Darowizna jest dobrowolnym przekazaniem osobie prawnej lub fizycznej środków finansowych lub rzeczy materialnych, bez niczego w zamian. Zgodnie z definicją zawartą w kodeksie cywilnym (art. 888) „Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.”
Podstawowymi warunkami darowizny i głównymi jej cechami są:
· nieodpłatność i
· dobrowolność.
Darowizna ma charakter jednostronny – darczyńca nie może oczekiwać niczego w zamian.
W wyroku Sądu apelacyjnego w Białymstoku z 28 maja 2015 r. (Sygn. akt I ACa 285/15) podkreślono główne jej cechy: „darowizna jest umową, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Umowa darowizny ma przyczynę w zamiarze darczyńcy, aby kosztem własnego majątku nieodpłatnie wzbogacić inną osobę. W umowie darowizny bezpłatność należy do essentialia negotii. W doktrynie oraz orzecznictwie sądowym (w apelacji przytoczono orzeczenia sądów powszechnych, por. też orzeczenie Sądu Najwyższego z 20 października 2006 r., IV CKN 172/06) wyrażane jest stanowisko, że istoty darowizny jako czynności pod tytułem darmym, nie zmienia nałożenie na obdarowanego obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania. Z reguły obciążenie darowizny obowiązkiem oznaczonego działania, czy też zaniechania nie oznacza, aby taki był cel jej dokonania, a wypełnienie polecenia nie jest traktowane jako "odpłata" za świadczenie darczyńcy”.
W art. 18 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych określono, że podstawę opodatkowania z zastrzeżeniem, wymienionych artykułów, stanowi dochód po odliczeniu m.in. darowizn przekazanych na cele określone w art. 4 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organizacjom, o którym mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, lub równoważnym organizacjom, określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej (UE) lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych.
Czytaj więcej:
Artykuł 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie podaje szeroką strefę zadań publicznych, które obejmują zadania w zakresie: m.in. pomocy społecznej, działalności charytatywnej, działalności na rzecz integracji cudzoziemców, działalności na rzecz osób niepełnosprawnych, porządku i bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałaniu uzależnieniom i patologiom społecznym. Również przepisy ww. ustawy określają listę organizacji, którym przekazana pomoc, będzie mogła korzystać z odliczenia w podatku CIT. Do tej listy należą m.in. osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (w tym fundacje i stowarzyszenia), które nie działają w celu osiągniecia zysku, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne, osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego.
Darowizna co do zasady nie stanowi kosztu uzyskania przychodu. Jednak można skorzystać z ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych. Przytoczone przepisy wskazują, że nie każda przekazana darowizna będzie uprawniała do dokonania odliczenia od podatku.
Nie ma wymogu, aby otrzymujący darowiznę posiadał status organizacji pożytku publicznego (OPP). Na równi traktuje się podmioty prowadzące taką działalność w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej lub państwie, które należy do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Darowizna - ile można odliczyć?
Istnieje limit odliczenia. Przekazujący darowiznę ma prawo odliczyć wartość faktycznie przekazanej darowizny, nie więcej niż 10 proc. dochodu (przychodu). Limit 10 proc. dotyczy całości odliczeń z tytułu darowizny razem z darowizną na kształcenie zawodowe i na cele kultu religijnego.
Jeżeli przedmiotem darowizny są towary opodatkowane VAT, za kwotę darowizny uważa się wartość towaru plus VAT – w części przekraczającej kwotę podatku naliczonego, którą podatnik ma prawo odliczyć zgodnie z przepisami o VAT z tytułu dokonania tej darowizny.
Czytaj więcej:
Jak prawidłowo udokumentować darowiznę?
Nie funkcjonują ustawowo określone dokumenty, które potwierdzałyby przekazanie i przyjęcie darowizny. Jako dowód uznawane są dokumenty, które w sposób jednoznaczny potwierdzają przekazanie darowizny, identyfikując darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny oraz potwierdzają przyjęcie darowizny przez obdarowanego (jego oświadczenie).
W przypadku darowizny pieniężnej dowodem będzie potwierdzenie przelewu. Dokumenty te powinno przechowywać się na wypadek kontroli. W przypadku darowizny rzeczowej wymagana jest forma pisemnego oświadczenia lub umowa w formie aktu notarialnego. Otrzymujący darowiznę musi również pisemnie potwierdzić jej przyjęcie.
Darowizna dla Ukrainy
Firmy, które pomagają Ukrainie (finansowo i rzeczowo) za pośrednictwem działających na terenie Polski, innych krajów należących do UE i EOG organizacji pozarządowych, mogą odliczyć przekazaną darowiznę w rocznym zeznaniu CIT, na zasadach obecnie obowiązujących, wcześniej opisanych. W Ministerstwie Finansów trwają prace nad umożliwieniem zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków na wytworzenie lub nabycie rzeczy, będących przedmiotem darowizny. Preferencje będą obowiązywać najprawdopodobniej od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r.