- Od kilku lat prowadzę działalność gospodarczą, z której zgłosiłem się do ubezpieczeń społecznych, w tym chorobowego. Obecnie moja żona, która zwykle zajmuje się naszą dwuletnią córką, przebywa w szpitalu. Przez ten okres będę musiał zaopiekować się dzieckiem. Czy mogę starać się w ZUS o zasiłek opiekuńczy?

– pyta czytelnik.

Obecnie prawo do zasiłku opiekuńczego nie jest zróżnicowane w zależności od tego, czy ubiega się o nie osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo, czy dobrowolnie.

Świadczenie to przysługuje temu, kto nie może wykonywać pracy m.in. z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem, jeśli jego małżonek, który stale się nim zajmuje, jest niezdolny do sprawowania pieczy, ponieważ:

- uniemożliwia mu to poród lub choroba,

- przebywa w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.

Przy czym obowiązuje tu granica wieku dziecka. Okres opieki jest płatny, gdy zdrowy potomek nie ukończył jeszcze ośmiu lat. Zasady te wynikają z art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. b i c ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.).

Jeśli dziecko ukończyło dwa lata, konieczne jest też, by poza osobą ubiegającą się o zasiłek opiekuńczy nie było innego domownika, który mógłby się nim zająć.

Zasiłek opiekuńczy za czas sprawowania pieczy nad zdrowym dzieckiem przysługuje pod warunkiem, że czasowo nie może się nim zająć stały opiekun.

Stały opiekun

Za osobę stale opiekującego się dzieckiem uważa się np. małżonka niezatrudnionego lub przebywającego na urlopie wychowawczym. Przy czym brak formalnego związku małżeńskiego między rodzicami nie jest tu przeszkodą do uzyskania zasiłku opiekuńczego.

Prawo do świadczenia nie przysługuje, gdy małżonek, który przebywa w szpitalu, nie był stałym opiekunem dziecka, bo np. pracował na etat, a potomek przebywał w tym czasie w żłobku lub przedszkolu. Przy czym sam fakt, że dziecko uczęszcza do jakiejś placówki, wcale nie wyklucza tego, że jego matkę czy ojca można uznać za osobę stale sprawującą nad nim opiekę.

Przykład

Pan Michał prowadzi sklep motoryzacyjny czynny od poniedziałku do piątku od 9 do 17.30. Jego żona pracuje natomiast na cały etat od 7 do 15. Po powrocie z pracy zajmuje się synem.

Podczas jej pobytu w szpitalu dziecko pozostawałoby więc bez opieki przez część dnia. Zatem w okresie jej ewentualnej hospitalizacji pan Michał może się ubiegać o zasiłek opiekuńczy, jeśli:

- podlega ubezpieczeniu chorobowemu,

- nie ma innego domownika, który mógłby i powinien – w myśl kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – zapewnić opiekę synowi.

Niezbędne dokumenty

ZUS ustali prawo i wypłaci zasiłek opiekuńczy przedsiębiorcy na podstawie złożonego zaświadczenia płatnika składek na druku ZUS Z-3b, wniosku o uzyskanie zasiłku opiekuńczego (ZUS Z-15) oraz zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym formularzu, zawierającego:

- imię i nazwisko małżonka stale opiekującego się dzieckiem,

- okres i przyczynę konieczności sprawowania opieki nad potomkiem,

- imię i nazwisko dziecka,

- pieczątkę i podpis wystawiającego zaświadczenie.

Takie dokumenty jako wymagane wymienia § 23 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2012 r., poz. 444).

Nie każdy musi zająć się potomkiem

Nie zawsze obecność innych osób w mieszkaniu, w którym mieszka dziecko, jest podstawą, by pozbawić wnioskodawcę prawa do zasiłku opiekuńczego. Jako domownika, który powinien zaopiekować się dzieckiem, nie zalicza się pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie oraz osób:

- całkowicie niezdolnych do pracy,

- chorych (np. przebywających na zwolnieniach lekarskich),

- które z uwagi na wiek są niesprawne fizycznie lub psychicznie,

- prowadzących gospodarstwo rolne,

- prowadzących działalność pozarolniczą, które nie mogą regulować swojego czasu pracy w dowolny sposób (mają ustalone godziny pracy),

- niezobowiązanych do sprawowania opieki na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli odmawiają sprawowania opieki.