Interpretacje składkowe są pomocne dla płatników składek. Pozwalają rozwikłać problem bądź upewnić się co do właściwego postępowania. Jednak czasem i one mogą być źródłem kłopotów.

Co prawda nie dla samego zainteresowanego, ale dla osób wzorujących się na jego przykładzie. Oto przykład takiej sytuacji. Chodzi o decyzję ZUS nr 20 (DI/100000), wydaną 21 lutego 2011 r., w której organ rentowy uznał za prawidłowe stanowisko płatnika co do  prawa kontynuowania opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w obniżonej wysokości w następującym stanie faktycznym (31 stycznia 2011 r.).

Koniec bonifikaty

Ubezpieczony zakończył pracownicze zatrudnienie 31 grudnia 2009 r. Od 4 stycznia 2010 r. prowadzi działalność gospodarczą częściowo pokrywającą się z zakresem czynności wykonywanych uprzednio na rzecz byłego pracodawcy. W 2010 i 2011 r.  (w styczniu) nie był związany angażem z byłym zakładem.

Po rozpoczęciu własnej działalności biznesmen opłacał składki na preferencyjnych zasadach. Zwrócił się do ZUS o wydanie interpretacji, czy nadal zachowa prawo do tej ulgi, mimo podjęcia współpracy z byłym pracodawcą. Wskazał, że jego zdaniem zachowa to uprawnienie, ponieważ w 2010 r. nie wykonywał etatowej pracy dla byłego pracodawcy, czyli że ani w bieżącym roku kalendarzowym (2011), ani w poprzednim roku kalendarzowym (2010) nie wykonywał w ramach stosunku pracy czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w przywołanej wcześniej decyzji uznał jego stanowisko za prawidłowe.

Jednocześnie jednak organ rentowy w tej samej decyzji zaprzeczył sam sobie. Stwierdził bowiem, że „jeśli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie będzie wykonywała w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych jej prowadzenia działalności na  rzecz byłego pracodawcy, u którego w bieżącym lub poprzednim roku przed rozpoczęciem tej działalności pracowała (...), to może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru stanowiącego 30 proc. minimalnego wynagrodzenia”.

Dlatego wystąpiliśmy do ZUS o zajęcie stanowiska i odpowiedź na pytania:

- czy prawo do preferencji składkowych ustala się jednorazowo na dzień rozpoczęcia działalności – wtedy stanowisko płatnika rzeczywiście byłoby prawidłowe,

- czy też w ciągu całego 24-miesięcznego okresu preferencji składkowych płatnik nie może podjąć współpracy z byłym pracodawcą, z którym łączył go stosunek pracy w roku kalendarzowym rozpoczęcia prowadzenia działalności lub w roku poprzedzającym rok rozpoczęcia biznesu, jeśli zakres czynności wykonywanych wcześniej na podstawie umowy o pracę jest taki sam lub częściowo zbieżny z tymi wykonywanymi w ramach działalności gospodarczej.

Odpowiadając na te pytania, ZUS wyjaśnił, że prawo do opłacania składek od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia przysługuje przez 24 miesiące kalendarzowe od  dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności. Jednak gdy w tym czasie wykonywana jest praca na rzecz byłego pracodawcy, to przez okres tej współpracy ulga nie przysługuje. Przedsiębiorca musi opłacić składki społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Potem znów może korzystać z tej preferencji, pod warunkiem że nie upłynęły 24 miesiące od rozpoczęcia biznesu.

Zobacz Odpowiedź ZUS na pytanie „Rzeczpospolitej” z 25 czerwca 2012 r. w sprawie możliwości opłacania składek na preferencyjnych zasadach przy współpracy z byłym pracodawcą w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej

Konsekwencje błędu

Podstawą do wystąpienia z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji składkowej jest art. 10 ust. 1 i 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.) w związku z art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Zgodnie z nim ZUS wydaje, na pisemny wniosek płatnika, wiążące go interpretacje składkowe w drodze decyzji (patrz ramka). Nawet jeśli jest ona błędna, to wiąże organ administracji publicznej. A to oznacza, że przedsiębiorca, któremu organ rentowy pozwolił na opłacanie składek na preferencyjnych zasadach, choć z opisanego stanu faktycznego jasno wynika, że nie ma do tego prawa, może spać spokojnie.

ZUS nie może mu nakazać, by wyrównał wysokość opłaconych już składek. Za zachowanie zgodne z błędnym stanowiskiem urzędu nie można bowiem pociągnąć firmy do odpowiedzialności, chyba że jest ona skutkiem podania nieprawdziwego lub niepełnego stanu faktycznego. Wówczas nieuczciwego płatnika nie chroni pozytywna dla niego decyzja.

Zakres związania

ZUS, który wydał decyzję, nie może w stosunku do przedsiębiorcy wydać rozstrzygnięcia w przedstawionym stanie faktycznym innego niż przedstawione w decyzji interpretacyjnej. Rozstrzygnięcie tego samego stanu faktycznego może być zmienione wyłącznie w drodze wznowienia postępowania w  trybie przepisów k.p.a. Ale w takim trybie nie da się zmienić interpretacji, w wyniku której nastąpiły nieodwracalne skutki prawne.

Wznowienie postępowania może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy zachodzi jedna z okoliczności wskazanych w art. 145 § 1 k.p.a. W odniesieniu do interpretacji mogłaby np. zachodzić przesłanka wydania decyzji w wyniku przestępstwa albo wydania jej przez osobę lub organ, który powinien zostać wyłączony z postępowania. W pozostałych przypadkach nie ma konieczności wznawiania postępowania, gdyż treść rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie może być inna niż rozstrzygnięcie zawarte w decyzji interpretacyjnej.

DLA KOGO INTERPRETACJA

Zgodnie art. 10 ust. 1 i 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Wniosek może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Biznesmen musi w nim przedstawić możliwie szczegółowo stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. ZUS udziela interpretacji w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. W jej treści musi się znaleźć wskazanie prawidłowego stanowiska w tym zakresie i jego uzasadnienie prawne oraz pouczenie o prawie wniesienia środka zaskarżenia.

Treść wniosku zakreśla przedmiot i zakres sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa. ZUS ocenia więc stanowisko strony w konkretnej spornej kwestii. Istotą tego postępowania jest wszak uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może więc ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać, opierając się na innych źródłach lub wiedzy posiadanych z urzędu (wyrok WSA z 16 lipca 2009 r., II SAB/GO 8/09). Na wydanie decyzji ZUS ma 30 dni od dnia otrzymania kompletnego i opłaconego wniosku.

Zgodnie z art. 10a ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej decyzja w sprawie wydania interpretacji jest decyzją jednostronnie wiążącą. Nie jest wiążąca dla ubiegającego się o nią przedsiębiorcy, lecz wyłącznie dla organu, który ją wydał. To z kolei oznacza, że przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji.

Jest ona natomiast wiążąca dla organów administracji publicznej lub państwowych jednostek organizacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania.