W kolejnej publikacji z serii poświęconej zagranicznym fundacjom prywatnym przyjrzymy się regulacjom obowiązującym w Republice Malty – jednym z kluczowych europejskich ośrodków, gdzie zakładanie fundacji prywatnych odgrywa istotną rolę w lokalnym i międzynarodowym środowisku prawnym.

Republika Malty z perspektywy gospodarczo - ekonomicznej

Zanim przejdziemy do omówienia rozwiązań związanych stricte z fundacjami, warto zauważyć, że Malta wyróżnia się na tle innych krajów europejskich jako lider w obszarze technologii finansowej. Jest jednym z pierwszych państw na świecie, które wprowadziły kompleksowe regulacje dotyczące technologii blockchain, kryptowalut i tzw. smart contracts, zyskując miano tzw. „wyspy blockchain”. Wprowadzenie przepisów regulujących te technologie pozwoliło przyciągnąć liczne międzynarodowe firmy, w tym z sektora FinTech, które mogą korzystać z transparentnych zasad operacyjnych oraz korzystnych warunków podatkowych.

Wskaźnikami świadczącymi o silnej pozycji Malty wśród innych państw europejskich są m.in. niska stopa bezrobocia – 3,2 proc., wzrost PKB o około 5 proc. w ostatnim roku oraz stopa inflacji, która w 2024 roku wynosi zaledwie 2,5 proc. Powyższe dane ilustrują silną kondycję gospodarczą Malty, co niewątpliwie wpływa na jej atrakcyjność dla przedsiębiorców. Korzystne wskaźniki ekonomiczne, takie jak niski poziom bezrobocia, dynamiczny wzrost PKB oraz stabilna inflacja, sprawiają, że Malta staje się wyborem dla wielu osób poszukujących dogodnych warunków do założenia fundacji czy przeniesienia rezydencji podatkowej.

Mając na uwadze powyższe czynniki gospodarczo-ekonomiczne, które świadczą o stabilnej i dynamicznej kondycji Malty, warto przyjrzeć się także rozwiązaniom prawnym, które od lat czynią ten kraj atrakcyjnym dla przedsiębiorców, zapewniając im korzystne warunki do zakładania fundacji prywatnych w przyjaznym otoczeniu prawnym i podatkowym.

Fundacja prywatna na Malcie – wiadomości ogólne

Malta należy do nielicznej grupy państw europejskich, które oferują możliwość ustanowienia trustów, fundacji charytatywnych oraz fundacji prywatnych. To wszechstronne podejście świadczy o elastyczności i wsparciu, jakie maltański system prawny oferuje przedsiębiorcom, rodzinom oraz osobom indywidualnym. Każdy z tych mechanizmów odpowiada na inne potrzeby. Trusty należące do instrumentów powierniczych, co do zasady są ustanawiane w celu ochrony i zarządzania majątkiem powierzającego (ang. settlor). Fundacje charytatywne służą realizacji wybranych celów społecznych, zazwyczaj związanych z działalnością filantropijną.

Z kolei fundacje prywatne zabezpieczają interesy najbliższych fundatora oraz umożliwiają realizację długoterminowych celów jego rodziny.

Instytucja fundacji prywatnej została wprowadzona do maltańskiego porządku prawnego stosunkowo niedawno, dopiero w 2007 wraz nowelizacją kodeksu cywilnego. Zgodnie z Załącznikiem do Kodeksu Cywilnego (Rozdział 16 Praw Malty), fundacja, to organizacja, która składa się z określonego majątku i jest ustanowiona w formie pisemnej (w tym także w formie testamentu) przez fundatora lub fundatorów. Na mocy tego aktu aktywa fundacji mogą być przeznaczone:

- na realizację określonego celu, szczególnie filantropijnego, lub

- na korzyść wskazanej osoby lub grupy osób (tzw. fundacje prywatne).

Majątek fundacji jest powierzony w zarząd wyznaczonym przez fundatora osobom. Fundacje pod prawem maltańskim posiadają status osoby prawnej, co odróżnia je np.: od trustów, w których, to powiernik (ang. trustee) staje się właścicielem majątku przekazanego mu przez powierzającego.

Cele, na rzecz których zostaje ustanowiona fundacja prywatna, mogą być dowolnie określone przez fundatora w statucie. Najczęściej maltańskie fundacje prywatne traktowane są jako rodzinne skarbonki, finansowane zyskami z udziałów w spółkach, które fundatorzy przenoszą do fundacji. Z drugiej strony fundatorzy finansują swoją bieżącą działalność gospodarczą pożyczkami, które fundacja może im udzielać na preferencyjnych warunkach. Należy również podkreślić, że maltańska fundacja prywatna co do zasady chroni majątek fundatora przed roszczeniami wierzycieli, ponieważ aktywa przeniesione do fundacji są traktowane jako odrębne od majątku fundatora. Siedziba fundacji musi znajdować się na terytorium Malty.

Jak zarejestrować fundację prywatną na Malcie?

W porównaniu do innych zagranicznych rozwiązań, w tym obowiązujących w Polsce, procedura ustanawiania maltańskiej fundacji prywatnej jest znacznie szybsza oraz mniej kosztowna. Przykładem powyższego twierdzenia jest wysokość wkładu na pokrycie funduszu założycielskiego, który fundator jest zobowiązany wnieść do fundacji. Na mocy polskiej ustawy wynosi on 100 tys. zł, podczas gdy na Malcie jedynie 1165 euro. Nie oznacza to jednak, że koszty prowadzenia fundacji na Malcie są niższe od tych obowiązujących w Polsce. Aktywa niepieniężne wnoszone do fundacji na pokrycie funduszu założycielskiego muszą przedstawiać wartość co najmniej równą ww. kwocie minimalnej.

Prywatna fundacja maltańska może zostać ustanowiona zarówno na podstawie aktu notarialnego, zawartego przed lokalnym notariuszem, jak i w formie testamentu. Ustawa nakłada konkretne wymogi jakie fundator zobowiązany jest spełnić na drodze do jej rejestracji. W akcie założycielskim fundacji powinny znaleźć się m.in.: następujące informacje:

a) nazwa fundacji, która musi zawierać wyraz „fundacja”;

b) adres siedziby fundacji;

c) cele, dla których została ustanowiona;

d) składniki majątku przekazanego fundacji;

e) skład organów fundacji, grupę beneficjentów oraz zasady ich powoływania;

f) czas na jaki została ustanowiona.

Wraz z powołaniem aktu założycielskiego w formie aktu notarialnego, wszystkie niezbędne dokumenty rejestrowe, w tym statut fundacji, są przesyłane do Rejestru Osób Prawnych (ang. Registrar for Legal Persons), zarządzanego przez – Malta Business Registry (MBR), który po zweryfikowaniu przekazanych dokumentów nadaje fundacji osobowość prawną.

Co odróżnia fundację prywatną na Malcie od polskiej fundacji rodzinnej?

- Czas trwania fundacji

Fundacja rodzinna w Polsce jest powoływana przez fundatora na czas określony lub nieokreślony. Oznacza to, że może funkcjonować przez wiele następnych pokoleń. W przeciwieństwie do tego, w regulacjach maltańskich czas trwania fundacji prywatnej jest ograniczony do maksymalnie 100 lat, co stanowi istotną różnicę w porównaniu do rodzimego rozwiązania. Zdaniem autora, polskie rozwiązanie, przynajmniej w tym zakresie, wydaje się bardziej sprzyjać długoterminowej strategii zabezpieczenia majątku na potrzeby kolejnych pokoleń oraz dążeniu do jego trwałości i efektywnego zarządzania.

-Prowadzenie działalności gospodarczej

Kolejną istotną różnicą pomiędzy regulacjami prawnymi obowiązującymi w Polsce i na Malcie w kontekście fundacji rodzinnych jest kwestia możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację rodzinną. O ile w Polsce, na podstawie art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w określonym zakresie, o tyle fundacja prywatna na Malcie, co do zasady, powinna unikać tego typu aktywności. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której fundacja jest właścicielem rzeczy lub praw, takich jak np. nieruchomości czy prawa autorskie, z których uzyskuje dochody w formie czynszu, dywidend, opłat licencyjnych lub odsetek. Fundacje mogą również pełnić rolę funduszy inwestycyjnych lub instrumentów sekurytyzacyjnych.

-Kompetencje organów fundacji

Warto również zwrócić uwagę na różnice w zakresie określenia oraz kompetencji organów obu fundacji. Zgodnie z nomenklaturą stosowaną w Kodeksie spółek handlowych, a przyjętą także w ustawie o fundacji rodzinnej, organem zarządzającym w polskiej fundacji rodzinnej jest zarząd, który odpowiada za prowadzenie jej bieżących spraw. Organem zarządzającym fundacją maltańską jest tzw. rada administracyjna (ang. Board of Adminsitrators), która składa się z:

a) co najmniej trzech członków jeżeli są to osoby fizyczne, albo

b) jednego członka, jeśli jest nim osoba prawna. Jednakże taka osoba prawna musi posiadać co najmniej trzech członków w swoim organie zarządzającym.

Mając powyższe na uwadze, należy zauważyć, że o ile w polskiej regulacji, zgodnie z art. 57 ustawy o fundacji rodzinnej, „Do pełnienia funkcji członka zarządu może być powołana osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych”, o tyle na gruncie przepisów maltańskich organ zarządzający fundacji może składać się zarówno z osób fizycznych, jak i prawnych. W tym wypadku należy uznać, że prawo maltańskie pozostawia fundatorom większą swobodę w zakresie struktury zarządzania fundacją. Jednym z powodów, dla których polski ustawodawca zdecydował się na wykluczenie osób prawnych z możliwości pełnienia funkcji członków zarządu fundacji rodzinnej, była chęć zapewnienia bezpośredniej i osobistej odpowiedzialności członków zarządu za podejmowane decyzje. Takie rozwiązanie ma na celu zwiększenie przejrzystości działań fundacji oraz budowanie zaufania wśród jej beneficjentów.

W ślad za rozwiązaniami obowiązującymi w innych państwach europejskich takich jak m.in. Lichtenstein, członkiem rady administracyjnej tzw.: „administratorem” może być wyłącznie osoba zatwierdzona przez maltański organ regulacyjny tzw. Malta Financial Service Authority (MFSA), który weryfikuje, czy osoba pełniąca rolę administratora fundacji prywatnej ma dostateczną wiedzę, doświadczenie oraz kompetencje do sprawowania takiej funkcji. Wyjątkiem od powyższej reguły będzie fundator, który nie jest zobowiązany do spełniania szczegółowych wymagań kwalifikacyjnych lub licencyjnych określonych przez MFSA.

W zakresie organu nadzorczego, w polskiej regulacji kompetencje te zostały przypisane radzie nadzorczej, natomiast w prawie maltańskim rolę organu kontrolnego może pełnić zarówno rada nadzorcza, jak i tzw. protektor. Jest to instytucja znana przede wszystkim z trustów czyli stosunku powiernictwa, w którym protektor sprawuje kontrolę nad powiernikiem.

Do podstawowych uprawnień protektora lub rady nadzorczej należy kontrola czynności podejmowanych przez radę administracyjną, a także powoływanie i odwoływanie jej członków. O ile statut fundacji tak stanowi, organy nadzoru posiadają także uprawnienia do zatwierdzenia wybranych czynności podejmowanych przez radę administratorów. Co ciekawe, w systemie maltańskim nie istnieje organ odpowiadający polskiemu rozwiązaniu, jakim jest zgromadzenie beneficjentów. Uchwałodawczo-kontrolne kompetencje tego organu pełni co do zasady organ nadzorczy lub fundator.

- Powołanie odrębnych jednostek fundacji

Warto także wspomnieć o rozwiązaniu, którego polska ustawa jednoznacznie nie przewiduje, a mianowicie możliwości powołania w fundacji odrębnych „komórek” (ang. cells), zwanych także jednostkami fundacji. W maltańskim systemie prawnym istnieje rozwiązanie, które umożliwia fundatorowi ustanowienie oddzielnych jednostek w fundacji prywatnej. Jednostki te są niezależne od siebie, posiadają odrębnych beneficjentów, własny majątek oraz realizują różne cele. Choć wydzielona jednostka nie ma osobowości prawnej, jej aktywa i zobowiązania są traktowane oddzielnie od innych jednostek w ramach tej samej fundacji. Niniejsze rozwiązanie zapewnia większa kontrolę nad realizacją poszczególnych celów, dla których fundacja została powołana. Jednocześnie zapewnia ochronę aktywów wybranej komórki przed ryzykiem związanym z działalnością innych jednostek fundacji.

- Regulacje podatkowe

Warto również zwrócić uwagę na regulacje podatkowe w tym zakresie. Fundacje prywatne na Malcie co do zasady są traktowane na równi ze spółkami prawa maltańskiego. Pomimo tego, że ich przychody podlegają stosunkowo wysokiemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych w wysokości 35 proc., maltański system oferuje szereg zwolnień i ulg podatkowych, które mogą znacząco obniżyć rzeczywistą stawkę opodatkowania nawet do 5 proc.

Fundacje maltańskie mają także prawo do korzystania z tzw. systemu zwrotu podatku (ang. Malta Tax Refund System), co dodatkowo zwiększa ich atrakcyjność. Tym samym, w aspekcie podatkowym, fundacje maltańskie są uznawane za bardziej elastyczne w porównaniu z zagranicznymi odpowiednikami, szczególnie dla inwestorów oraz osób prywatnych dążących do efektywnego zarządzania majątkiem.

Aleksander Petrys – adwokat, specjalizujący się w obsłudze klientów indywidulanych oraz ich biznesów – doradztwo Private Clients, kancelarii WKB Lawyers

Pierwszy odcinek z cyklu „Fundacje rodzinne” –  „Czy warto założyć fundację prywatną w Liechtensteinie?” opublikowaliśmy 28 października 2024 r.

Zdaniem autora

Aleksander Petrys, adwokat w kancelarii WKB Lawyers

Maltańskie fundacje prywatne oferują fundatorom znaczną swobodę w kształtowaniu wewnętrznego ładu korporacyjnego oraz elastyczność w zakresie opodatkowania. 

Warto również podkreślić możliwość tworzenia wewnętrznych jednostek w ramach fundacji, co zwiększa jej zdolność do realizacji celów określonych w statucie. Tym, co wyróżnia rozwiązania obowiązujące na Malcie, jest wysoki poziom poufności, jaki zapewnia fundatorom, protektorom oraz beneficjentom Malta Business Registry (MBR) – organ odpowiedzialny za rejestrację fundacji.

Z drugiej strony, choć polskie przepisy dotyczące fundacji rodzinnych mogą być postrzegane jako bardziej sztywne lub mniej liberalne, w niektórych obszarach zapewniają fundatorom większą swobodę, na przykład w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację czy braku ograniczeń co do maksymalnego czasu, na który może zostać powołana. Choć ustanowienie fundacji rodzinnej w Polsce wymaga od fundatora wyższej kwoty na pokrycie funduszu założycielskiego, to koszty jej prowadzenia są wciąż znacznie niższe niż na Malcie.

W rezultacie, w ujęciu ogólnym, polska fundacja rodzinna w porównaniu z maltańską może być postrzegana jako równie konkurencyjna.