Biznes w czasie pandemii: uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne dla firm w kryzysie

Jednym z narzędzi stanowiących odpowiedź na problemy finansowe przedsiębiorców jest procedura uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, uregulowana w art. 15-25 ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami Covid-19 (zwana specustawą i Tarczą 4.0). Uproszczone postępowanie stanowi swoistą hybrydę dotychczas funkcjonujących postępowań restrukturyzacyjnych, znanych z Prawa restrukturyzacyjnego – tj. ustawy z 15 maja 2015 r. Łączy w sobie rozwiązania znane z postępowania o zatwierdzenie układu, przyspieszonego postępowania układowego i postępowania sanacyjnego.

Ważny przepis

Zgodnie z art. 3 ustawy Prawo restrukturyzacyjne, celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości. Przedsiębiorca może to osiągnąć poprzez skorzystanie z procedury polegającej na zawarciu układów z wierzycielami, a także, w przypadku postępowania sanacyjnego, przez zastosowanie działań sanacyjnych przy zachowaniu słusznych praw wierzycieli.

Czytaj też: Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne – krok po kroku

Ochrona majątku przed egzekucją

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne zabezpiecza przedsiębiorcę przed upadłością poprzez możliwość zastosowania szybszego i tańszego od standardowej procedury restrukturyzacyjnej postępowania, dającego sposobność wypracowania porozumień w zakresie spłaty posiadanych zobowiązań przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony majątku przed egzekucją ze strony, zarówno wierzycieli niezabezpieczonych, jak i zabezpieczonych na mieniu dłużnika. Należy jednak podkreślić, że wierzytelności zabezpieczone na mieniu (np. kredyty, których spłata jest zabezpieczona hipoteką na domu lub mieszkaniu dłużnika), w propozycjach układowych muszą przewidywać pełne zaspokojenie wierzyciela wraz z odsetkami wynikającymi z umowy.

Ponadto, w okresie od dnia obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do dnia jego zakończenia lub umorzenia wszystkie postępowania egzekucyjne zostają zawieszane a nowe nie mogą być wszczęte. W okresie trwania uproszczonej restrukturyzacji obowiązuje zakaz wypowiadania umów zawartych z dłużnikiem, w tym z tytułu kredytu, najmu, dzierżawy, a także leasingu.

Kolejną zaletą uproszczonego postępowania jest to, że odbywa się w przeważającej mierze bez udziału sądu. Otwarcie postępowania następuje automatycznie poprzez dokonanie obwieszczenia w MSiG. Opłata za zamieszczenie w MSiG ogłoszenia jest stała i wynosi 500 zł.

Uproszczona restrukturyzacja ma ściśle określone ramy czasowe. Przepisy Tarczy 4.0. przewidują, że jeżeli w terminie czterech miesięcy od dnia dokonania obwieszczenia nie wpłynie do sądu wniosek o zatwierdzenie układu, który jest rozpoznawany według reguł ogólnych, to postępowanie z mocy prawa umarza się.

Uproszczone postępowanie – raz a dobrze

Zgodnie z art. 15 ust. 2 Tarczy 4.0., z uproszczonego postępowania można skorzystać tylko jeden raz. Należy zatem skrupulatnie oszacować wysokość proponowanych spłat oraz szanse na przekonanie wierzycieli do prezentowanych propozycji układowych w stosunkowo krótkim czasie.

Z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego może skorzystać przedsiębiorca, który spełnia jeden z poniższych warunków:

- Stał się niewypłacalny, czyli wtedy, gdy utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a także, gdy zobowiązania przekraczają wartość jego majątku i stan taki utrzymuje się nieprzerwanie przez okres ponad 24 miesięcy.

- Jest zagrożony niewypłacalnością, tzn. wtedy, gdy jego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że jeżeli nie podejmie odpowiednich działań, to w niedługim czasie stanie się niewypłacalny.

Zanim postępowanie zostanie otwarte

Przed przystąpieniem do działania w zakresie otwarcia uproszczonego postępowania należy zweryfikować, czy podmiot zainteresowany posiada zdolność restrukturyzacyjną i czy jest on niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością. Zweryfikowania wymaga również suma wierzytelności spornych, która musi wynosić mniej niż 15 proc. łącznej sumy wszystkich zobowiązań. Dłużnik powinien przygotować zestawienie posiadanych zobowiązań ze wskazaniem, które z nich mogą stanowić zobowiązania sporne.

W celu skorzystania z uproszczonej procedury, zainteresowany w pierwszej kolejności obligatoryjnie jest zobowiązany do zawarcia umowy (zgodnie z art. 210 prawa restrukturyzacyjnego) o sprawowanie nadzoru z doradcą restrukturyzacyjnym. Przedsiębiorca od początku powinien móc polegać na fachowym i rzetelnym wsparciu w tym zakresie. Otwarcie postępowania następuje na etapie pozasądowym. Rola sądu na etapie postępowania została ograniczona do rozpoznania wniosku o uchylenie skutków dokonanego obwieszczenia czy umorzenia postępowania. Ponadto, skorzystanie z profesjonalnego doradztwa zapewnia restrukturyzowanemu ochronę w zakresie określenia możliwości przeprowadzenia postępowania, zweryfikowania posiadanego potencjału oraz skalkulowania zasadności przystąpienia do postępowania. Wymienione czynniki są ważne z uwagi na określoną w specustawie odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika za otwarcie postępowania w złej wierze. Takim działaniem będzie np. świadome otwarcie uproszczonej restrukturyzacji, mimo braku możliwości wykonania układu, wyłącznie po to, aby odwlec ogłoszenie upadłości albo wstrzymać egzekucję (na przykład w przededniu licytacji nieruchomości). Roszczenie o naprawienie szkody przysługuje zarówno wierzycielowi, jak i osobie trzeciej, która przez działanie dłużnika poniosła szkodę.

W umowie o sprawowanie nadzoru powinny być zawarte elementy dotyczące przedmiotu umowy, obowiązków nadzorcy układu i dłużnika oraz określenie, przez jaki okres ma być sprawowana przez doradcę restrukturyzacyjnego funkcja nadzorcy.

Ograniczenie wynagrodzenia nadzory

Kolejną ważną regułą odnoszącą się do założenia ustawodawcy, aby procedura restrukturyzacyjna była tańsza dla przedsiębiorcy, to ograniczenie wynagrodzenia nadzorcy układu. W przypadku mikroprzedsiębiorców oraz małych przedsiębiorców wynagrodzenie nadzorcy układu, zgodnie z art. 21 Tarczy 4.0, nie może przekraczać 15 proc. wysokości kwoty przeznaczonej do spłaty dla wierzycieli, zgodnie z postanowieniami układu. Jednocześnie, gdy kwota przeznaczona dla wierzycieli przekracza:

- 100 000 złotych – to wynagrodzenie wynosi 3 proc. od kwoty przekraczającej wartość 100.000 złotych;

- 500 000 złotych – to wynagrodzenie wynosi 1 proc. od kwoty przekraczającej wartość 500 000 złotych.

W przypadku prawomocnej odmowy zatwierdzenia układu lub umorzenia postępowania, wynagrodzenie nadzorcy układu wynikające z jego działań nie może przekroczyć dwukrotności przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez prezesa GUS).

Co wyróżnia procedurę uproszczoną

Uproszczoną procedurę odróżnia od postępowania o zatwierdzenie układu określonego w ustawie Prawo restrukturyzacyjne, przede wszystkim:

- ochrona przedsiębiorstwa dłużnika, która następuje w momencie obwieszczenia faktu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w MSiG,

- ograniczenie zarządu własnego dłużnika poprzez wymóg uzyskania zgody nadzorcy na czynności wychodzące poza ten zakres,

- sposób zawarcia układu i jego zakres poprzez umożliwienie objęcia układem wierzycieli rzeczowych, będących jednocześnie wierzycielami osobistymi, bez ich zgody,

- możliwość zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, pomimo samodzielnej formuły zbierania głosów z wykorzystaniem kart do głosowania,

- ograniczenie wynagrodzenia nadzorcy układu, które precyzuje specustawa,

- niemożność podejmowania jakichkolwiek samodzielnych ustaleń co do podwyższenia określonej kwoty.

Istotny jest także fakt odpowiedzialności dłużnika za nadużycie prawa do wszczęcia postępowania, a tym samym zabezpieczenie słusznego interesu wierzycieli przed celowym wykorzystaniem procedury w celu uniknięcia spłaty zobowiązania czy też uniemożliwienia podjęcia stosownych działań egzekucyjnych.

Bardzo ważny element stanowi wyłączenie odpowiedzialności dłużnika za brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie od niego wymaganym w przypadku dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania uproszczonego.

Ochrona przedsiębiorstwa dłużnika rozpoczyna się w momencie obwieszczenia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego i skutkuje również zakazem egzekucji w zakresie kontynuowania już rozpoczętych postępowań. Ponadto, pozostają: wykonywanie orzeczeń zabezpieczających, dokonywanie potrąceń wzajemnych czy wypowiadanie kluczowych umów, takich jak: kredyt, najem, dzierżawa, leasing. W zakresie tego postępowania ma miejsce również możliwość objęcia układem wierzycieli rzeczowych, nawet w przypadku braku wyrażenia przez nich zgody na to, a, co za tym idzie, również uniemożliwienie im działań egzekucyjnych. Jest to dopuszczalne, jeżeli złożone im propozycje są adekwatne do tego, co uzyskaliby w przypadku zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia lub złożona propozycja prowadzi do całkowitej spłaty zobowiązania wynikającego z umowy.

Kolejnym skutkiem otwarcia uproszczonej procedury jest ograniczenie zarządu własnego dłużnika co ma bezpośredni skutek w konieczności uzyskania zgody nadzorcy układu na czynności wykraczające poza zwykły zarząd. Dotyczy to również spełniania świadczeń wobec wierzytelności, które zostały objęte układem.

Czynniki te mają bezpośredni wpływ na dobrodziejstwo samego postępowania, które daje przedsiębiorcy możliwość pozyskania czasu na rozwiązanie problemów finansowych, zabezpieczenie stałości prowadzonego przedsiębiorstwa i wypracowanie warunków, które doprowadzą do spłaty zobowiązań wobec wierzycieli.

Maria Borycka-Mróz, Prezes zarządu Kancelarii Prawnej Biznes na Plus

Podstawa prawna: Ustawa z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 (DzU z 2020 r., poz. 1086)

Zdolność restrukturyzacyjna

Art. 4 ustawy Prawo restrukturyzacyjne określa krąg podmiotów, które posiadają zdolność restrukturyzacyjną, a tym samym mogą skorzystać z tej procedury. Są to m.in.: 1) przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (DzU z 2020 r. poz. 1740); 2) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej; 3) wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem; 4) wspólnicy spółki partnerskiej.

Etapy postępowania uproszczonego

Art. 4 ustawy Prawo restrukturyzacyjne określa krąg podmiotów, które posiadają zdolność restrukturyzacyjną, a tym samym mogą skorzystać z tej procedury. Są to m.in.:

1) przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (DzU z 2020 r. poz. 1740);

2) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;

3) wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność

za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;

4) wspólnicy spółki partnerskiej.Przebieg postępowania składa się z kilku podstawowych etapów:

Etap I

Uwzględnia zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie realizował funkcję nadzorcy układu. Podstawowymi zadaniami nadzorcy układu jest przygotowanie propozycji układowych, przeprowadzenie samodzielnego zbierania głosów oraz złożenie wniosku o zatwierdzenie układu.

Etap II

Obejmuje dokonanie obwieszczenia o otwarciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) ze wskazaniem danych dłużnika, dnia układowego oraz nadzorcy układu. W tym miejscu należy wskazać, że dłużnik zachowuje prawo ustalenia dnia układowego, który powinien przypadać nie wcześniej niż 7 dni przed złożeniem wniosku o dokonanie obwieszczenia i nie później niż 7 dni po jego złożeniu.

Etap III

Dotyczy zawiadomienia sądu restrukturyzacyjnego o dokonaniu obwieszczenia. Obowiązkiem nadzorcy układu jest zawiadomienie sądu o dokonaniu obwieszczenia w MSiG o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego w terminie trzech dni od jego dokonania.

Etap IV

Składa się z przygotowania propozycji układowych oraz zbierania głosów wierzycieli. Istotnym elementem w zakresie postępowania restrukturyzacyjnego pozostaje kwestia słusznego interesu wierzycieli, który wymaga zrównoważenia zarówno interesu dłużnika, jak i kwestii zaspokojenia wymagalnych zobowiązań. Opracowując propozycje układowe i weryfikując możliwości dłużnika należy wziąć pod rozwagę kwestie możliwości spłaty zobowiązań i zaspokojenia wierzycieli. Przystępując do złożenia wierzycielowi propozycji, nadzorca ma obowiązek przekazać dokumenty, które są im potrzebne do podjęcia racjonalnej i ekonomicznej decyzji, jak chociażby planu restrukturyzacyjnego czy karty oceny możliwości wykonania układu. Zbieranie głosów może odbywać się w dwóch formach: w trybie korespondencyjnym lub poprzez zgromadzenie wierzycieli zwołane przez nadzorcę układu. Ustawodawca dopuścił możliwość przeprowadzenia zgromadzenia wierzycieli za pomocą elektronicznych środków komunikacji. Niezależnie od sposobu głosowania, układ jest przyjęty, jeżeli wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności.

Etap V

Zawiera ostatni element tej procedury, tj. złożenie wniosku o zatwierdzenie układu do właściwego sądu. Sąd wydaje postanowienie o zatwierdzenie układu w terminie dwóch tygodni. Następnie taki układ jest realizowany z udziałem nadzorcy układu.

Restrukturyzacja w praktyce

Przykładem propozycji układowych może być wydłużenie okresu płatności i zmniejszenie wysokości posiadanych zobowiązań, odroczenie terminu płatności, umorzenie odsetek i kosztów ubocznych związanych z przeterminowaniem. W ramach postępowania mogą być również brane pod uwagę rozwiązania związane z dodatkowym finansowaniem, na które nadzorca układu musi wyrazić zgodę, mające wpływ chociażby na rozwój działalności, który może budować jej potencjał i zwiększać możliwości finansowe. Wszelkie założenia powinny być uwzględnione w planie restrukturyzacyjnym, który stanowi strategię przeprowadzenia całej procedury.

Możliwość skorzystania z procedury uproszczonej jest tymczasowa, gdyż obwieszczenia o otwarciu postępowania uproszczonego można dokonać do dnia 30 czerwca 2021 r. Sprawna i przystępna procedura umożliwia przedsiębiorcom uchronienie firmy przed bankructwem, a dzięki wypracowanym porozumieniom spłacenie posiadanych zobowiązań i przetrwanie najtrudniejszego czasu.

PRZYKŁAD 1.

Spółka z o.o. – branża gastronomiczna

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z branży gastronomicznej. Problemy restauracji funkcjonującej na rynku od kilku lat zaczęły się w marcu 2020 roku, kiedy restauracje zostały zamknięte po raz pierwszy. Sezon pozwolił na częściowe odrobienie strat, jednak od września sytuacja zaczęła ulegać diametralnej zmianie. Obecnie restauracja nie ma możliwości podejmowania gości na miejscu, a to stanowiło 90 proc. jej dochodu. Wysokie koszty czynszu, niecierpliwi wierzyciele, niekorzystnie zawarte umowy i zmniejszenie obrotów miały bezpośredni wpływ na trudności i konieczność natychmiastowej reakcji. Otwarcie uproszczonej procedury restrukturyzacyjnej pozwoliło na rozpoczęcie rozmów z wierzycielami, którzy w pierwszej kolejności mają odroczyć spłaty zobowiązań na okres najbliższych sześciu miesięcy i pozwolić restauracji przetrwać. Udało się również zabezpieczyć przed wypowiedzeniem umów leasingowych, zawartych na sprzęt gastronomiczny, których utrata stanowiłaby przeszkodę w świadczeniu usług. Wypracowane warunki ugody pozwolą restauracji powrócić do normalnego funkcjonowania bez powiększającej się spirali zadłużenia z możliwością zatrudnienia pracowników i uzyskania odpowiedniego dochodu.

PRZYKŁAD 2.

Jednoosobowa działalność – przewóz osób

Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą – przewóz osób samochodami. Przyczyny problemów: lockdown i mniejsza liczba klientów z obawy o zakażenie, zamknięcie branży rozrywkowej, wprowadzenie trybu pracy zdalnej. Firma ta mogła wykonywać swoją działalność wykorzystując auta posiadane z tytułu zawartych umów leasingu. Spadek popytu na usługi spowodował ponad trzymiesięczne zadłużenie w spłacie rat leasingowych. W czerwcu firma ponownie zaczęła odnoto-wywać wzrost obrotów, jednakże widmo zbliżającego się wypowiedzenia umów leasingu oraz powstałe zaległości miały bezpośredni wpływ na pojawiającą się obawę o utratę możliwości świadczenia usług. Firma z potencjałem, możliwościami rozwoju, wymagająca natychmiastowego wsparcia w zakresie umożliwienia im dalszego funkcjonowania. Zainicjowanie uproszczonej procedury pomogło jej wstrzymać wypowiedzenie przez leasingodawców umów i ułatwiło zawarcie porozumienia w zakresie wydłużenia okresu spłaty. Obecnie firma realizuje swoje działania, spłaca zaległość i na bieżąco reguluje aktualne zobowiązania.