przewidziano, że składki na ubezpieczenia zdrowotne podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji w administracji. W trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji miały też być egzekwowane składki na Fundusz Pracy – stosownie do art. 56 ust. 3 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jedn. DzU z 1997 r. nr 25, poz. 128). SN w uchwale z 2003 r. stwierdził, że między wymienionymi przepisami zachodzi określona relacja czasowa – przepis ogólny jest późniejszy niż przepis szczególny. Stwierdził, że – biorąc pod uwagę datę publikacji aktów prawnych – należy przyjąć, że przepisy ustawy o ubezpieczeniach społecznych mają pierwszeństwo jako normy późniejsze. Równocześnie uznał, że decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia tej kolizji norm prawnych mają ostatecznie wnioski wynikające z zastosowania wykładni celowościowej i systemowej. One zaś uzasadniają stanowisko, że egzekucję analizowanych należności można prowadzić zarówno w drodze administracyjnej, jak i sądowej, na podstawie art. 32 i 24 ustawy o sus.
