Wynagrodzenie dla twórcy wynalazku korzysta ze zwolnienia składkowego. Takie pieniądze – również dla byłego pracownika – to przychód ze stosunku pracy, ale bez danin na ubezpieczenia.
Tak stwierdził ZUS, wydając 22 lutego 2013 r. indywidualną interpretację składkową (DI/200000/451/224/ 2013).
Spółka 21 grudnia 2012 r. zawarła porozumienie z byłym pracownikiem dotyczące wypłaty 28 000 zł tytułem wynagrodzenia za współudział w tworzeniu wynalazku, jak również za korzystanie z niego przez pracodawcę i uzyskanie przez firmę na niego patentu. Płatnik stwierdził, że pieniądze przekazane byłemu podwładnemu z tego tytułu stanowią dla niego przychód ze stosunku pracy. Zdaniem spółki występującej o interpretacją składkową wypłacona kwota nie podlega obciążeniom na składki na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne. Zwolnienie to wynika § 2 ust. 1 pkt 1a rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.; dalej rozporządzenie składkowe).
ZUS w decyzji z 22 lutego 2013 r. (DI/200000/451/224/2013) uznał stanowisko płatnika za prawidłowe. Katalog zwolnień wymieniony w rozporządzeniu składkowym przewiduje w § 2 ust. 1 pkt 1a, że wolne od składek są należności obliczane od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, a także nagrody za prace badawcze i wdrożeniowe. Przepis ten odnosi się do projektów określonych w ustawie z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm.; dalej: ustawa pwp).
Do projektów wynalazczych zalicza się wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych i projekty racjonalizatorskie. Ustawa Prawo własności przemysłowej nie zawiera definicji wynalazku. Jednak art. 24 ustawy pwp stwierdza, że patentów udziela się na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Jeśli dany wytwór można uznać za wynalazek, to ustawa przewiduje pewne profity dla jego twórcy. Może to być:
? zapłata za przeniesienie prawa do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego lub topografii układu scalonego,
? wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, topografii układu scalonego przez przedsiębiorcę, gdy prawo do korzystania z tych projektów wynalazczych lub prawo do uzyskania patentu, prawa ochronnego, prawa rejestracji przysługuje w sytuacji, gdy twórca wytworzył to dzieło zarówno w ramach umowy o pracę, jak i innej umowy, a także gdy przekazał je zgodnie z art. 20 pwp,
? wynagrodzenie za projekt racjonalizatorski przyjęty przez przedsiębiorcę do wykorzystania.
Umowne porozumienie zawarte z byłym podwładnym, na mocy którego spółka ma wypłacić wynagrodzenie z tytułu współtworzenia wynalazku, jak również z tytułu korzystania z wynalazku przez spółkę, mieści się zatem w zwolnieniu składkowym z § 2 ust. 1 pkt 1a rozporządzenie składkowego.
Od redakcji
Decyzja ZUS, choć po myśli płatnika, nie wynika ze ścisłej interpretacji ulgi wskazanej w § 2 ust. 1 pkt 1a rozporządzenia składkowego. A to dlatego, że jeśli chodzi o wynalazki, to z ulgi skorzystać mogą wręczane za nie nagrody. Nie była to także wypłata „za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu przydatną do stosowania projektu".
Zgodnie z porozumieniem zawartym przez płatnika z byłym pracownikiem, firma zobowiązała się uiścić 28 000 zł tytułem wynagrodzenia należnego za współudział w tworzeniu wynalazku, jak również za korzystanie z wynalazku i uzyskanie na niego patentu. Na szczęście dla ubiegającego się o interpretację jest ona dla niego wiążąca i ZUS nie może jej zmienić.
Ustawa Prawo własności przemysłowej szczegółowo wskazuje wymagania, jakim muszą odpowiadać wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe oraz topografie układów scalonych. Być może nie byłoby w tym zakresie wątpliwości, gdyby wypłacone świadczenie po prostu nazwać nagrodą za wynalazczość.
Nieco inaczej jest z pracowniczymi projektami racjonalizatorskimi. Sprawy związane z ich opracowaniem, zastosowaniem, kwestiami własności i wynagradzania określa sam przedsiębiorca w swoich przepisach wewnętrznych, np. w regulaminie racjonalizacji. W dokumencie tym szef może uznać za projekt racjonalizatorski każde rozwiązanie nadające się do wykorzystania, które nie jest wynalazkiem podlegającym opatentowaniu, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym ani topografią układu scalonego. Jednak nie każdy przejaw autorskiego usprawnienia istniejącego już rozwiązania można dowolnie uznać za pracowniczą racjonalizację. W regulaminie racjonalizacji trzeba podać co najmniej, jakie rozwiązania i przez kogo dokonane uznaje się za projekty racjonalizatorskie, a także sposób załatwiania zgłoszonych projektów i zasady wynagradzania ich twórców. Za przyjętą do wykorzystania koncepcję jego twórcy należy się wynagrodzenie, również określone w regulaminie racjonalizacji (art. 7 i art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy pwp).