Obowiązek notyfikacyjny regulowany jest przepisami ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych1 (dalej „ustawa o ofercie”).

Zawiadomienia o zmianie stanu posiadania akcji

Przewidziane ustawą o ofercie regulacje nakładające na akcjonariuszy spółek publicznych obowiązki notyfikacyjne mają na celu transparentność relacji właścicielskich w spółce, a także poniekąd ochronę akcjonariuszy mniejszościowych. Ich brak mógłby prowadzić na rynku do nadużyć, a przede wszystkim nie odzwierciedlałby stanu posiadania akcji przez poszczególnych akcjonariuszy spółek publicznych.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy o ofercie, każdy kto osiągnął lub przekroczył określony poziom liczby głosów na walnym zgromadzeniu spółki publicznej albo wcześniej posiadane akcje zbył, zobowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o tym Komisję Nadzoru Finansowego oraz spółkę. Obowiązek ten dotyczy akcjonariusza, który:

- osiągnął lub przekroczył 5 proc., 10 proc., 15 proc., 20 proc., 25 proc., 33 proc., 33 1/3 proc., 50 proc., 75 proc. albo 90 proc. ogólnej liczby głosów w spółce publicznej albo

- posiadał co najmniej 5 proc., 10 proc., 15 proc., 20 proc., 25 proc., 33 proc., 33 1/3 proc., 50 proc., 75 proc. albo 90 proc. ogólnej liczby głosów w tej spółce, a w wyniku zmniejszenia tego udziału osiągnął odpowiednio 5 proc., 10 proc., 15 proc., 20 proc., 25 proc., 33 proc., 33 1/3 proc., 50 proc., 75 proc. albo 90 proc. lub mniej ogólnej liczby głosów.

Ponadto obowiązki notyfikacyjne akcjonariusz powinien wykonać również wtedy, gdy dotychczas posiadał udział ponad 10 proc. ogólnej liczby głosów i doszło do zmiany, o co najmniej:

- 2 proc. ogólnej liczby głosów – w spółce publicznej, której akcje są dopuszczone do obrotu na rynku oficjalnych notowań,

- 5 proc. ogólnej liczby głosów – w spółce publicznej, której akcje są dopuszczone do obrotu na innym rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.

Natomiast zmiana dotychczas posiadanego przez akcjonariusza udziału ponad próg 33 proc. ogólnej liczby głosów rodzi po jego stronie obowiązek dokonywania zawiadomień o każdej zmianie o co najmniej 1 punkt procentowy ogólnej liczby posiadanych przez niego głosów.

Akcjonariusze spółek publicznych powinni mieć także na uwadze, że ciążące na nich obowiązki informacyjne mogą zaistnieć np. w sytuacji podwyższenia lub obniżenia kapitału zakładowego czy też nabycia akcji przez podmiot zależny.

Obowiązki informacyjne a udział w porozumieniu

Art. 87 ustawy o ofercie nakłada obowiązki informacyjne na wszystkie podmioty, które łączy pisemne lub ustne porozumienie dotyczące:

- nabywania bezpośrednio lub pośrednio, lub obejmowania w wyniku oferty niebędącej ofertą publiczną przez te podmioty lub przez osobę trzecią akcji spółki publicznej,

- zgodnego głosowania na walnym zgromadzeniu,

- prowadzenia trwałej polityki wobec spółki, chociażby tylko jeden z tych podmiotów podjął lub zamierzał podjąć czynności powodujące powstanie tych obowiązków.

Regulacje dotyczące porozumienia akcjonariuszy przewidziane ustawą o ofercie są bardzo szerokie, a ustawa ta przewiduje także szereg domniemań zawarcia takiego porozumienia, np. w stosunku do małżonków, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających w stosunku przysposobienia, opieki i kurateli; osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym czy jednostek powiązanych w rozumieniu ustawy o rachunkowości.

Termin na złożenie zawiadomienia

Zawiadomienie Komisji Nadzoru Finansowego oraz spółki o zmianie stanu posiadania akcji, powinno nastąpić niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 4 dni roboczych od dnia, w którym akcjonariusz dowiedział się o zmianie udziału w ogólnej liczbie głosów lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się o niej dowiedzieć, a w przypadku zmiany wynikającej z nabycia lub zbycia akcji spółki publicznej w transakcji zawartej na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu – nie później niż w terminie 6 dni sesyjnych od dnia zawarcia transakcji.

Jakie sankcje?

Podstawową sankcją za naruszenie obowiązków informacyjnych związanych z zawiadomieniem o zmianie stanu posiadania w ogólnej liczbie głosów w spółce publicznej jest zakaz wykonywania prawa głosu. Zakaz ten dotyczy wykonywania prawa głosu z akcji spółki publicznej, będących przedmiotem czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego powodującego osiągnięcie lub przekroczenie danego progu ogólnej liczby głosów. Przy tym zakaz ten znajduje zastosowanie, jeżeli osiągnięcie lub przekroczenie progu nastąpiło z naruszeniem obowiązków określonych w art. 69 ustawy o ofercie publicznej.

Zakaz wykonywania prawa głosu odnosi się do akcji, których nabycie zaktualizowało po stronie akcjonariusza obowiązek notyfikacyjny. Co ważne, w sytuacji gdy, akcjonariusz nie poinformuje spółki i Komisji Nadzoru Finansowego o zmniejszeniu liczby posiadanych akcji, zakaz wykonywania prawa głosu nie znajdzie zastosowania, jednakże na akcjonariusza może wówczas zostać nałożona kara pieniężna w myśl art. 97 ust. 1a ustawy o ofercie. Należy mieć na uwadze, że prawo głosu z akcji spółki publicznej wykonane wbrew zakazowi nie jest uwzględniane przy obliczaniu wyniku głosowania nad uchwałą walnego zgromadzenia, z zastrzeżeniem przepisów innych ustaw.

Poza istniejącym z mocy prawa zakazem wykonywania praw z instrumentów finansowych, Komisja Nadzoru Finansowego może także nałożyć na każdego, kto nie dokonuje w terminie zawiadomienia, o którym mowa w art. 69, lub dokonuje takiego zawiadomienia z naruszeniem warunków określonych w tych przepisach, karę pieniężną:

- do wysokości 1 mln zł w przypadku osób fizycznych lub

- do wysokości 5 mln zł albo kwoty stanowiącej równowartość 5 proc. całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, jeżeli przekracza ona 5 mln zł – w przypadku innych podmiotów.

W sytuacji, gdy możliwym jest ustalenie kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej w wyniku naruszenia przez podmiot dokonujący naruszenia, Komisja Nadzoru Finansowego może zamiast wymienionych kar nałożyć karę pieniężną do wysokości dwukrotnej kwoty osiągniętej korzyści lub unikniętej straty.

Przedawnienie

Termin, po którym wydanie decyzji administracyjnej, nakładającej karę pieniężną jest niemożliwe, wynosi pięć lat od dnia naruszenia lub wystąpienia skutków naruszenia. Po upływie pięciu lat od końca roku kalendarzowego, w  którym kara administracyjna miała być wykonana, nie jest także możliwa egzekucja tej kary.

— Marzena Fryźlewicz – radca prawny, Senior Associate w Kancelarii Ożóg Tomczykowski 

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn. DzU z 2022 r., poz. 2554 ze zm.)