Nagroda jubileuszowa to szczególny przywilej pracowników. Nie ma charakteru powszechnego, gdyż dotyczy tylko tych, dla których świadczenie to przewidują normy branżowe lub przepisy zakładowe.

Prawo do nagrody jubileuszowej pracodawca może ustanowić w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania czy nawet w umowie o pracę konkretnego etatowca. Zazwyczaj otrzymanie jubileuszówki zależy od spełnienia kryteriów obiektywnych. Zwykle chodzi o określony staż pracy. Dlatego przyjmuje się, że ma ona cechy premii i jest częścią wynagrodzenia za pracę w rozumieniu art. 78 k.p. Oznacza to, że jubileuszówka, jeżeli przewidują ją przepisy płacowe, nie należy do innych świadczeń związanych z pracą, lecz mieści się w pojęciu „wynagrodzenia za pracę".

Z gwarancjami

Ma to istotne konsekwencje dla jej ochrony. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść go na inną osobę (art. 84 k.p.). Zakaz ten jest bezwzględny i nie może być uchylony porozumieniem stron. Gdyby zaś doszło do zawarcia umowy, z której wynikałby obowiązek świadczenia pracy nieodpłatnie lub zwalniałby pracodawcę z wypłaty wynagrodzenia za wykonaną pracę, takie porozumienie byłoby nieważne, a pracownik nadal zachowałby prawo do wynagrodzenia. Taki skutek jednoznacznie wynika z art. 18 § 2 k.p. Według niego postanowienia umów i aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, mniej korzystne dla pracownika, niż określają przepisy prawa pracy, są nieważne. Zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy.

Przy czym zakaz zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia za pracę orzecznictwo sądowe ujmuje bardzo szeroko. Przyjmuje, że zakaz ten dotyczy zarówno wynagrodzenia zasadniczego, jak i innych jego składników, m.in. dodatku stażowego lub funkcyjnego oraz wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia obejmuje też nagrody jubileuszowe. Gdyby więc pracownik zrzekł się prawa do tej gratyfikacji, czynność ta byłaby sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym art. 84 k.p. i przez to nieważna. Pracownik zachowałby zatem roszczenie o wypłacenie mu tej gratyfikacji. Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 października 2003 r. (I PK 517/02). Stwierdził, że premiowe ukształtowanie gratyfikacji jubileuszowej oznacza zakaz zrzeczenia się prawa do niej i przeniesienia go na inną osobę. Zbliżony pogląd wyraził SN w uzasadnieniu wyroku z 13 marca 2014 r. (I PK 189/13). Pracownik, który nabył już prawo do gratyfikacji jubileuszowej (bo spełnił przesłanki jej nabycia, w szczególności osiągnął wymagany staż), nie może dobrowolnie (przez zawarcie z pracodawcą porozumienia) zrzec się nabytego już prawa >patrz ramka. Gwarancyjna regulacja zawarta w art. 84 k.p. ma więc charakter szczególny i w tym zakresie wyłącza stosowanie ogólnej zasady swobody umów (art. 353

1

kodeksu cywilnego).

Przyszłość dowolna

Strony mogą natomiast zawrzeć porozumienie zmieniające zasady wynagradzania na przyszłość i w ten sposób ustalić, że od określonej daty pracownikowi nie będzie już przysługiwała nagroda jubileuszowa. Wskazywał na to SN w wyroku z 2 marca 2012 r. (I PK 109/11). Podkreślił, że tzw. zrzeczenie się wynagrodzenia za pracę, polegające na wyrażeniu zgody na przedstawioną przez szefa propozycję obniżenia jego wysokości w przyszłości, nie jest zrzeczeniem się prawa do wynagrodzenia w rozumieniu art. 84 k.p., lecz prawnie dopuszczalnym porozumieniem stron, zmieniającym treść stosunku pracy.

Przykład

Z powodu wyjazdu za granicę do męża pani Anna chciała jak najszybciej rozwiązać umowę o pracę. Firma zgodziła się na to za porozumieniem stron już następnego dnia. Ponieważ zakład był w trudnej sytuacji ekonomicznej, strony zapisały w porozumieniu o rozwiązaniu angażu, że pracownica zrzeka się należnej nagrody za 30 lat pracy, w zamian za to pracodawca wyda jej natychmiast świadectwo pracy. Po trzech miesiącach pracownica wniosła pozew do sądu, żądając zasądzenia należnej jubileuszówki. Sąd uwzględnił jej żądanie, podkreślając, że pracownik nie może zrzec się tej nagrody.

—Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Ugoda też niedozwolona

Pracownik nie może zrzec się jubileuszówki również w ugodzie przyjętej z pracodawcą. Dotyczy to zwłaszcza ugód pozasądowych zawieranych między stronami stosunku pracy. Wyraźnie wskazał na to Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 28 marca 1996 r. (III APr 11/96 Apel.-W-wa 1997/1/4). Dopuszczalność zawierania ugód pozasądowych między pracownikiem a zakładem w istotny sposób ograniczają przepisy prawa pracy. Takim przepisem jest art. 84 k.p., według którego etatowiec nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia.