Kontynuując omówienie zagadnienia transferów na rzecz wspólników w spółkach kapitałowych przedstawiamy drugą część artykułu, w której prezentujemy zasady umarzania udziałów i akcji, warunki wypłat wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne, działanie mechanizmów chroniących majątek prostej spółki akcyjnej, a także zasady zwrotu nienależnie wypłaconych transferów.

SPÓŁKA Z O.O. , SPÓŁKA AKCYJNA

Umarzanie udziałów/akcji

Kolejną, poza dywidendą, możliwością uzyskania przez wspólników albo akcjonariuszy wypłat z majątku spółki jest wynagrodzenie z tytułu umorzenia udziałów/akcji. Wynagrodzenie stanowi substrat wartości praw majątkowych i korporacyjnych reprezentowanych przez umarzane akcje albo udziały.

Aby umorzenie udziałów/akcji było możliwe, konieczne jest uwzględnienie tej instytucji w umowie/statucie spółki, przy czym rekomenduje się zastrzeżenie stosownych postanowień umowy/statutu spółki już od początku jej istnienia, by w razie konieczności umorzenia udziałów/akcji nie było potrzeby ich następczego wprowadzania.

Powyższe ma szczególne znaczenie w przypadku spółki akcyjnej, w której przymusowe lub automatyczne umorzenie akcji może dotyczyć tylko tych akcji, które zostały objęte po wprowadzeniu takiego rodzaju umorzenia do statutu.

Podobnie jak w przypadku dywidendy, umorzenie udziałów/akcji jest procesem sformalizowanym, zdeterminowanym przez sposób umorzenia (dobrowolny, przymusowy albo automatyczny). Precyzyjne określenie trybu i przesłanek umorzenia w umowie/statucie spółki ma szczególne znaczenie w odniesieniu do umorzenia przymusowego oraz automatycznego. Błędy popełnione na etapie projektowania umowy/statutu spółki mogą bowiem uniemożliwić skuteczne przeprowadzenie takich rodzajów umorzenia.

Planując umorzenie dobrowolne w spółce akcyjnej warto również uwzględnić zakaz dokonywania takiego umorzenia częściej niż raz w roku obrotowym. Wydaje się, że zakaz ten odnosi się wyłącznie do rejestracji umorzenia akcji i wynikającego z niego obniżenia kapitału zakładowego. Tym samym za dopuszczalne uznać należy rozwiązanie, w ramach którego spółka w danym roku obrotowym nabywa akcje celem umorzenia w ramach kilku transakcji, a następnie dokonuje umorzenia wszystkich nabytych akcji w ramach jednej rejestracji.

Terminy wypłaty

W odniesieniu do wypłaty wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów/akcji przepisy Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) określają w szczególności termin wypłaty wynagrodzenia oraz jego wysokość.

O ile umorzenie udziałów odbywa się za wynagrodzeniem (możliwe jest bowiem umorzenie udziałów bez wynagrodzenia), to termin wypłaty wynagrodzenia zależy od tego czy umorzenie udziałów finansowane jest z zysku, czy z innych środków spółki.

W pierwszym przypadku, na skutek zakazu zwrotu wkładów wniesionych na udział/akcję, wypłata wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziału może zostać dokonana dopiero wskutek rejestracji obniżenia kapitału zakładowego poprzedzonego przeprowadzeniem 3-miesiecznego postępowania konwokacyjnego. W przypadku umarzania akcji, wypłata wynagrodzenia może nastąpić po upływie 6 miesięcy od dnia rejestracji obniżenia kapitału zakładowego.

Za dopuszczalne rozwiązanie należy uznać, aby oczekujący na spłatę umorzeniową wspólnicy albo akcjonariusze otrzymali środki wcześniej w ramach wypłaty spółkę pożyczki na warunkach rynkowych. Po upływie właściwego terminu wierzytelność spółki o spłatę pożyczki mogłaby zostać potrącona z wierzytelnością wspólnika/akcjonariusza z tytułu wypłaty wynagrodzenia za umorzone udziały/akcje. Kosztem wspólnika/akcjonariusza będą w tym wypadku odsetki od udzielonej pożyczki.

W przypadku finansowania umorzenia z czystego zysku dokonanie wypłaty możliwe jest w dowolnym momencie.

Wysokość wynagrodzenia

W odniesieniu do wysokości wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów/akcji, przepisy nie są do końca precyzyjne. Wprost określona została jedynie dolna granica wynagrodzenia. Umorzenie dobrowolne może nastąpić bez wynagrodzenia, zaś przymusowe albo automatyczne umorzenie udziałów/akcji następuje za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości aktywów netto przypadających na umarzane udziały/akcje z uwzględnieniem bieżącej dywidendy.

Jeśli zaś chodzi o górną granicę wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziału/akcji, to wydaje się, że ustalenie jej w wysokości znacznie przekraczającej wartość rynkową umarzanych udziałów lub akcji może być uznane za sprzeczne z zakazem zwrotów wkładów na udziały/akcje. Ponadto w żadnym wypadku łączna wartość wynagrodzenia za umorzone udziały/akcje nie powinna przekroczyć sumy:

- wartości nominalnej umorzonych udziałów/akcji (do takiej jednak wysokości, aby wartość kapitału zakładowego nie spadła poniżej ustawowego minimum);

- kwoty zysku, która może być przeznaczona do podziału pomiędzy wspólników/akcjonariuszy, w tym kwoty niepodzielonych zysków z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesionych z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału między wspólników;

- kapitału zapasowego powstałego z agio o ile wypłata nie uszczupli tego kapitału poniżej minimalnego poziomu wymaganego przepisami Kodeksu albo umowy spółki/statutu.

Odnośnie do tego ostatniego, warto wskazać na istniejące w doktrynie rozbieżności. Pomimo głosów aprobujących, finansowanie spłaty umorzeniowej z agio jest przez istotną część doktryn uznawane za niedopuszczalne. W ocenie autorów niniejszego artykułu istnieją jednak co najmniej trzy istotne argumenty przemawiające za dopuszczalnością użycia agio jako źródła finansowania umorzenia udziałów/akcji.

Po pierwsze, minimalna wartość wynagrodzenia za umorzenie przymusowe udziałów/akcji jest obliczana w oparciu o wartość aktywów netto spółki, a więc w oparciu o wartość, która nie jest redukowana przez agio. Tak ustanowiona minimalna granica stanowi gwarancję minimalnego wynagrodzenia dla wspólników/akcjonariuszy, których prawa korporacyjne są przymusowo umarzane. Nie powinno być wątpliwe, że wypłata wynagrodzenia na analogicznych zasadach powinna być również dostępna dla wspólników/akcjonariuszy, których udziały/akcje są umarzane dobrowolnie.

Po drugie, artykuł 36a ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości stanowi wprost, że ujemną różnicę pomiędzy wartością nominalną umarzanych udziałów/akcji a ceną ich nabycia należy ująć jako zmniejszenie kapitału zapasowego, a pozostałą część ujemnej różnicy, przewyższającą kapitał zapasowy – jako stratę z lat ubiegłych, którą należy opisać w informacji dodatkowej. Ustawodawca dopuszcza więc wprost nabycie udziałów/akcji własnych za kwotę przekraczającą nie tylko wartość nominalną nabywanych udziałów/akcji, ale również, co do zasady, całość wartość kapitału zapasowego, w tym agio.

Po trzecie, agio można użyć do pokrycia nowych udziałów/akcji w ramach podwyższenia kapitału zakładowego ze środków spółki, w następstwie czego takie agio zasili kapitał zakładowy, z którego sfinansowanie umorzenia udziałów/akcji będzie możliwe. Skoro ustawodawca dopuszcza taką zmianę struktury kapitałów własnych w sposób pośredni, możliwe powinno być dokonanie takiej zmiany wprost.

Także jednak i w przypadku wypłaty wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów/akcji nadwyżka bilansowa spółki odpowiadająca kwocie o jaką wartość aktywów spółki przekracza kwotę zobowiązań (kapitały własne) nie może spaść poniżej minimum wyznaczonego przez sumę kwot kapitału zakładowego i innych kapitałów własnych, które spółka w myśl prawa albo statutu ma obowiązek utrzymywać. Za wyjątek od tego zakazu może być uznany przypadek przymusowego umorzenia udziałów/akcji, gdyż wówczas wartość aktywów netto przypadających na udziały/akcje stanowi jedynie minimum a nie maksimum dla przyznawanego wspólnikowi/akcjonariuszowi wynagrodzenia określanego postanowieniami umowy spółki/statutu.

Wynagrodzenie z tytułu powtarzających się świadczeń niepieniężnych oraz inne tytuły wypłat

Wspólnicy i akcjonariusze mogą otrzymywać wypłaty z majątku spółki również na innych podstawach. Wskazać można tu choćby wynagrodzenie z tytułu powtarzających się świadczeń niepieniężnych lub inne świadczenia natury kontraktowej wynikające z transakcji gospodarczych pomiędzy spółką a wspólnikiem/akcjonariuszem.

W umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w statucie spółki akcyjnej możliwe jest zastrzeżenie obowiązku spełniania przez wspólnika/akcjonariusza powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Będzie to więc dodatkowy i niezależny od obowiązku wniesienia wkładu przypadek spełniania świadczeń przez wspólnika/akcjonariusza na rzecz spółki.

Przykładem świadczeń może być dostarczanie surowców potrzebnych spółce do produkcji, doradztwo ekonomiczne lub prawne, udzielanie przez wspólnika/akcjonariusza licencji na utwór lub patent albo udostępnienie do korzystania przez spółkę nieruchomości należącej do wspólnika/akcjonariusza.

Określając w umowie/statucie warunki realizacji świadczenia należy wskazać co najmniej przedmiot świadczenia oraz zakres samego świadczenia (np. okres).

Obowiązek świadczenia może zostać nałożony na wspólnika/akcjonariusza pierwotnie przy zawiązaniu spółki lub wtórnie w następstwie zmiany umowy spółki/statutu, przy czym w tym drugim przypadku wspólnik lub odpowiednio akcjonariusz będą musieli udzielić dodatkowej zgody, ponieważ wprowadzana zmiana zwiększy ich świadczenia na rzecz spółki (art. 246 § 3 oraz odpowiednio art. 415 § 3 K.s.h.). Nie ma też przeszkód, aby obowiązek świadczenia został na mocy zmiany umowy/statutu zniesiony lub aby wygasł samoistnie, jeśli umowa/statut zakładały końcowy termin spełniania świadczeń.

Konieczność spełniania świadczeń niepieniężnych związana jest z udziałami/akcjami, nie zaś z osobą dłużnika, toteż zbycie udziałów/akcji obciążonych obowiązkiem świadczenia niepieniężnego spowoduje przejęcie tego zobowiązania przez nowego wspólnika/akcjonariusza. W celu zapewnienia spółce ochrony K.s.h. zastrzega jednak dla transferów takich udziałów/akcji konieczność wyrażenia pisemnej zgody przez zarząd. Odmowa udzielenia zgody na zbycie udziałów/akcji może zostać wyrażona jedynie z ważnych powodów (np. nowy wspólnik/akcjonariusz nie będzie obiektywnie mógł realizować obowiązku świadczenia niepieniężnego na rzecz spółki).

Z tytułu spełniania świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki wspólnikowi/akcjonariuszowi przyznać można wynagrodzenie, przy czym nie może ono przekraczać wynagrodzenia rynkowego. Wypłata wynagrodzenia przewyższającego wartość rynkową świadczenia stanowić będzie ukryty zwrot wkładów na udziały albo akcje i takie wynagrodzenie w stosownej części będzie podlegało obowiązkowi zwrotu.

Planując wprowadzenie obowiązku świadczenia niepieniężnego warto pamiętać, że wynagrodzenie wypłacane z tego tytułu będzie pomniejszało zysk spółki oraz będzie należne nawet wówczas, gdy spółka nie osiągnie zysku.

Ponadto, planując transfer ze spółki do jej spółki dominującej będącej akcjonariuszem należy zweryfikować postanowienia statutu pod kątem obowiązku uzyskania zgody rady nadzorczej na transakcję, której wartość przekracza w okresie roku obrotowego 10 proc. aktywów spółki (art. Art. 3841 K.s.h.). Jeśli taka akceptacja okaże się konieczna, można procedować z uzyskaniem zgody rady nadzorczej spółki lub dokonać stosownej zmiany statutu.

PROSTA SPÓŁKA AKCYJNA

Prosta spółka akcyjna (PSA) jako najnowszy typ spółki kapitałowej funkcjonuje w obrocie gospodarczym już blisko 3 lata, tj. od 1 lipca 2021 r. Jej wprowadzenie miało odpowiadać potrzebom przedsiębiorców, którzy poszukiwali struktury mniej sformalizowanej niż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i umożliwiającej większą elastyczność w działaniu niż spółka akcyjna.

Kapitał akcyjny

Jedną z kluczowych cech PSA jest sposób uregulowania kwestii dotyczących kapitału podstawowego spółki, którym w PSA jest kapitał akcyjny. Istotną cechą kapitału akcyjnego jest brak sztywnego powiązania tego kapitału z akcjami spółki. W PSA zrezygnowano bowiem z nadania akcjom wartości nominalnej. Wysokość kapitału akcyjnego nie jest zatem powiązana ani z wartością nominalną, ani też z ilością wyemitowanych akcji. To z kolei sprawia, że kapitał akcyjny może, po spełnieniu określonych warunków, fluktuować w trakcie trwania spółki bez konieczności unicestwiania akcji. Konsekwencją beznominałowego charakteru akcji jest również nieistnienie agio w prostej spółce akcyjnej.

Wspomniane cechy kapitału akcyjnego PSA umożliwiają nie tylko elastyczne podejście do kształtowania struktury akcjonariatu, lecz również – co ważniejsze – pozwalają na bardziej swobodne niż w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej korzystanie z majątku spółki na poczet wypłat na rzecz akcjonariuszy.

Aby jednak w pełni zilustrować możliwości jakie oferuje PSA w zakresie korzystania z kapitału akcyjnego, warto dodatkowo wskazać następujące jego cechy. Kapitał akcyjny wynosić może nie mniej 1 zł, co w połączeniu z brakiem wartości nominalnej akcji tworzy łatwość emitowania znacznej liczby akcji bez konieczności pokrywania ich istotnymi wkładami. Ta cecha może być zaletą np. przy tworzeniu programów motywacyjnych dla pracowników w spółce albo przy kierowaniu emisji akcji do znacznej grupy drobnych inwestorów.

Kapitał akcyjny PSA zasilany jest wkładami pieniężnymi i niepieniężnymi wniesionymi w zamian za wkłady mające zdolność aportową, a więc takimi wkładami, które tworzą po stronie spółki możliwość zbycia wkładu na rzecz osób trzecich. Odmiennie niż w przypadku pozostałych spółek kapitałowych, wkładem na pokrycie akcji w PSA mogą być jednak wszelkie świadczenia mające wartość majątkową, w tym także świadczenie pracy albo usług, a więc świadczenia nie mające zdolności aportowej.

W PSA nie funkcjonuje też generalny zakaz zwrotu wkładów wniesionych do spółki i dopuszczalne są wypłaty z kapitału akcyjnego na rzecz akcjonariuszy. Sama wysokość kapitału akcyjnego nie jest określona umową spółki, a do zmian wysokości kapitału akcyjnego nie stosuje się przepisów o zmianie umowy spółki. W odniesieniu do wypłat z majątku spółki na rzecz akcjonariuszy PSA, ustawodawca zdecydował się na podejście holistyczne, dzięki któremu zasady rządzące takimi wypłatami pozostają wspólne niezależnie od podstawy spełnianego na rzecz akcjonariusza świadczenia. Takie same zasady znajdą więc zastosowanie do wypłaty dywidendy czy wypłaty wynagrodzenia z tytułu umorzenia akcji.

Przeznaczenie kapitału akcyjnego na cele wypłaty dywidendy

Limit wypłat na rzecz akcjonariuszy PSA w porównaniu ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i spółką akcyjną został zwiększony o wartość kapitału akcyjnego w części przeznaczonej przez akcjonariuszy na mocy uchwały o użyciu kapitału akcyjnego na cele wypłaty dywidendy.

Możliwość dokonywania wypłat na rzecz akcjonariuszy PSA przewyższających nadwyżkę bilansową spółki, odpowiadającą wartości aktywów netto spółki, stanowi istotny element elastyczności PSA w podejściu do rozporządzania kapitałami własnymi względem innych spółek kapitałowych.

Oczywiście przepisy K.s.h. właściwe dla PSA przewidują również instrumenty chroniące spółkę oraz jej wierzycieli przed zbyt wysokimi wypłatami z majątku spółki na rzecz akcjonariuszy. W PSA niezbędne jest przeprowadzenie postępowania konwokacyjnego w oparciu o przepisy właściwe dla spółki akcyjnej, jeśli wypłata z kapitału akcyjnego dotyczyć będzie części tego kapitału stanowiącej 5 proc. sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. Dodatkowo, wartość świadczenia spełnianego na rzecz akcjonariusza PSA z tytułu innego niż prawa wynikające z akcji, musi korespondować z wartością godziwą świadczenia wzajemnego otrzymanego przez spółkę.

Jednak najważniejszym rozwiązaniem chroniącym spółkę przed drenowaniem spółki z majątku jest obowiązek przeprowadzania testu wypłacalności spółki przed każdym transferem na rzecz akcjonariusza. Za taki test odpowiedzialny jest zarząd, na którym spoczywa obowiązek upewnienia się, że wykonując dany transfer spółka będzie mogła w normalnych okolicznościach wykonywać zobowiązania pieniężne przez 6 następnych miesięcy.

Co zatem stanie się z wypłatą, jeśli w danym momencie spółka nie znajduje się w dobrej kondycji finansowej? Należy przyjąć, że w takiej sytuacji świadczenie należne akcjonariuszom stanie się wymagalne dopiero po odzyskaniu przez spółkę zdolności płatniczej.

Wypłata dywidendy i wynagrodzenie z tytułu umarzania akcji PSA

Kwintesencją elastycznego podejścia ustawodawcy do kształtowania ustroju majątkowego PSA jest brak konieczności dzielenia dywidendy w stosunku do liczby akcji. W umowie spółki można dokonywać niemal nieograniczonych modyfikacji w tym zakresie, nie wyłączając zwłaszcza różnych rodzajów i nieograniczonego uprzywilejowania dywidendowego akcji PSA. Wydaje się, że granicą modyfikacji jest wyłącznie natura spółki, w tym zwłaszcza zakaz pozbawiania pojedynczych akcjonariuszy udziału w zysku.

W porównaniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej różnice widać też w limitach spłaty umorzeniowej. W przypadku umorzenia przymusowego wynagrodzenie akcjonariusza nie może być niższe od wartości godziwej akcji. Ustawodawca rezygnuje więc tu z określenia wartości spłaty metodą księgową na rzecz jej urynkowienia. Z kolei uwagi co do górnej granicy wartości transferów pozostają aktualne, z tym zastrzeżeniem, że ustawodawca nie pozostawił wątpliwości, że spółka może korzystać z pełnej wartości wkładów wniesionych na kapitał akcyjny.

Przepisy o prostej spółce akcyjnej w sposób szczególny regulują kwestie wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne. Zamiast bowiem klasycznego wynagrodzenia za takie świadczenia możliwe jest wniesienie świadczeń jako wkład na objęcie akcji. Wartość tych świadczeń nie będzie zasilać kapitału akcyjnego, ale nie powinno być przeszkód, aby akcjonariusze, którzy objęli akcje w zamian za pracę czy świadczenie usług, korzystali z dywidend (nawet w uprzywilejowany sposób) lub mogli otrzymać wynagrodzenie z tytułu umorzenia takich akcji.

W zakresie dokonywania pozostałych transferów przez prostą spółkę akcyjną na rzecz akcjonariuszy aktualne pozostają zasady ogólne w szczególności zakaz dokonywania takich transferów w wartości przekraczającej wartość rynkową świadczenia akcjonariusza.

Obowiązek zwrotu wypłat sprzecznych z prawem w spółkach kapitałowych

Co zaś w przypadku dokonania od spółki na rzecz wspólnika lub akcjonariusza transferu niezgodnego z przepisami lub postanowieniami umowy spółki? Wspólnik/akcjonariusz ten zobowiązany jest oczywiście do jego niezwłocznego zwrotu (odpowiednio art. 198 §1 K.s.h. w przypadku wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, art. 30022 §1 K.s.h. w przypadku akcjonariusza prostej spółki akcyjnej oraz art. 350 §1 K.s.h. w przypadku akcjonariusza spółki akcyjnej).

Istotny jest brak ograniczenia przepisami obowiązku zwrotu wypłat tylko i wyłącznie do tych wykonanych pod tytułem korporacyjnym. Obowiązkiem zwrotu będą więc objęte wszelkie nienależne transfery, w tym te nie wnikające ze stosunku spółki oraz nie wynikające z przepisów K.s.h. (np. zwrot nieoprocentowanej pożyczki).

Odpowiedzialność wspólnika czy akcjonariusza nie zależy od jego winy czy dobrej lub złej wiary – liczy się sam fakt otrzymania nienależnego transferu, przy czym za taki rozumie się zarówno świadczenie pieniężne jak i niepieniężne (np. dywidenda rzeczowa).

Wyjątek stanowi przypadek otrzymania przez akcjonariusza spółki akcyjnej w dobrej wierze udziału w zysku (tj. dywidendy lub zaliczki na poczet dywidendy). Odstępstwo od zasady zwrotu wypłaty w tym przypadku jest uzasadnione w szczególności w spółkach o rozdrobnionym akcjonariacie, gdzie poszczególni drobni akcjonariusze nie muszą kontrolować każdego poczynania spółki. Jeśli więc na przykład spółka wadliwie sporządziłaby sprawozdanie finansowe zawyżając zysk, akcjonariusz mógłby powołać się w przypadku żądania zwrotu dywidendy na dobrą wiarę. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że istnienie dobrej wiary się domniemywa (art. 6 KC), w związku z czym to spółka (lub akcjonariusz działający w ramach actio pro socio) wytaczająca powództwo przeciwko akcjonariuszowi będzie musiała obalić domniemanie dobrej wiary.

Wspólnik lub akcjonariusz nie są jednak jedynymi podmiotami odpowiedzialnymi za zwrot spółce nienależnego transferu. Wraz z nimi odpowiedzialni solidarnie są również członkowie organów spółki, którzy ponoszą (na zasadzie winy) odpowiedzialność za taką wypłatę. Jeśli więc członkowie zarządu, rady dyrektorów lub rady nadzorczej (np. w sytuacji, kiedy rada nadzorcza zawarła nieważną umowę ze wspólnikiem będącym jednocześnie członkiem zarządu), swoim działaniem lub zaniechaniem przyczynili się do dokonania nienależnej wypłaty obowiązek zwrotu wypłaty obciąża ich na równi z akcjonariuszem, który przysporzenie otrzymał.

Dochodzenie odpowiedzialności od członków organów będzie najłatwiejsze w prostej spółce akcyjnej, ponieważ ciężar udowodnienia braku winy spoczywa na członkach organów, w przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, gdzie ciężar dowodu w zakresie winy członków organów spoczywać będzie na powodzie.

Kolejnym instrumentem wzmacniającym bezpieczeństwo spółki w razie nienależnego transferu do wspólnika/akcjonariusza jest bezwzględny zakaz zwolnienia wspólnika/akcjonariusza z obowiązku zwrotu nienależnej wypłaty (odpowiednio art. 198 § 3 K.s.h. w przypadku wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, art. 30022 §3 K.s.h. w przypadku akcjonariusza prostej spółki akcyjnej oraz art. 344 § 2 K.s.h. w przypadku akcjonariusza spółki akcyjnej). Taki sam zakaz dotyczy członków organów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w prostej spółce akcyjnej. Jednocześnie zwolnienie z odpowiedzialności członków organów spółki akcyjnej za taki zwrot będzie za zgodą walnego zgromadzenia dopuszczalne (art. 393 pkt 2 K.s.h.).

Istotnie ważne jest również to, że wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością niezamieszani w nienależny transfer również muszą liczyć się z pokryciem części strat spółki. Jeśli bowiem wskutek wypłaty powstanie ubytek prowadzący do braku pokrycia kapitału zakładowego, a wspólnik, który otrzymał transfer oraz członkowie zarządu nie będą w stanie pokryć takiego ubytku, pozostali wspólnicy (w proporcji do posiadanych udziałów) będą zobowiązani do pokrycia takiej straty. Pokrycie ubytku w kapitale zakładowym, za który wspólnik jest odpowiedzialny, skutkować będzie nabyciem przez niego wierzytelności w stosunku odpowiedzialnych członków organów oraz wspólnika, który otrzymał nienależną wypłatę.

Roszczenie o zwrot środków wypłaconych przez spółkę przedawnia się co do zasady z upływem 3 lat od dnia wypłaty. Kiedy jednak roszczenie istnieje w stosunku do wspólnika/akcjonariusza, który wiedział o bezprawności otrzymanej wypłaty stosuje się ogólny 6-letni okres przedawnienia (art. 118 KC w zw. z art. 2 K.s.h.).

W cyklu „Fuzje i przejęcia” opublikowaliśmy:

8 marca – „Subsydia zagraniczne w transakcjach M&A – nowe rozporządzenie unijne”,

29 marca – „Czy prawo holdingowe sprawdza się w praktyce?”,

12 kwietnia – „Jednoosobowa spółka z o.o. – zasady działania i odrębności”,

10 maja – „Zdalne posiedzenia organów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością”,

24 maja – „Umowa sprzedaży przedsiębiorstwa - jak uniknąć pułapek kupując biznes?”,

14 czerwca – „Granice transferów na rzecz wspólników w spółkach kapitałowych” cz. I.

Paweł Szumowski radca prawny, Senior associate, Corporate M&A Wolf Theiss Polska

Krzysztof Libiszewski radca prawny, Partner, Corporate M&A Wolf Theiss Polska