- Pracownik budżetówki nie dostał dodatkowego wynagrodzenia rocznego, czyli „trzynastki", mimo że ma umowę na czas nieokreślony i u tego samego pracodawcy pracuje od 2000 r., a w 2012 r. nie miał żadnej nieusprawiedliwionej nieobecności ani innych okoliczności powodujących odmowę wypłaty tych pieniędzy, np. karę dyscyplinarną. Czy są sytuacje, w których pracownik, mimo należnej mu trzynastki, może jej nie otrzymać lub dostać ją niższą? – pyta czytelnik.
TAK
Z wynagrodzenia pracownika można dokonywać tzw. potrącenia. Potrącenia to uprawnienie pracodawcy do zgodnego z prawem pomniejszenia należnego podwładnemu w miesiącu wynagrodzenia.
W myśl kodeksu pracy z wynagrodzenia po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczek na podatek dochodowy wolno dokonać potrąceń, ale tylko na należności wskazane w kodeksie pracy.
Jakie zasady
Chodzi o:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych (rozumianych nie tylko jako świadczenia alimentacyjne mające na celu zaspokojenie potrzeb rodzinnych i bytowych wynikające z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale też renty cywilne regulowane przepisami kodeksu cywilnego lub świadczenia należne na podstawie umowy renty zawartej przez pracownika jako jednej ze stron),
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone przez pracodawcę pracownikowi (zaliczki to pieniądze przekazane pracownikowi na pokrycie należności związanych z pracą, zakup materiałów do pracy, zaliczki na pokrycie kosztów podróży służbowej, umożliwienie mu korzystania z karty kredytowej)
- kary pieniężne nałożone na pracownika za to, że nie przestrzegał przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przeciwpożarowych, opuścił pracę bez usprawiedliwienia, stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy.
Zgłoś swój projekt w XI edycji konkursu dla start‑upów i innowacyjnych firm
Maksymalne potrącenia
Co ważne ujęcia dokonywane przez pracodawcę nie mogą pozbawiać pracownika wszystkich pieniędzy, uniemożliwiając mu tym samym prawidłową egzystencję. Dlatego kodeks pracy określa, do jakiej wysokości wolno uszczuplić pensję. Jako pierwsze i najważniejsze są sumy przeznaczone na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – można ich domagać się aż do 3/5 wynagrodzenia.
Pozostałe należności egzekwowane na mocy wystawionych tytułów wykonawczych oraz zaliczki – do wysokości połowy wynagrodzenia, a kary pieniężne – w zależności od ich wysokości (kara pieniężna za jedno przewinienie nie może przekroczyć jednodniowego wynagrodzenia).
Jednocześnie ponieważ pensje są zróżnicowane, kodeks wprowadził zasadę tzw. kwoty wolnej od ujęć, czyli tej, z której potrąceń nie można dokonywać. To szczególnie ważne dla najmniej zarabiających. Barierę stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, która w 2013 r. wynosi 1600 zł (100 proc. przy potrąceniach na zaspokojenie świadczeń innych niż alimentacyjne oraz odpowiednio 75 i 90 proc. w egzekwowaniu należności w pozostałych przypadkach).
Z każdego składnika
Pojęcie wynagrodzenia, z którego szef może dokonać potrąceń, należy tu interpretować szeroko. Jest to więc także nagroda jubileuszowa, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, odprawa np. emerytalna i rentowa, jak i dodatkowe wynagrodzenie roczne.
Wątpliwości pracownika związane są z tym, że nie otrzymał 13. pensji w takiej wysokości, jakiej się spodziewał. Skoro trzynastka jest wynagrodzeniem, podlega tym samym zasadom. Oznacza to, że dodatkowe wynagrodzenie szef mógł pomniejszyć o należności egzekwowane z kodeksu pracy.
Ważne!
Trzynastka podlega potrącaniu na takich samych zasadach jak zwykłe, comiesięczne wynagrodzenie. Ale należności alimentacyjne mogą być egzekwowane do pełnej wysokości trzynastki (a nie tylko do 3/5). Z dodatkowego wynagrodzenia rocznego wolno ująć np. w razie zadłużenia komorniczego do połowy wysokości, przy zachowaniu granicy 100 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (1600 zł).
Przy potrąceniach na świadczenia alimentacyjne będzie to jednak do pełnej wysokości trzynastki (pomniejszonej o składki na ubezpieczenia oraz na podatek dochodowy). Pracownik czytelnika mógł zatem dostać uszczuploną trzynastkę.
Kiedy bez wypłaty
Dodatkowego wynagrodzenia rocznego w budżetówce nie dostanie ten, kogo spotka kara dyscyplinarna wydalenia z pracy w urzędzie, kto stawi się do pracy nietrzeźwy oraz urząd rozwiąże umowę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Przesądza o tym art. 3 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.).
Podstawa prawna:
art. 87, art. 871 kodeksu pracy - ustawa z 24 czerwca 1974 r. (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
—Małgorzata Terlikowska prawnik, pracownik administracji państwowej
