Od 2007 roku obowiązuje w Polsce tzw. boloński, trzystopniowy system studiów: licencjackie, magisterskie i doktoranckie. Pierwsze z nich trwają trzy lata, ale dla większości studentów ich ukończenie jest tylko formalnością. Tak jak było przed reformą, kontynuują oni naukę na tym samym wydziale aż do magisterium. Jednak po uzyskaniu licencjatu, a przed rozpoczęciem studiów magisterskich dla ZUS żak traci swój status. Tym samym trzeba go czasowo wyrejestrować z ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny.

Trzy miesiące w zawieszeniu

Studentem jest osoba kształcąca się na studiach wyższych. Kontynuujący naukę abiturient ma status studenta i wynikające z niego prawa i obowiązki do czasu ukończenia studiów, czyli do złożenia egzaminu dyplomowego. Jedynie w przypadku kierunków lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii moment zakończenia edukacji przypada na dzień złożenia ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu, a dla kierunku farmacja na dzień zaliczenia ostatniej przewidzianej w planie studiów praktyki.

Po zeszłorocznej nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym do art. 167 dodany został ust. 2a, który przewiduje wyjątek od tej zasady. Według niego osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zostaje pozbawiona statusu studenta, ale czasowo zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia. To oznacza, że chwilowy absolwent zachowa np. prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli zgłosiła go do niego uczelnia. Prawo do tych świadczeń przysługuje osobom, które ukończyły szkołę średnią lub wyższą, przez cztery miesiące od zakończenia nauki bądź skreślenia z listy uczniów lub studentów.

Zmiana bez znaczenia

Nowelizacja ta miała zapobiec utracie studenckich przywilejów przysługujących absolwentom, którzy ukończyli pierwszy stopień kształcenia na poziomie wyższym, czyli licencjat. Jednak ustawa ustanawia jedynie prolongatę uprawnień studenckich na czas wakacji między trzecim a czwartym rokiem, a to nie to samo co utrzymanie statusu studenta.

W praktyce oznacza to tyle, że student pracujący na zlecenie w czasie przerwy między licencjatem a magisterium podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tytułu wykonywania tej umowy, nawet jeśli nie ukończył 26 lat. Tego typu zawirowania nie dotkną jedynie osób kształcących się na jednolitych studiach magisterskich.

Przykład

Pani Aleksandra, 23-letnia studentka polonistyki, dorabia na zleceniu jako korektorka. Pod koniec czerwca 2012 r. złożyła egzamin dyplomowy i uzyskała tytuł licencjata.

Ten egzamin zakończył jej pierwszy stopień studiów wyższych. Kobieta zamierza kontynuować naukę na studniach magisterskich od października 2012 r. Po złożeniu egzaminu ma status absolwenta z prawami studenta do końca października 2012 r. W tym czasie może korzystać z przywilejów studenckich (np. zniżkowych biletów). Nie zaoszczędzi jednak na składkach na ZUS. Dotychczasowe bezskładkowe zlecenie na trzy miesiące zmieni się w kontrakt, od którego należne są wszystkie daniny, tj. składki i podatek.

Do czasu uzyskania przez nią ponownie statusu studenta szef musi odprowadzać od jej przychodu ze zlecenia składki na ogólnych zasadach dotyczących zleceniobiorców. Matka studentki, która do tej pory zgłaszała ją do ubezpieczenia zdrowotnego jako uczącego się członka rodziny, musiała ją z niego wyrejestrować za pośrednictwem swojego płatnika składek w ciągu siedmiu dni od zdania egzaminu licencjackiego.

Przez wakacje pani Aleksandra była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z własnego tytułu pracy na umowę-zlecenie. Jej matka powinna ponownie zgłosić ją do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny od dnia podjęcia nauki na studiach drugiego stopnia (magisterskich), tj. od 1 października 2012 r. (nawet jeśli immatrykulacja odbędzie się później). Dopiero od tego dnia jej córka odzyska status studenta.

Rodzice, którzy po wakacjach zgłaszają swoich potomków ponownie do ubezpieczenia zdrowotnego, mają obowiązek dokonać tego (za pośrednictwem płatnika składek) w ciągu siedmiu dni od zmiany sytuacji ubezpieczeniowej, czyli w pierwszym tygodniu października 2012 r.

Zgłoszenia należy dokonać, wypełniając formularz ZUS ZCZA (zgłoszenie członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego). Ubezpieczony składa u płatnika wniosek o objęcie ubezpieczeniem członka rodziny, a płatnik wniosek ten przekazuje do ZUS. -

WAKACYJNY

ZAROBEK

Umowy-zlecenia zawierane z uczniami szkół lub studentami, którzy nie ukończyli 26 lat, nie podlegają oskładkowaniu. Nawet wtedy, gdy są zawierane w okresie ferii letnich między semestrami, czyli w czasie, gdy kształcący się jeszcze zleceniobiorca faktycznie nie uczęszcza na zajęcia w szkole lub na uczelnię. Osoba jest studentem do daty ukończenia studiów lub daty skreślenia z listy studentów. Za dzień ukończenia studiów uważa się datę:

- złożenia przez studenta egzaminu dyplomowego,

- złożenia przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu w przypadku kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii,

- zaliczenia przez studenta ostatniej przewidzianej w planach studiów praktyki w przypadku kierunku farmacja.

Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy pracodawca zawiera umowę cywilną z własnym pracownikiem. Nawet jeśli posiada on status studenta lub ucznia i jest to osoba młodsza niż 26-letnia, należy za nią wówczas opłacać składki od przychodu z tego kontraktu. I to na zasadach dotyczących pracowników. W takiej sytuacji umowa-zlecenie jest bowiem traktowana w zakresie ubezpieczeń społecznych jak umowa o pracę.

Tylko do

26. urodzin

Pracownik ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny, którzy nie mają swojego tytułu do objęcia tym ubezpieczeniem. Tak stanowi art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).

Zgodnie z jej przepisami do ubezpieczenia zdrowotnego może być zgłoszone dziecko w okresie, w którym się kształci, nie dłużej jednak niż do ukończenia 26. roku życia (ograniczenie wieku nie ma zastosowania jedynie wobec osób, które mają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi).

Jeżeli więc student (niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu) spełnia warunki do objęcia nim jako członek rodziny osoby ubezpieczonej, podlega mu z tego tytułu. Wtedy do ubezpieczenia zdrowotnego ma obowiązek go zgłosić jeden z rodziców.

Pracodawca dokonuje zarówno zgłoszenia, jak i wyrejestrowania członka rodziny na podstawie wniosku (oświadczenia) zgłoszonego przez pracownika. Gdy dziecko, które jest studentem, ukończy 26 lat (i nie ma orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności lub innego traktowanego na równi), powinno zostać przez rodzica wyrejestrowane z ubezpieczenia zdrowotnego.

Jeśli student ukończył już 26 lat i nie ma innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, do tego ubezpieczenia powinien zostać zgłoszony przez uczelnię. Wówczas rodzic powinien poinformować o tym fakcie płatnika i przekazać za jego pośrednictwem formularz ZUS ZCNA w celu wyrejestrowania członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego.