19 stycznia Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło założenia nowelizacji ustawy dotyczące rozdzielenia funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. - Rozdzielenie MS i PG to gwarancja wolności od ewentualnych nacisków politycznych, presji mediów i opinii publicznej- uważa Ministerstwo Sprawiedliwości.
Czytaj więcej
Minister sprawiedliwości Adam Bodnar przedstawił zapowiadany projekt ustawy o rozdzieleniu funkcj...
Co zakłada projekt rozdzielenia funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego
Zgodnie z założeniami przygotowanej nowelizacji:
- Prokuratora Generalnego powoływać będzie (bezwzględną większością głosów) Sejm za zgodą Senatu;
- Kadencja Prokuratora Generalnego będzie trwała 6 lat, bez możliwości jej ponowienia. Po jej zakończeniu Prokurator Generalny będzie mógł przejść w stan spoczynku niezależnie od osiągniętego wieku;
- Kandydat na urząd PG będzie mógł być zgłoszony przez: Prezydent RP, Marszałek Sejmu, grupa 35 posłów, grupa 15 senatorów, grupa 200 prokuratorów w stanie czynnym oraz grupa 2000 obywateli.
Stanowisko Prokuratora Generalnego będzie mógł zajmować wyłącznie prokurator w stanie czynnym, z co najmniej 20-letnim nieprzerwanym stażem na stanowisku prokuratora. Kandydat będzie też musiał wykazać, że w ciągu 10 lat bezpośrednio przed zgłoszeniem kandydatury nie wykonywał innego zawodu.
W myśl nowych przepisów Prokurator Generalny nie będzie mógł:
- zajmować innego stanowiska czy wykonywać innych zajęć zarobkowych (wyjątkiem od tej reguły będzie zatrudnienie na uczelni lub innej instytucji szkolnictwa wyższego i nauki),
- nie będzie mógł należeć do partii politycznej lub związku zawodowego,
- nie będzie mógł również prowadzić działalności publicznej, która nie licowałaby z godnością urzędu lub zagrażała niezależności prokuratury.
Ponadto projekt nowelizacji ustawy zakłada wprowadzenie autonomii budżetowej prokuratury. Oznacza to, że projekt budżetu prokuratury Prokurator Generalny będzie przedstawiał Ministrowi Finansów, który włączy go do projektu budżetu państwa.
Prokurator Generalny corocznie będzie przedstawiać Sejmowi i Senatowi sprawozdanie roczne z działalności prokuratury. Dokument ten będzie otrzymywać: Prezydent RP, Premier, Minister Sprawiedliwości, Krajowa Rada Prokuratury.
Panel prawników o projekcie
Eksperci uczestniczący w panelu prawników w większości zgodzili się z tezą, że rozdzielenie PG i MS jest potrzebne. Tak uważa 95 proc. panelistów. Prawników, którzy nie zgadzają się ze słusznością wprowadzenie rozdziału PG i MS, było zaledwie 3 proc.
Argumenty, które przemawiają za takim rozwiązaniem, dostarczyła praktyka ostatnich lat, która pokazała, że połączenie w jednym ręku uprawnień MS i PG może być groźne a znowelizowane w 2016 roku prawo o prokuraturze, stworzyło stan, w którym praktycznie zlikwidowano niezależność prokuratury od organów władzy wykonawczej i ustawodawczej.
Wśród ekspertów, zgadzających się na rozdział PG i MS, są tacy, którzy jednocześnie uważają, że zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany, mogą nie zagwarantować niezależność PG od polityki. Do osiągnięcia celów, jakimi są zapewnienie apolityczności i profesjonalizmu działania Prokuratura Generalnego i prokuratury, równie ważne jest postawienie kandydatom na ten urząd wysokich wymagań etycznych oraz w zakresie kompetencji i kwalifikacji zawodowych czy zagwarantowanie ponadpartyjnego trybu powoływania.
Teza 1: Rozdzielenie PG i MS jest potrzebne
Liczba respondentów: 35
Opinie ekspertów (35)
Praktyka ostatnich lat pokazuje, że połączenie w jednym ręku uprawnień MS i PG może być groźne dla funkcjonowania systemu wymiaru sprawiedliwości. Dlatego zasadnym jest rozdzielenie personalne i systemowe tych funkcji.
Jest to absolutnie wskazane. Połączenie funkcji politycznej (ministra) z funkcją prokuratora generalnego jest sytuacją, umożliwiającą używanie prokuratury do celów politycznych. Widzieliśmy to w ostatnich latach w sposób ewidentny, ale zdarzało się, to również w przeszłości, za rządów innych partii, aniżeli PiS.
Nie ma sensu wywodzić rodu od Mendoga ale warto przypomnieć, że w latach 1918-1928 prokuratura w II Rzeczpospolitej funkcjonowała zgodnie z przepisami państw zaborczych. Dekretem z 1919 r. powołano Prokuratora Naczelnego, którym miał być z urzędu Minister Sprawiedliwości. W ujednoliconych przepisach o prokuraturze obowiązujących od 1929 r. Prokurator Naczelny był jednocześnie Ministrem Sprawiedliwości. W PRL w 1950 r. wyodrębniono Prokuratora Generalnego ze struktur Ministerstwa Sprawiedliwości. W opozycji do PRL funkcje Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości zostały połączone w roku 1990, w następstwie ustaleń Okrągłego Stołu. Chodziło wówczas o to, aby poprzez połączenie tych funkcji, prokuratura podlega kontroli parlamentarnej. Krótki epizod niezależności Prokuratura Generalnego (2010-2016) -któremu funkcje powierzył prezydent prof. Lech Kaczyński - miał pewne mankamenty, co przyznawał sam Prokurator Generalny Andrzej Seremet. Konstytucja z 1997 roku nie stoi na przeszkodzie rozdzieleniu funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości. W Europie jest z tym różnie. W modelu francuskim wszyscy prokuratorzy podlegają Ministrowi Sprawiedliwości (w roli „Strażnika Pieczęci”). W modelu włoskim prokuratura jest niezależna od Ministra Sprawiedliwości, a podlega ona Najwyższej Radzie Sądownictwa. Według modelu niemieckiego zwierzchnikiem prokuratury jest Federalny Prokurator Generalny. Podlega on jednak organizacyjnie Federalnemu Ministrowi Sprawiedliwości. Zatem możliwe są różne formy ustrojowe prokuratury. Minister Sprawiedliwości jest jednak politykiem. Z kolei prokuratura jest instytucją hierarchicznie podporządkowaną Prokuratorowi Generalnemu. Miliony lat ewolucji wykształciły u homo sapiens instynkt stadny, który może w naturalny sposób utrudniać zachowanie obiektywizmu, jeżeli chodzi o sprawy dotyczące kolegów partyjnych i oponentów politycznych. Nie ma sensu, aby przepisy o ustroju prokuratury wodziły na pokuszenie naturę człowieka. Można sobie przecież wyobrazić, że w przyszłości funkcję Ministra Sprawiedliwości przejmie osoba antypaństwowa, o bardzo niskiej kulturze prawnej, zainteresowana wyłącznie interesem swojej partii, która będzie kierowała prokuraturą w sposób jawnie stronniczy, a nawet będzie wykorzystywała prokuraturę do walki politycznej. Wobec ryzyka takiej dewastacji prokuratury w przyszłości rozdzielenie wspomnianych funkcji jest niezbędne. Polska ma przy tym krótkie tradycje prawdziwej demokracji (demokracja szlachecka, demokracja sanacyjna, demokracja ludowa były ersatzami udającymi demokrację) zatem i znaczenie słów „przyzwoitość polityczna” może być – jak napisał poeta – „zmieniona chytrze przez krętaczy”.
Rozdział przedmiotowych stanowisk to słuszny i konieczny - przy czym niejedyny i nie najważniejszy – krok do osiągnięcia celów jakimi są zapewnienie apolityczności i profesjonalizmu działania Prokuratura Generalnego i prokuratury. Równie ważne jest postawienie kandydatom wysokich wymagań etycznych oraz w zakresie kompetencji i kwalifikacji zawodowych czy zagwarantowanie ponadpartyjnego trybu powoływania, odwoływania oraz działania Prokuratora Generalnego m.in. poprzez przyjęcie zasady kadencyjności bez możliwości jej ponowienia. Istotne jest aby ograniczyć przede wszystkim dominację czynników partyjnych i rządowych w obsadzaniu i bieżącym oddziaływaniu na Prokuratora Generalnego, co było dotychczas główną dysfunkcją systemu. W tym kontekście przedstawione 19 stycznia 2024 r. przez Ministerstwo Sprawiedliwości założenia nowelizacji ustawy należy uznać za właściwe. Należy pamiętać, że w polskich warunkach co do zasady podległość instytucji pod parlament nie gwarantuje jej niezależności. Z tego powodu wprowadzenie autonomii budżetowej prokuratury jest kluczowe. W tym kontekście nie odmawiam również słuszności przyznania określonych uprawnień w zakresie wpływu na obsadzanie omawianego stanowiska grupie obywateli (choć próg 2000 osób jest zbyt niski), środowisku zawodowemu prokuratorów (próg 200 jest natomiast zbyt wysoki). Należy precyzyjnie określić zakres uprawnień Prokuratora Generalnego. Trzeba przywrócić Prokuratorowi Generalnemu kompetencje dotyczące kontroli nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi. Należy także powrócić do dyskusji nad utworzeniem niezależnego organu kontroli stosowania czynności operacyjno-rozpoznawczych - w tym kontroli operacyjnej - na które pisemną zgodę wyraża właściwy prokurator. Ten ostatni postulat był doktrynalnie akcentowany przez Adama Bodnara w okresie sprawowania urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich vide raport „Osiodłać Pegaza” z 2019 r. Należy zaznaczyć, że dyskutowane rozwiązania nie będą bez wpływ również na skuteczność działania Policji oraz innych formacji ustawowo uprawnionych do prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo śledczych.
Najważniejszym celem jest zapewnienie niezależności i apolityczności tej funkcji.
Znowelizowana w 2016 roku ustawa - Prawo o prokuraturze, stworzyła stan, w którym praktycznie zlikwidowano niezależność prokuratury od organów władzy wykonawczej i ustawodawczej. Ten stan nie mieści się w modelu ustrojowym państwa prawa oraz standardom Rady Europy oraz Unii Europejskiej.
Rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego jest właściwym kierunkiem w stronę utworzenia prokuratury niezależnej od władzy wykonawczej. Należy wyeliminować sytuację, w której Prokurator Generalny i polityk w jednej osobie (członek Rady Ministrów), kieruje prokuraturą wydając zarządzenia, wytyczne i polecenia, w tym polecenia o treści czynności procesowych. Prokuratura w żadnym razie nie może być narzędziem w rękach rządu i nie może służyć jego celom. I nawet, gdy przy unifikacji urzędu Prokuratora Generalnego i funkcji Ministra Sprawiedliwości do takich zjawisk nie dochodzi, to trzeba zrobić wszystko, aby wyeliminować wszelką (ewentualną) sposobność do tego rodzaju działań. Należy zatem wprowadzić całkowity rozdział pomiędzy funkcją Ministra Sprawiedliwości a Prokuratora Generalnego tak, aby nie były one sprawowane w ramach władzy wykonawczej. Niezależność od władzy wykonawczej oznacza zapewnienie gwarancji konstruktywnej kontroli wszelkich naruszeń prawa dokonanych przez rządzących. Miejsce prokuratury w monteskjuszowskim trójpodziale powinno być w obszarze władzy sądowniczej.
Nie przekonują mnie zaprezentowane argumenty oraz generalna idea proponowanego rozwiązania. Rozumiem, że celem projektodawcy jest rozdzielenie prokuratury od bieżącej polityki i podniesienie jej efektywności, co samo w sobie brzmi dobrze. Problem w tym, że nie wierzę w skuteczność formalnych podziałów i procedur, a jak pokazuje doświadczenie - pozwalają one rządzącym politykom (ministrowi lub innemu reprezentantowi rządu) zasłaniać się niezależnością danej instytucji, brakiem możliwości oddziaływania na jej funkcjonowanie oraz uchylać się od odpowiedzialności za ewentualne błędy. Choć dla opinii publicznej i społeczeństwa podział taki wydaje się atrakcyjny, wywołując wrażenie odseparowania polityków od szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości - w praktyce korzystają na nim ci drudzy, którzy zyskują wygodną wymówkę, zachowując jednocześnie najróżniejsze możliwości formalnego oraz faktycznego oddziaływania na prokuraturę. A pamiętajmy, że jednym z fundamentalnych zadań rządu jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, w tym zwalczanie przestępczości. Pozwolę sobie przy okazji zaprezentować pogląd bardziej ogólny, a raczej mało popularny. Uważam, że źródłem wielu problemów polskiego życia publicznego - w tym niedostatecznej efektywności instytucji publicznych, zawodności procedur oraz braku odpowiedzialności decydentów - jest przesadnie rozumiany podział władzy. Widzimy to już na poziomie konstytucyjnym, ustawodawca poddaje się podobnej tendencji: mnożąc organy, dzieląc kompetencje oraz wprowadzając skomplikowane procedury angażujące wiele podmiotów w proces decyzyjny. Tymczasem, o ile generalna zasada podziału władzy na poziomie ustrojowym ma ewidentne zalety, nie powinien prowadzić do anarchii, paraliżu decyzyjnego i słabości instytucji publicznych.
Chociaż oddzielenie PG i MS uważam za konieczne, to jednak nie sądzę, żeby było to obecnie możliwe i skuteczne. Z jednej strony nie ma nadziei na uzyskanie podpisu prezydenta pod taką nowelizacją ustawy, ale przede wszystkim jestem zdania, że zagadnienie to powinno zostać uregulowane nie w drodze nowelizacji, lecz w całkowicie nowej ustawie kompleksowo regulującej strukturę i działanie prokuratury. Jako absolutnie konieczne w tej nowej ustawie uważam także likwidację jednego z organów: prokuratury generalnej lub krajowej i scalenie ich kompetencji w jednym organie, całkowicie apolitycznym, zgodnie z art. 103 i 108 Konstytucji, dotychczas permanentnie ignorowanym. Analogicznie do dyskusji na temat zmiany Konstytucji, w której podkreśla się znaczenie tzw. "momentu konstytucyjnego", uważam, że "moment" taki dla rozdzielenia stanowisk MS i PG obecnie nie istnieje, przeciwnie nawet, stan obecny ułatwia MS podejmowanie decyzji, poza tym generalnie jestem zdania, że proponowane ad hoc nowelizacje psują prawo i umożliwiają szereg interpretacji często sprzecznych z intencjami ustawodawcy.
Ze względów ustrojowych praktycznych (specyfika funkcji prokuratorskich) widzę zasadność rozdzielenia roli Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego. Jednocześnie nie uważam, by proponowana zmiana mogła zagwarantować niezależność PG od polityków i polityki.
Bardzo chętnie ,zapoznałbym się z porównawczą analizą/badaniem efektywności i skuteczności działań prokuratury, z okresu kiedy takie rozdzielenie już funkcjonowało, z okresem ostatnim kiedy tego rozdzielenia nie ma . Byłby to ważny element, aby wyrobić sobie zdanie ,w oparciu o takie kryteria . Należy przy tym pamiętać ,że skutkiem ewentualnego rozdzielenia ,będzie utrata parlamentarnej kontroli nad działalnością prokuratury , której najdalej idącą formą jest możliwość odwołania Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego. Innym skutkiem takiego rozdzielenia , będzie swego rodzaju ,,zdjęcie" z rządu , odpowiedzialności za funkcjonowanie prokuratury, będącej przecież jedną z kluczowych instytucji których zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. Każdy z alternatywnych modeli ma nie tylko swoje wady i zalety ale przede wszystkim obiektywne skutki które powinny być przedmiotem społecznej debaty i to nie tylko w gronie prawników .
Doświadczenia ostatnich lat wskazuje, że równoczesne sprawowanie funkcji MS i PG pozwalała w praktyce na podporządkowanie prezesów sądów i prokuratorów ze szkodami dla zasad państwa prawa.
Jest to niezbędne dla rozdzielenia funkcji o charakterze politycznym MS i funkcji, która winna pozostać wolna w jak największym stopniu od nacisków politycznych. Warto wskazać że PG może być stroną w każdej sprawie karnej a na pewno może polecać prowadzenie określony postępowań. Może i jest obecnie narzędziem nie tylko w zakresie spraw oczywistych, ale przed wszystkim narzędziem oddziaływania i represji, które mogą być stosowane na zlecenie polityczne. Także dla niezależności urzędu prokuratura i budowania jego autorytetu należy niezwłocznie rozdzielić oba urzędy.
Niezależność Prokuratora Generalnego od polityków
Jeśli chodzi o zagadnienie dotyczące zagwarantowania niezależność Prokuratora Generalnego od politycznych wpływów, opnie ekspertów, były bardziej zróżnicowane niż w przypadku tych, które dotyczyły samego rozdzielenia Prokuratury Generalnej od Ministerstwa Sprawiedliwości. Z tezą, że nowe przepisy mogą gwarantować niezależność PG od politycznych nacisków, zgodziło się 80 proc. ekspertów. Przeciwnego zdania było 17 proc.
Zwolennicy tezy, że niezależność PG zostanie zagwarantowana, zwrócili uwagę m.in., że wpływ polityków na prokuraturę można odpowiednio zminimalizować albo utrudnić a docelowo niezależność prokuratury od rządu powinna mieć umocowanie w Konstytucji. Ograniczeniu wpływu władzy wykonawczej ma służyć mechanizm powoływania Prokuratora Generalnego przez Sejm za zgodą Senatu.
W opiniach sceptycznych w kwestii niezależności PG od polityków zwrócono uwagę np. na to, że jednak mechanizm wyboru szefa PG przez obie izby parlamentu jest jednoznacznie polityczny. Być może wymóg kwalifikowanej większości mógłby zmienić sytuację, ale trzeba też pamiętać o ostrej polaryzacji politycznej, z jaką mamy obecnie do czynienia.
Teza 2: Nowa przepisy zagwarantują niezależność Prokuratora Generalnego od politycznych wpływów
Liczba respondentów: 35
Opinie ekspertów (35)
Tak, jestem przekonany, że to co zostanie wypracowane w szerokim konsensusie polityków, z przedstawicielami środowisk prawniczych, w tym samych prokuratorów, jeśli zostanie dobrze zakomunikowane i spotka się z dobrym odbiorem społecznym, to da największą możliwą gwarancje niezależności.
Założenia są obiecujące, ale diabeł tkwi w szczegółach, więc zaczekajmy na projekt ustawy. Poza tym obawiam się, po doświadczeniach ostatnich ośmiu lat, że bez umocowania rozdziału tych funkcji w Konstytucji, zawsze politycy będą mieli pokusę, żeby stan ten zmienić.
Niezależność Prokuratora Generalnego od politycznych wpływów jest stanem idealnym i raczej niemożliwym do osiągnięcia. Niemniej wpływ polityków na prokuraturę można odpowiednio zminimalizować albo utrudnić. Oczywiście wszystko zależy od ostatecznego kształtu prawa. Od projektu do ustawy jest długa droga.
Nowe przepisy zmierzają we właściwym kierunku. Docelowo niezależność prokuratury od rządu powinna mieć umocowanie w Konstytucji. Prokuratura jest bowiem bardzo ważną częścią wymiaru sprawiedliwości, którego istotnym zadaniem jest bycie watchdogiem i bodyguardem praw i wolności człowieka przed nadużywaniem władzy przez organy władzy publicznej tj. przed przestępstwem z art. 231 Kodeksu karnego. Całkiem niezła polska Konstytucja zawiera bardzo poważny błąd, że pominęła Prokuraturę jako organ konstytucyjny. Doświadczenia rządów PiS 2015-2023 "ukoronowane" absurdalną i urągającą wszelkim regułom zdrowego rozsądku zasadą, że Prokurator Krajowy jako zastępca Prokuratora Generalnego jest szefem swojego zwierzchnika jakim jest Prokurator Generalny dowodzą stopień zniszczenia idei niezależnej prokuratury przez polityków PiS zmierzających do podporządkowania władzy wykonawczej wymiaru sprawiedliwości i mediów.
Tak zaproponowany mechanizm gwarantuje niezależność. Pozytywnie oceniam zapisy rozszerzające krąg podmiotów uprawnionych do wskazywania kandydatów.
Każda regulacja nie zagwarantuje per se pożądanego stanu bez właściwej praktyki, a ta wymaga dodatkowych aktów wykonawczych oraz utrwalonej praktyki jej stosowania.
Popieram zaproponowany w założeniach nowelizacji ustawy, rozszerzony katalog podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na Prokuratora Generalnego, wprowadzając do tego katalogu środowisko zawodowe prokuratorów oraz środowisko obywatelskie. Do podmiotów uprawnionych do zgłoszenia kandydatów zaliczono bowiem grupę 60 prokuratorów w stanie czynnym oraz organizacje pozarządowe, których głównym przedmiotem działania jest ochrona praw człowieka lub obrona praworządności. Nie mamy tutaj jeszcze konkretnego projektu ustawy, ale wydaje się, że ten kierunek jest słuszny i ogranicza wpływ administracji rządowej na proces wyboru Prokuratora Generalnego. Wzmocnienie niezależnej od zewnętrznych czynników politycznych pozycji Prokuratora Generalnego zapewnia przyjęte w założeniach do projektu ustawy wyłączenie możliwości powtórzenia kadencji przez Prokuratora Generalnego. Niezależność instytucjonalną od władzy wykonawczej ma również zapewnić mechanizm powoływania Prokuratora Generalnego przez instytucje niepowiązane ustrojowo z egzekutywą oraz powoływanie Prokuratora Generalnego przez Sejm za zgodą Senatu. Na aprobatę zasługują również przewidziane w założeniach nowelizacji ustawy wymogi kwalifikacyjne do powołania na stanowisko Prokuratora Generalnego: co najmniej 20-letni nieprzerwany staż na stanowisku prokuratora w stanie czynnym oraz konieczność wykazania przez kandydata niewykonywania innego zawodu w ciągu 10 lat bezpośrednio przed zgłoszeniem kandydatury na stanowisko Prokuratora Generalnego.
To pozorna zmiana, która nie doprowadzi do uwolnienia PG od polityki i politycznych wpływów. Mechanizm wyboru (obie izby parlamentu) jest jednoznacznie polityczny. Być może wymóg kwalifikowanej większości sanowałby tę sytuację, ale należy pamiętać o dysfunkcjonalności takiego mechanizmu w warunkach ostrej polaryzacji politycznej, vide paraliż wyborów do włoskiego Sądu Konstytucyjnego przez niemal dwa lata w połowie poprzedniej dekady, czy trwająca od 2018 r. blokada wyboru członków hiszpańskiej KRS/Rady Sądownictwa (Consejo General del Poder Judicial). Skoro odpolitycznienie/depolityzacja jest - w mojej opinii - niemożliwa, być może rozwiązaniem jest ... polityzacja. A więc np. dwóch pg (lub pg i jego pierwszy zastępca z bardzo dużymi uprawnieniami) wybieranych łącznie; jeden wskazywany przez rządzących, drugi - przez opozycję. Wiem - to desperackie rozwiązanie, ale może takie tylko takie zostają na desperackie okoliczności/czasy. Mechanizm politycznego duetu (jeden z rządu, drugi z opozycji) istnieje w przypadku hiszpańskiego rzecznika praw obywatelskich (Defensor del Pueblo)
Przedstawione przez MS założenia przewidują wybór Prokuratora Generalnego przez zwykłą większość rządową w Sejmie i Senacie co oznacza, że przyszły Prokurator Generalny będzie wyłącznie rządowym nominatem ( a ściślej wyłącznie nominatem aktualnej koalicji rządowej) z demonstracyjnym pominięciem Prezydenta RP . Jest to oczywiście tryb i możliwy i demokratyczny, tyle tylko, że właśnie taki tryb wyboru szeregu osób obecnie sprawujących różne funkcje jest podważany i m.in takim osobom bardzo często odmawia się posiadania przymiotu ,, niezależności". Dlatego moim zdaniem przepisy które obecnie miałyby kreować nowe jednoosobowe funkcje /urzędy związane z istotną władzą i kompetencjami muszą wymuszać powszechny konsensus między wszystkimi najważniejszymi podmiotami politycznymi . Stąd ewentualny Prokurator Generalny nie tylko powinien być wybierany kwalifikowaną większością 2/3 ogólnej liczby posłów ale także za zgodą Senatu i Prezydenta RP.
Jest szansa na niezależność, choć wiele zależy od cech personalnych i okoliczności sprawowania funkcji.
Wybór przez Sejm za zgodą Senatu to jest rozwiązanie suboptymalne, ponieważ zazwyczaj większość senacka pokrywa się z większością sejmową. Lepszym rozwiązaniem byłoby przewidzenie wyboru przez Sejm większością 3/5 głosów (przy zatwierdzeniu przez Senat albo bez), alternatywnie przedstawienie przez Sejm trzech kandydatów Prezydentowi, spośród których prezydent dokonuje wybory Prokuratora Generalnego.
Jest oczywiste, że proponowane przepisy zmierzają do zagwarantowania niezależności Prokuratura Generalnego od politycznych wpływów. Jednakowoż trzeba pamiętać, że równie ważna jest troska o odpowiednią kulturę polityczną, która przecież będzie przekładała się na praktykę stosowania prawa. Możliwe są różne rozwiązania ustrojowe, natomiast trzeba pamiętać o tym, że nawet najlepsze rozwiązania nie zagwarantują niezależności, jeżeli nie będzie odpowiedniej kultury politycznej.
Co jeszcze zakłada projekt rozdzielnia Prokuratora Generalnego od Ministra Sprawiedliwości
Projekt ustawy, która ma na celu rozdzielnie Prokuratury Generalnej od Ministerstwa Sprawiedliwości, przewiduje także autonomią budżetową prokuratury. Projekt swojego budżetu Prokurator Generalny ma przedstawiać Ministrowi Finansów, który włączy go do budżetu państwa. Większość uczestników panelu, bo aż 89 proc., opowiedziała się za autonomią budżetową PG. Zwolennicy takiego rozwiązania podkreślili, że bez takiej autonomii trudno będzie mówić o faktycznej niezależności prokuratury.
Teza 3: Prokuratur Generalny powinien mieć autonomię finansową.
Liczba respondentów: 35
Opinie ekspertów (35)
Tak, powinien z tym zastrzeżeniem, że prokuratura jest częścią wymiaru sprawiedliwości i że musi być finansowane w ramach i na zasadach podobnych jak inne obszary np. sądownictwo. Natomiast czas skończyć z patologiami finansowymi jakie miały miejsce w ostatnich latach w tym obszarze.
Bez autonomii finansowej trudno będzie mówić o faktycznej niezależności prokuratury.
Autonomię finansową należałoby zaliczyć do jednych z gwarancji niezależności prokuratury. Autonomia nie powinna oznaczać swobody.
Propozycja autonomii jest słuszna, przy założeniu odpowiednich mechanizmów kontroli przez Parlament i NIK
Autonomia finansowa jest jednym z podstawowych filarów niezależności organów w ogóle, w tym tych mieszczących się w systemie wymiaru sprawiedliwości.
Wydaje się, że postulat autonomii finansowej Prokuratury Generalnej jest słuszny. Niezależny budżet ma wiele innych organów państwa. Warto zwrócić uwagę, że autonomia finansowa również w pewnym stopniu zapewniłaby prokuraturze niezależność.
To jest istotny element niezależności PG, choć i tak ostatnie słowo będzie mieć parlament uchwalający budżet.
Kontrola nad działalnością Prokuratury Generalnej
Najbardziej podzielane opinię naszych panelistów dotyczyły skuteczności kontroli nad działalność Prokuratury Generalnej, która zgodnie z projektem przedstawionym przez MS, ma polegać na corocznym przedstawianiu sprawozdania z działalności PG Sejmowi i Senatowi. 45 proc. ekspertów uznało, że to nie wystarczający sposób nadzoru nad działalność PG. 42 proc. miało przeciwny pogląd. 13 proc. panelistów nie miało zdania w tej sprawie. To, że przedstawiania Parlamentowi sprawozdania z działalności PG, to za mało uzasadniono m.in. tym, że niezależność nie oznacza braku nadzoru i kontroli a sprawę tą trzeba dopracowania na poziomie konkretnych rozwiązań ustawowych. Z kolej zwolennicy przedstawiania sprawozdania z działalności PG Sejmowi i Senatowi uznali, że PG powinien funkcjonować transparentnie i kontaktować się ze społeczeństwem na różne sposoby.
Teza 4: Przedstawianie corocznego sprawozdania z działalności przez Prokuratora Generalnego, to wystarczająca forma kontroli nad jego działalnością ze strony władzy politycznej
Liczba respondentów: 35
Opinie ekspertów (35)
Nie to nie jest wystarczająca forma. Niezależność nie oznacza braku nadzoru i kontroli. Szczególnie w takim obszarze jak sprawy finansowe. Dlatego między innymi w tym zakresie powinien zostać wypracowany odpowiedni mechanizm nadzorczy.
Jakkolwiek rozdzielenie funkcji jest wysoce wskazane, to ta kwestia wymaga ostrożnego podejścia i wydaje się, że wyłącznie coroczne sprawozdanie jest niedostateczną formą kontroli. Powinien tutaj powstać pewien model nadzoru, jednak niewchodzącego w kwestie decyzji procesowych. Myślę, że to jest element do dopracowania na poziomie konkretnych rozwiązań ustawowych.
Jakaś forma wpływu Ministra Sprawiedliwości na ogólne kierunki działania Prokuratury jest moim zdaniem konieczna. To element zarządzania państwem. I obawiam się, wypracowanie efektywnych mechanizmów, które jednocześnie nie dadzą możliwości ręcznego sterowania konkretnymi postępowaniami, będzie trudne.
Coroczne sprawozdanie PG jest tylko jednym z wielu działań mających zapewnić kontrolę nad Prokuraturą. Przy czym, bynajmniej nie chodzi o kontrolę ze strony władzy politycznej, ale szeroko pojętą kontrolę obywatelską. Głównym elementem tej kontroli musi być jawność działań, procedur, wyborów.
Nie jestem specjalistą od projektowania systemu ustrojowego prokuratury ani nie prowadziłem badań naukowych w tym zakresie. Niemniej rząd ponosi odpowiedzialność za politykę karną państwa. W związku z tym instrument w gruncie rzeczy pasywny jakim jest wysłuchanie dorocznego sprawozdania z działalności Prokuratora Generalnego wydaje się być niewystarczającym instrumentem kontroli prokuratury. Tak samo jak na stanowisku Ministra Sprawiedliwości może pojawić się osoba do tego nieodpowiednia, tak samo funkcję prokuratora generalnego może przejąć ktoś kto nie będzie należycie sprawował funkcji. Kolegialny, efektywny system kontroli powinien stanowić "must have" nowej prokuratury.
Odpowiedziałem nie zgadzam się, ale wyłącznie dlatego, że zadane pytanie nie jest właściwe sformułowane. Kontrola powinna być nie polityczna, ale społeczna i sądowa, która rozstrzyga kiedy Prokurator Generalny traci swój urząd. Sam fakt przedstawienia sprawozdania nie wystarczy.
To sprawdzona forma kontroli przez Parlament.
Sprawozdawczość umożliwia rozliczalność, w tym także służy kontroli społecznej prac organu.
Założenia nowelizacji ustawy Prawo o prokuraturze przewidują obowiązek po stronie Prokuratora Generalnego do przedstawienia Sejmowi i Senatowi sprawozdania rocznego z działalności prokuratury. Sprawozdanie to przesyłane będzie również Prezydentowi RP, Prezesowi Rady Ministrów, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Krajowej Radzie Prokuratury. Organy te będą mogły zaprezentować pisemne stanowisko do tego sprawozdania. Co bardzo istotne, sprawozdanie oraz zajęte do niego stanowiska, będą miały jawny charakter i publikowane będą w biuletynie Prokuratora Generalnego oraz na stronie internetowej Biura Prokuratora Generalnego. To słuszny kierunek. Na aprobatę zasługuje również propozycja możliwości złożenia do Prokuratora Generalnego uzasadnionego pisemnego wniosku o przedstawienie informacji dotyczącej określonego aspektu działalności prokuratury. Prawo takie przysługiwałoby: Sejmowi RP, Senatowi RP, Prezydentowi RP, Prezesowi Rady Ministrów, Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz innym organom konstytucyjnym w zakresie ich działalności. Na chwilę obecną brak jest jednak konkretnych propozycji brzmienia przepisów w analizowanym zakresie. Dopiero wtedy możliwe będzie udzielenie jednolitej odpowiedzi na pytanie, czy przedstawienie corocznego sprawozdania z działalności prokuratury jest wystarczającą formą kontroli.
Trudno przyjąć, że sprawozdawczość jest formą realnej kontroli, jeżeli prawo nie przewiduje konsekwencji przyjęcia albo nieprzyjęcia złożonego sprawozdania.
Do poprawnego funkcjonowania Prokuratora Generalnego potrzebny jest nadzór społeczny nad tą instytucją, bo nadzór polityczny najwyraźniej nie wystarcza.
To pozorny mechanizm kontrolny - zasadniczo parlament oceniałby sprawozdanie "własnego" PG, chyba że część kadencji PG przypadałaby na okres po zmianie składu parlamentu. Poza tym mechanizm jest słaby - niebo musiałby być ciężkie od skarg", by wymusić rezygnację PG
Myślę że Sejm RP- jako reprezentacja ogółu obywateli wyłoniona w wolnych i demokratycznych wyborach - zawsze powinien mieć prawo odwołania Prokuratora Generalnego większością kwalifikowaną ( np. 2/3) za zgodą Senatu i Prezydenta.
PG powinien funkcjonować transparentnie i kontaktować się ze społeczeństwem na różne sposoby.
Czytaj więcej
Rozdzielenie funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego to pierwszy krok do przyw...
Czytaj więcej
Zdecydowana większość badanych w panelu prawników „Rzeczpospolitej” opowiedziała się za rozdziałe...
