Przez cały okres otrzymywania zasiłku macierzyńskiego zawieszony jest tytuł do ubezpieczeń, z którego zostało przyznane świadczenie (np. stosunek pracy). Ma to szczególne znaczenie dla pracowników, którzy po zawarciu umowy-zlecenia z macierzystą firmą nie nabywają statusu „własnego pracownika” w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Co to oznacza? To, że niezależnie od tego, czy umowę cywilną podpiszą z obcym zakładem pracy czy ze swoim pracodawcą, zakres ubezpieczeń będzie dla nich taki, jakby kontraktem związali się z obcą firmą.

W konsekwencji są wtedy dwa tytuły do ubezpieczeń: pobieranie zasiłku macierzyńskiego i praca na umowę-zlecenie. A w takiej sytuacji pierwszeństwo ma zasiłek macierzyński i opłacanie obowiązkowych składek przez budżet państwa. Z umowy-zlecenia trzeba opłacać tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Do ubezpieczeń emerytalno-rentowych można się zgłosić dobrowolnie.

Wypłata od własnej firmy

Niekiedy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownik otrzymuje inne przychody ze swojej macierzystej firmy. Pracodawca musi wówczas rozstrzygnąć, czy naliczać od nich składki.

Aby to ustalić, trzeba sprawdzić, za jaki okres przysługuje ten przychód. Jeżeli jest to wynagrodzenie za pracę przed rozpoczęciem pobierania zasiłku macierzyńskiego, to trzeba od niego naliczyć i opłacić składki na ZUS. Data wypłaty nie ma wtedy żadnego znaczenia.

Przykład 1

Pani Anna pracuje na podstawie umowy o pracę na pełny etat w spółce z o.o. Od dnia urodzenia dziecka, tj. od 10 sierpnia 2011, pracodawca wypłaca jej zasiłek macierzyński. Na koniec października otrzyma zasiłek za ten miesiąc w wysokości 3000 zł oraz premię za II kwartał 2011 w wysokości 2000 zł.

W takiej sytuacji pracodawca musi złożyć za nią za październik raporty rozliczeniowe:

•  RCA z kodem 12 40 xx, wykazując składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty zasiłku (3000 zł),

• RSA z kodem 01 10 xx, podając okres 01.10.2011

– 31.10.2011, liczbę dni zasiłkowych 31, kwotę zasiłku (3000 zł)  i kod świadczenia/przerwy 311 (zasiłek macierzyński),

• RCA z kodem 01 10 xx, gdzie  składki na ubezpieczenia społeczne naliczy od kwoty 2000 zł, a na zdrowotne od kwoty 1725,80 zł

(2000 zł – 274,20 zł, tj. składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika).

Od pensji z umowy o pracę, oprócz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, pracodawca za październik br. powinien opłacić za panią Annę także składkę na FP i FGŚP.

Zdarza się również, że w czasie zasiłku macierzyńskiego podwładny otrzymuje składniki pensji przysługujące za okres pobierania tego świadczenia.

Przykładem może być dodatek stażowy, który firma wypłaca także za miesiące usprawiedliwionej absencji. W takim wypadku zastosowanie ma § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Wyłącza on z obowiązku opłacenia składek społecznych (czyli również zdrowotnego) przychody, które normalnie są oskładkowane, jeśli:

• przysługują za czas pobierania zasiłków, w tym macierzyńskiego,

• pracownik zachowuje do nich prawo za czas pobierania zasiłków na podstawie zapisów w układzie zbiorowym pracy lub przepisów o wynagradzaniu.

Nie tylko gotówkowe

Zwolnienie z konieczności opłacania składek dotyczy nie tylko składników wynagrodzenia w gotówce, lecz także świadczeń rzeczowych, np. opłacanej w tym okresie polisy grupowej na życie.

Ale zwolnienie ze składek świadczeń wypłaconych/przyznanych za czas pobierania zasiłku macierzyńskiego wynika również z interpretacji ZUS dotyczącej odrębności tytułów do ubezpieczeń. Otóż w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownik ma  jeden taki tytuł, właśnie pobieranie zasiłku. W tym czasie „podstawowy” tytuł (stosunek pracy) jest zawieszony.

Jeśli więc otrzymuje w tym okresie świadczenia, to nie jako pracownik, ale jako osoba przebywająca na zasiłku macierzyńskim. A dla takiej osoby podstawą wymiaru składek jest kwota zasiłku. Dodatkowe świadczenia uzyskiwane w tym czasie nie mają wpływu na kwotę, od której naliczane są składki emerytalno-rentowe. Od jego wartości nie trzeba więc opłacać żadnych składek.

Nie ma tutaj znaczenia, czy wypłata lub przyznanie świadczenia wynika z uregulowań w wewnętrznych przepisach pracodawcy. Jeżeli więc podwładny za okres przebywania na zasiłku macierzyńskim ma finansowany np. abonament medyczny, to za czas, w którym firma opłaca za niego pakiet podczas zasiłku macierzyńskiego, składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od jego wartości nie należy naliczać.

Przykład 2

Spółka finansuje swoim pracownikom abonament medyczny. Wartość tego abonamentu (120 zł miesięcznie) jest przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Co miesiąc pracodawca dolicza wartość pakietu – 120 zł – do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Pani Anna, zatrudniona w tej spółce, od dnia urodzenia dziecka (11 października br.) pobiera zasiłek macierzyński.

Za październik pracodawca powinien odprowadzić składki od części abonamentu za okres od 1 do 10 października:

120 : 31 x 10 = 38,71 zł

Natomiast w kolejnych miesiącach, w których pani Anna będzie pobierała zasiłek macierzyński, od abonamentu medycznego nie należy opłacać składek.