Od 1 stycznia 2013 r. prawo do emerytury przyznawanej i obliczanej według nowych zasad (dalej nowa emerytura), przysługuje emerytom, którzy osiągną zróżnicowany powszechny wiek emerytalny. Mówi o nim art. 24 ust. 1a i 1b oraz art. 27 ust. 2 i 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna). Prawo do nowej emerytury zależy wyłącznie od tego, czy wnioskodawca osiągnie zróżnicowany powszechny wiek emerytalny. Dla jego ustalenia nie ma znaczenia długość posiadanego okresu składkowego i nieskładkowego. Trzeba natomiast udowodnić jakikolwiek okres ubezpieczenia.

Nowa emerytura przysługuje zarówno tym, którzy przystąpili do jednego spośród otwartych funduszy emerytalnych, jak i tym, które takiego funduszu nie wybrały.

Miesiąc od zgłoszenia

Procedurę przejścia na emeryturę reguluje ustawa emerytalna oraz rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (DzU nr 237, poz. 1412).

Przepisy zobowiązują pracodawców m.in. do wystawiania zarówno aktualnym, jak i byłym pracownikom zaświadczeń oraz dokumentów poświadczających:

- posiadane okresy składkowe i nieskładkowe,

- osiągane przychody stanowiące podstawę wymiaru składek, jak i inne uzyskiwane świadczenia pieniężne i w naturze wpływające na wysokość emerytury,

- okresy pracy w szczególnych warunkach albo w szczególnym charakterze.

Nową emeryturę przyznaje się nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Prawo do tego świadczenia może powstać także w trakcie np. pobierania zasiłku chorobowego.

Ustala je ZUS na wniosek osoby ubezpieczonej lub jej pełnomocnika, zgłoszony bezpośrednio do oddziału. Obejmuje to zarówno nową emeryturę, jak i okresową kapitałową oraz ich wysokość.

Przykład

Z wnioskiem o emeryturę wystąpił nasz pracownik, urodzony w 1946 r., który mimo spełnienia w 2011 r. warunków do tego świadczenia (tj. osiągnięcia 65 lat oraz udowodnienia ponad 40-letniego stażu ubezpieczeniowego) nadal pozostawał w zatrudnieniu. Czy w jego imieniu musimy złożyć wniosek do ZUS o przyznanie emerytury według nowych zasad?

Tu pracodawca nie musi kompletować i sporządzać wniosku oraz przedstawiać go we właściwym oddziale ZUS. Pracownik sam powinien złożyć podanie o emeryturę w ZUS.

Wniosek o nową emeryturę wolno złożyć bezpośrednio w ZUS na piśmie lub zgłosić ustnie do protokołu, jak i przesłać pocztą lub złożyć w polskim urzędzie konsularnym. Organ rentowy musi też przyjąć i załatwić podanie złożone za pośrednictwem płatnika składek.

Dopuszczalne jest także zgłoszenie go w formie dokumentu elektronicznego. Robi się to przez elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS, utworzoną zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (DzU nr 64, poz. 565 ze zm., dalej ustawa o informatyzacji). W tym wypadku dokument ma być podpisany za pomocą kwalifikowanego e-podpisu posiadającego certyfikat. Obecnie takie podania składa się przez Elektroniczny Urząd Podawczy (EUP) ZUS.

Wniosek elektroniczny powinien być:

- uwierzytelniony przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 ustawy o informatyzacji lub mechanizmów określonych przez ZUS na podstawie art. 20a ust. 2 tej ustawy, oraz

- zgodny ze wzorem dokumentu elektronicznego ustalonym przez ZUS.

Wniosek o przyznanie nowej emerytury obejmuje także oświadczenie o członkostwie w otwartym funduszu emerytalnym. Jego wysłanie oznacza jednoczesne złożenie wniosku o ustalenie prawa do nowej emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej.

W otwartym funduszu

Formularze dostępne są w każdej jednostce terenowej ZUS oraz na stronach internetowych ZUS(www.zus.pl).

Ważne! Skompletowany wniosek należy zgłosić z odpowiednim wyprzedzeniem, ale nie wcześniej niż na miesiąc przed spełnieniem warunków wymaganych do przyznania świadczenia.

Przedwczesne zgłoszenie spowoduje, że ZUS odmówi przyznania emerytury. Wnioskodawca ma prawo wycofać podanie, ale nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji w sprawie emerytury, tj. w ciągu miesiąca od dnia jej doręczenia. Wycofanie jest skuteczne tylko wtedy, gdy złoży je na piśmie lub zgłosi ustnie do protokołu.

Wniosek o nową emeryturę można zgłosić w każdej jednostce terenowej ZUS, natomiast decyzje w sprawie świadczeń wydają i je wypłacają oddziały ZUS właściwe dla miejsca zamieszkania zainteresowanego.

Szef nie pomoże

Niektórzy zatrudnieni muszą samodzielnie zgłosić podanie o emeryturę. Chodzi o:

- ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., do których nie stosuje się art. 46-47, 50, 50a oraz 50e ustawy emerytalnej o emeryturach ustalanych według zasad dotychczasowych – a więc osoby, którym emerytura zostanie ustalona na nowych zasadach z art. 24 lub 184 ustawy emerytalnej,

- ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., którzy będą przechodzić na świadczenie w powszechnym wieku emerytalnym, lub na emeryturę wcześniejszą dla osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Dlatego wobec tych osób pracodawca nie musi kompletować i sporządzać wniosku oraz przedstawiać go w ZUS. Jeśli jednak to zrobi, data zgłoszenia podania zostanie ustalona na zasadach ogólnych (nie będzie nią data sporządzenia wniosku).

Szef nie uwolni się jednak całkowicie od obowiązków wobec ZUS. We wszystkich tych sprawach, w których do obliczenia wysokości emerytury potrzeba dokumentacji wpływającej na ustalenie jej wysokości, szef musi wystawić odpowiednie zaświadczenia np. o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, świadectwa pracy, itp.

Osoby, które do dnia zgłoszenia podania o nową emeryturę nie ustaliły kapitału początkowego, powinny razem z wnioskiem o to świadczenie złożyć dokumenty wymagane do określenia tego parametru. Jeśli nie mają takich papierów, wysokość nowej emerytury ZUS ustali, uwzględniając wyłącznie zwaloryzowane składki, zewidencjonowane na indywidualnym koncie ubezpieczonego.

Ubezpieczonemu, który nie ma kapitału początkowego i który:

- z wnioskiem o emeryturę przedstawi dokumenty pozwalające na ustalenie tego kapitału,

- wniosek o ustalenie kapitału początkowego złożył wcześniej, ale ZUS nie przesądził jeszcze o jego wysokości,

ZUS w pierwszej kolejności ustali ten parametr, a następnie wyda decyzję o nowej emeryturze.

—Zygmunt Łobejko

Co ma być w piśmie

Wniosek o emeryturę powinien zawierać:

- imiona i nazwisko,

- datę i miejsce urodzenia,

- imiona rodziców,

- miejsce zamieszkania,

- adres do korespondencji (jeżeli jest inny niż miejsce zamieszkania),

- numer PESEL i NIP, a w razie braku numeru PESEL - serię i numer dowodu osobistego albo paszportu,

- podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika.