- Na terenie naszej gminy zamieszkuje wiele dzieci, które uczęszczają do żłobków w sąsiedniej gminie. Planujemy więc przekazać na „nasze dzieci" pomoc finansową w formie dotacji (art. 220 ustawy o finansach publicznych i art. 10 ustawy o samorządzie gminnym). Czy będzie to legalne?

Odpowiadając na pytanie, należy odnieść się do przepisów trzech aktów prawnych: ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz do ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

Jeśli chodzi o pierwszą z ww. ustaw, to faktycznie o pomocy finansowej stanowi m.in. art. 220. Wynika bowiem z niego, że z budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być udzielona innym jednostkom samorządu terytorialnego pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomoc rzeczowa. Podstawą udzielenia pomocy, o której mowa w ust. 1, jest umowa. Dodatkowo, w tej ustawie w art. 216 ust. 2 pkt 5 postanowiono, że wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Czytaj też:

Czy gmina może w uchwale ograniczyć krąg osób uprawnionych do dotacji na żłobki niepubliczne?

Uchwała dotacyjna dla żłobków bez nazwisk dzieci

Z kolei, ze wskazanego w pytaniu art. 10 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym wynika, że gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Wymienione wyżej regulacje prawne korelują ze sobą jeśli chodzi o możliwość udzielania pomocy pomiędzy jednostkami samorządowymi rangi gminy.

Z wypracowanego na kanwie ww. regulacji orzecznictwa nadzorczego regionalnych izb obrachunkowych jednoznacznie wynika, że wspomniana pomoc finansowa udzielana z budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego dla innej tego typu jednostki, może być przeznaczona wyłącznie na zadania własne tej drugiej, czyli beneficjenta pomocy finansowej (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 29 maja 2012 r. Nr 11.169.2012, uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z 23 kwietnia 2014 r. Nr 0102-94/14 i inne).

Z kolei, w aktualnym nadal wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 3 marca 2010 r. (sygn. akt III SA/Gl 1669/09) zaakcentowano m.in.: Cel udzielanej pomocy może być dowolny z zastrzeżeniem, iż musi on dotyczyć zadań publicznych realizowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego otrzymującą pomoc i wystarczające jest wskazanie przez organ stanowiący, na co pomoc zostanie przeznaczona.

Z zestawienia ww. regulacji wynika więc, że mechanizm udzielania pomocy finansowej w ww. trybie pomiędzy gminami, nie zawsze będzie miał zastosowanie. Z takim zaś przypadkiem szczególnym, mamy do czynienia w opisanym stanie faktycznym. Co do zasady gmina może bowiem przekazać środki finansowe gminie sąsiedniej, jednak w kontekście zapytania, nie wystąpi istotna przesłanka wynikająca z przytoczonych przepisów - nie będzie to pomoc na zadania własne tej sąsiedniej gminy. Chodzi bowiem o zapewnienie opieki nie dzieciom z sąsiedniej gminy, lecz dzieciom mieszkańców gminy, która planuje przekazać środki finansowe.

Ustawodawca znalazł jednak możliwość rozwiązania takiej sytuacji. Na uwagę zasługuje tu przepis art. 10 ust. 1 w związku a art. 60a ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Z tej pierwszej regulacji wynika, że wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego. Z drugiej zaś, że gminy, powiaty i województwa mogą zawierać porozumienia w sprawie zasad finansowania opieki zapewnianej w żłobku, klubie dziecięcym lub przez dziennego opiekuna dzieciom z terenu danej gminy, powiatu lub województwa (regulacja to obowiązuje od 1 stycznia 2018 r.).

Na kanwie ww. przepisów warto odnotować stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 12 września 2019 r. (Nr 176/g284/F/19) [dostępna www.bip.gdansk.rio.gov.pl]. W tym rozstrzygnięciu nadzorczym doszło do stwierdzenia nieważności uchwały rady gminy, która przewidywała przekazanie pomocy finansowej „na swoje dzieci", które będą uczęszczać do żłobków na terenie gminy sąsiedniej. W argumentacji prawnej przywołano w szczególności wspomniane wyżej przepisy ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Dodatkowo wskazano, że organy władzy publicznej winny przestrzegać zasady określonej w art. Konstytucji, z której wynika, że każde działanie władzy publicznej musi znajdować umocowanie w przepisach prawa upoważniających do podjęcia danego aktu prawnego.

Autor jest radcą prawnym

Podstawa prawna: Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 869 ze zm.)

Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 506 ze zm.)

Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 409 ze zm.)