Jednostronna zmiana warunków pracy lub płacy pracownika może nastąpić przez złożenie mu wypowiedzenia zmieniającego. Ma to miejsce wówczas, gdy pracodawca zaproponuje pracownikowi na piśmie nowe warunki pracy lub płacy. Jeżeli jednak wypowiedzenie zmieniające ma być adresowane do pracownika będącego działaczem związkowym, który korzysta ze szczególnej ochrony zatrudnienia, to wówczas mają zastosowanie przepisy ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może:
1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym w uchwale zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa w pkt 1 – z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy.
Zatem [b]w stosunku do pracowników będących ww. działaczami związkowymi swoboda pracodawcy w kształtowaniu ich warunków pracy lub płacy jest bardzo ograniczona i zależy od uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. [/b]Pracodawca, chcąc uzyskać aprobatę zmiany warunków pracy lub płacy na niekorzyść działacza związkowego (np. przez obniżenie jego pensji lub pozbawienie go dodatku funkcyjnego), musi się przed dokonaniem tej czynności zwrócić na piśmie do właściwego organu związkowego i uzasadnić swój zamiar. Jeżeli organ ten nie wyrazi akceptacji, pracodawca nie może zgodnie z prawem dokonać wypowiedzenia zmieniającego, gdyż odmowa tego organu jest dla pracodawcy wiążąca. Natomiast jeśli nie ma jakiegokolwiek stanowiska organu związkowego, tzn. gdy nie udziela on żadnej odpowiedzi, to wówczas jego milczenie nie może być uznawane za dorozumianą zgodę. Brak odpowiedzi należy traktować jako odmowę zgody. [b]Wskazywał na to również Sąd Najwyższy w uchwale z 11 stycznia 1994 r. (I PZP 54/93).[/b]
[ramka][b]Przykład[/b]
Jolanta J. była zatrudniona w spółce X, gdzie pełniła także funkcję członka zarządu zakładowej organizacji związkowej. Związek ten wskazał ją jako osobę korzystającą ze szczególnej ochrony zatrudnienia. Pracodawca postanowił wypowiedzieć jej warunki płacy przez obniżenie jej wynagrodzenia i zwrócił się do organizacji związkowej o wyrażenie zgody na taką modyfikację. Mimo upływu trzech tygodni nie uzyskał żadnej odpowiedzi. Wówczas zarząd spółki X złożył Jolancie J. wypowiedzenie zmieniające, obniżając jej dodatek funkcyjny o 500 zł. Po otrzymaniu wypowiedzenia warunków płacy Jolanta J. wystąpiła z powództwem do sądu pracy, wnosząc o przywrócenie poprzednich warunków płacy.
Sąd w wyroku przywrócił jej dotychczasowe warunki płacy.[/ramka]
Wyjątek od ochrony ww. działaczy związkowych dotyczy sytuacji, gdy u pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników następują zwolnienia z przyczyn ich niedotyczących. Wskazuje na to art. 5 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. Oznacza to, że przy masowych redukcjach nie stosuje się ochrony działaczy związkowych wynikającej z art. 32 ustawy o związkach zawodowych.
Jednakże wobec pracowników, którzy są członkami zarządu zakładowej organizacji związkowej lub członkami zakładowej organizacji związkowej upoważnionymi do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, w okresie objęcia ich szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie zastosować wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy. Może zatem, przez wypowiedzenie zmieniające, zmienić ich warunki pracy, np. przez zaproponowanie im niższego wynagrodzenia. Wówczas pracownikom tym przysługuje do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z kodeksu pracy.
