Wyższy zasiłek chorobowy na starcie nowej firmy

Ubezpieczenie chorobowe dla osób prowadzących własny biznes jest dobrowolne. Jeśli przedsiębiorca do niego przystąpi, może liczyć na zasiłek chorobowy od 91 dnia tego ubezpieczenia. Do tego 90-dniowego okresu wyczekiwania można wliczyć poprzedni okres ubezpieczenia chorobowego, jeśli od jego ustania upłynęło nie więcej niż 30 dni.

Do 1 czerwca 2012 r. przedsiębiorca, który przystąpił do ubezpieczenia chorobowego z działalności w trakcie miesiąca, a zachorował już w następnym, mógł liczyć na dość niskie świadczenie. Podstawę jego wymiaru ZUS naliczał bowiem odpowiednio od podstawy składki za pierwszy miesiąc ubezpieczenia – często bardzo niskiej. I to bez względu na to, czy biznesmen miał ciągłość ubezpieczeniową z innego, wcześniejszego tytułu. Tak się działo nawet wtedy, gdy bezpośrednio po wielu latach opłacania obowiązkowej składki chorobowej (np. ze stosunku pracy) zmieniał mu się tytuł ubezpieczenia na dobrowolne z racjiprowadzenia biznesu. Przy ustalaniu wysokości należnych zasiłków był traktowany tak, jakby do ubezpieczenia przystąpił po raz pierwszy.

Korzystniejsze zasady obowiązywały (i obowiązują nadal) u pracowników. Gdy etatowiec zachoruje przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę zasiłkową stanowi przychód, jaki osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc. Podstawa u zatrudnionych jest więc uzupełniana, a u przedsiębiorców było odmiennie. To oznaczało zasadniczą dysproporcję przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku dla osób prowadzących własny biznes.

Uzupełnienie bazy

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej kwoty. Bierze się pod uwagę przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje świadczenie.

Za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego uważa się przy tym kolejne okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu (np. kolejne okresy prowadzenia działalności pozarolniczej), gdy nie ma między nimi przerwy albo gdy pauza przypada na dzień ustawowo wolny od pracy.

Jeżeli niezdolność do pracy powstanie w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za ten miesiąc, po odliczeniu 13,71 proc. tej kwoty. Gdy zaś ubezpieczenie powstało w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy rozpoczęła się w miesiącu następnym, to do 31 maja 2012 r. bazą do liczenia zasiłku chorobowego był przychód z pierwszego niepełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia. Od 1 czerwca 2012 r., z uwagi na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 maja 2012 r. (P 12/10; DzU z 1 czerwca 2012 r., poz. 622) ta zasada nie ma już zastosowania do przedsiębiorcy, który przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego bezpośrednio po okresie, kiedy podlegał mu z innego, trwającego równolegle tytułu, który ustał. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla takiej osoby ZUS przyjmuje przychód za pierwszy miesiąc ubezpieczenia, po uzupełnieniu do kwoty, od której zostałaby opłacona składka chorobowa, gdyby ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu chorobowemu przez cały miesiąc.

Zarobki z etatu na nic

Wcześniejsze okresy ubezpieczenia, choćby wieloletnie, mają znaczenie jedynie w zakresie możliwości uzupełniania podstawy zasiłkowej z obecnego tytułu (prowadzenia działalności). Przy ustalaniu wysokości zasiłku nie uwzględnia się bowiem przychodów z poprzednich tytułów do ubezpieczenia (np. z zatrudnienia na umowę o pracę). Podstawę tę ustala się bowiem w zakresie danego tytułu ubezpieczenia i przy uwzględnieniu przepisów regulujących prawo do świadczeń z danego tytułu ubezpieczenia. Podleganie przez daną osobę ubezpieczeniu chorobowemu z różnych tytułów ma znaczenie tylko dla tzw. okresu wyczekiwania, od którego zależy nabycie prawa do danego świadczenia – stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 listopada 2012 r. (III UK 38/12).

Grudniowe zmiany

Od 1 grudnia 2013 r. zacznie obowiązywać nowelizacja ustawy zasiłkowej z 21 czerwca 2013 r. (DzU z 2013 r., poz. 996). Zgodnie z nią właściciel firmy, który zachoruje w pierwszym miesiącu prowadzenia działalności, nie będzie miał ograniczanej podstawy wymiaru zasiłku do faktycznie „przepracowanych" dni tego miesiąca. Musi jednak podlegać wcześniej ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu, ale już nie bezpośrednio. Jeżeli niezdolność do pracy powstanie przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, a okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania tego ubezpieczenia z innego tytułu, podstawą wymiaru zasiłku będzie pełna zadeklarowana kwota, nieograniczona do faktycznie przepracowanych dni miesiąca.

Przykład

Pani Katarzyna zakończyła etatowe zatrudnienie 30 listopada br. 16 grudnia wystartowała z własnym biznesem. Od razu przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ponieważ jako przedsiębiorca współpracowała z dotychczasowym pracodawcą,  nie ma prawa do preferencji składkowych. Zadeklarowała więc, że będzie uiszczać  składki od obowiązkowego minimum, czyli 2227,80 zł (60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). Pani Katarzyna zachorowała 23 grudnia. Jej zasiłkową podstawą będzie kwota 1922,37 zł (2227,80 zł – 13,71 proc.). Gdyby zasiłek był liczony według dotychczasowych zasad, wartość deklarowanej kwoty byłaby zmniejszona proporcjonalnie do „przepracowanych" dni w grudniu.

Trybunał Konstytucyjny po stronie biznesu

Nowelizacja ustawy zasiłkowej, która zacznie obowiązywać 1 grudnia br., to skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 maja 2012 r. (P 12/10; DzU z 2012 r., poz. 622). Orzekł on, że przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru zasiłków chorobowych i macierzyńskich dla przedsiębiorców ubezpieczonych krócej niż miesiąc są sprzeczne z konstytucją. Chodziło o art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.). Trybunał orzekł, że przepisy te są niezgodne z ustawą zasadniczą w tej części, w jakiej uniemożliwiają – w odniesieniu do przedsiębiorców – odpowiednie zastosowanie art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej, dotyczącego uzupełniania podstawy wymiaru zasiłku do kwoty przychodu proporcjonalnej do pełnego miesiąca kalendarzowego. Od 1 grudnia 2013 r. organ rentowy, ustalając podstawę zasiłkową dla chorego przedsiębiorcy ubezpieczonego krócej niż miesiąc, nie może określić, że jest to kwota proporcjonalna do czasu trwania ubezpieczenia. Jednak będzie tak pod warunkiem, że niedomagający biznesmen ma ciągłość ubezpieczenia chorobowego. Chodzi zatem o to, aby bezpośrednio przed przystąpieniem do ubezpieczenia chorobowego z biznesu odprowadzał składki na to ubezpieczenie z innego tytułu.

1.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi:

a) najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek;

b) kwota przychodu określona w umowie przypadająca na pierwszy miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, a jeżeli kwota ta w umowie nie została określona, kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy – dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia;

c) przeciętny miesięczny przychód innych członków spółdzielni za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku – dla ubezpieczonych będących członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;

d) przeciętny miesięczny przychód osób wykonujących pracę nakładczą na rzecz danego płatnika składek za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku - dla osób wykonujących pracę nakładczą.

2.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się odpowiednio przepis art. 37 ust. 1.