TK rozpoznał połączone wnioski Prezydenta Konfederacji Lewiatan (z 2015 r.) oraz Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące zbadanie zgodności z konstytucją art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Problem dotyczył kwestii nałożenia na pracodawców - płatników składek obowiązków (finansowych, organizacyjnych), związanych z uznaniem dla celów ubezpieczeń społecznych za pracownika także osobę wykonującą pracę na podstawie zawartej z podmiotem trzecim umowy cywilnoprawnej, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz swojego pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Wnioskodawcy twierdzili, że pracodawcy nie mają wpływu na powstanie takich obowiązków, a w przypadku obowiązków finansowych, także na ich wysokość. Pracodawca musi zatem pełnić rolę płatnika składek należnych od kwoty wynagrodzenia z tytułu umów, których nie jest stroną i o których zawarciu może nawet nie wiedzieć. Musi zatem ustalić, czy jego pracownik zawarł z jego kontrahentem jakąkolwiek umowę cywilnoprawną i czy kontrahent wypłacił temu pracownikowi wynagrodzenie, w jakim terminie i w jakiej wysokości. Jedyną przesłanką tej odpowiedzialności jest fakt wykonywania pracy na rzecz pracodawcy na podstawie umowy innej niż umowa o pracę.
- Nie można obciążać pracodawców obowiązkami, o których powstaniu w ogóle nie wiedzieli, albo na których wysokość nie mieli lub nie mogli mieć wpływu - twierdziły organizacje reprezentujące pracodawców.
Trybunał Konstytucyjny dokonał analizy art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w części obejmującej zwrot „lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy”, z wywodzoną konstytucyjną zasadą poprawnej legislacji.
Zdaniem TK, przepis jest jasny i precyzyjny, a podniesiony przez Pracodawców RP zarzut o trudnościach z jego interpretacją i stosowaniem jest nieuzasadniony.
- Istotą zakwestionowanej regulacji jest ochrona praw pracowniczych i uniemożliwienie pracodawcom obchodzenia przepisów prawa przez przekazywanie pracowników innej firmie, która zawierałaby z nimi umowę zlecenia (objętą zwolnieniem ze składki) albo umowę o dzieło (nieobjętą obowiązkiem ubezpieczenia), w ramach których pracownik wykonywałby na rzecz pracodawcy takie same obowiązki, jakie były przedmiotem umowy o pracę - uważa Trybunał.
Zwrócił uwagę, że pracodawca nie jest pozbawiony wpływu na to, komu faktycznie powierzy wykonanie zawartej umowy cywilnoprawnej, a co za tym idzie - czy będzie podlegał obowiązkom z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
Trybunał zauważył ponadto, że pracodawca ma prawo domagać się od pracownika informacji o wysokości jego przychodu z umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem dla celów ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy.
Wyrok wydał Trybunał w składzie: Julia Przyłębska (przewodniczący), Jakub Stelina (sprawozdawca), Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski, Michał Warciński.
Sygn. akt K 15/16
