Analizę pytania należy przeprowadzić z uwzględnieniem ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
I tak, na uwagę zasługują przepisy art. 5 ust. 1–2 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o finansach publicznych, z których wynika, że środkami publicznymi są dochody publiczne. Natomiast dochody publiczne definiuje ustawodawca w art. 5 ust. 2, gdzie podano, że dochodami publicznymi są:
1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz banków państwowych, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, j.s.t., państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw;
2) inne dochody budżetu państwa, j.s.t. oraz innych jednostek sektora finansów publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych;
3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;
4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, w szczególności: spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;
5) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
6) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
7) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b.
W drugiej ze wskazanych ustaw na uwagę zasługuje art. 12, gdzie postanowiono, że środki Funduszu są gromadzone na odrębnym rachunku bankowym. Środki Funduszu nie podlegają egzekucji, z wyjątkiem przypadków, gdy egzekucja jest prowadzona w związku z zobowiązaniami Funduszu.
Czytaj więcej:
Z kolei, w art. 8 ust. 2 tej ustawy postanowiono, że zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu, z uwzględnieniem ust. 1–1b, oraz zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie ustalanym zgodnie z art. 27 ust. 1 albo art. 30 ust. 6 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Na kanwie przepisów tej ustawy w orzecznictwie akcentuje się, że środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych są własnością pracodawcy, natomiast jest on ograniczany w możliwości dysponowania nimi, gdyż może je przeznaczyć jedynie na finansowanie działalności socjalnej ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 21 kwietnia 2016 r.
Należy więc zauważyć, że środki z funduszu świadczeń socjalnych nie mogą być wydatkowane w dowolny sposób przez pracodawcę, bowiem jest on ograniczony rzeczowym ich przeznaczeniem.
Podane kwestie zostały poddane analizie w ramach wystąpienia pokontrolnego RIO w Katowicach z 20 kwietnia 2023 r.
We wniosku pokontrolnym nakazano jednostce zapewnić finansowanie zobowiązań urzędu miasta wyłącznie ze środków publicznych, bez korzystania ze środków zgromadzonych na rachunkach bankowych depozytów i zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Warto dodać, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków.
Wniosek
Gmina ani inna jednostka samorządowa nie może pożyczać środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Stanowiłoby to naruszenie przepisów ustawy o finansach publicznych, ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych a w konsekwencji przepisów w zakresie dyscypliny finansów publicznych.