Kodeksowa troska o pracownice spodziewające się potomstwa przejawia się m.in. w bezwzględnym zakazie pracy w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, a także w warunkach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia.

Przykładowo przyszłe mamy nie mogą pracować w pozycji stojącej dłużej niż trzy godziny w czasie zmiany roboczej ani wykonywać zadań służbowych przy komputerze przez więcej niż cztery godziny na dobę.

Obowiązkiem pracodawcy jest takie dostosowanie warunków pracy lub takie skrócenie czasu pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa zatrudnionej w ciąży. Jeżeli jest to niemożliwe bądź niecelowe, trzeba przenieść podwładną do innej pracy. A gdy firma nie ma takich warunków, zwalnia pracownicę ze świadczenia pracy, zachowując jej dotychczasowe wynagrodzenie.

Jeżeli konsekwencją zmiany warunków zatrudnienia albo skrócenia czasu pracy będzie zmniejszenie pensji, kobiecie w ciąży przysługuje dodatek wyrównawczy. Stanowi on różnicę między dotychczas osiąganym wynagrodzeniem a płacą obniżoną wskutek zmian wymuszonych ciążą. Przy jego obliczaniu przepisy nakazują stosowanie reguł obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Na podstawę tego dodatku składają się:

- kwota stałych elementów płacowych z miesiąca poprzedzającego nabycie prawa do dodatku,

- suma zmiennych składników pensji z trzech miesięcy (lub z 12 przy znacznych ich wahaniach) poprzedzających nabycie prawa do dodatku, z pominięciem tych elementów płacy, których nie uwzględnia się przy wyliczeniach wynagrodzenia urlopowego.

Kalkulowanie dodatku wyrównawczego (za pełny miesiąc) najprostsze jest wtedy, kiedy pracownica otrzymuje wyłącznie stałe wynagrodzenie. Wówczas wystarczy ustalić różnicę między pensją przysługującą bezpośrednio po nabyciu prawa do dodatku, a wynagrodzeniem, które dostawała wcześniej. Jeśli zajdzie konieczność wyznaczenia dodatku przy stałej pensji za jeden dzień (np. gdyby należał się on tylko za kilka dni), stałą kwotę płacy powinniśmy podzielić przez wyznaczony na dany rok współczynnik ekwiwalentowy, a otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę dni, za które dodatek się należał.

Gdy w płacy są inne składniki niż stałe, wymusza to bardziej złożone działania. Przy zmiennych elementach trzeba podzielić wynagrodzenie z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym doszło do obniżenia pensji przyszłej mamy, przez liczbę dni przepracowanych, za które przysługiwało jej wynagrodzenie w wysokości przed obniżeniem.

Jeśli pracownica uzyskiwała składniki za okres dłuższy niż miesiąc (np. premie kwartalne, roczne), składniki te w kwocie wypłaconej w okresie 12 miesięcy przed powstaniem prawa do dodatku należy podzielić przez liczbę dni, za które się należały. Następnie kalkulujemy iloczyn wynagrodzenia za jeden dzień i liczby dni w okresie miesięcznym, za które podwładnej przysługiwał ten dodatek. Na końcu wartość otrzymanego iloczynu odejmujemy od obniżonego wynagrodzenia pracownicy.

Przykład

Pani Anecie zatrudnionej na cały etat w podstawowym systemie od 1 czerwca 2012 r. szef skrócił czas pracy z powodu ciąży z ośmiu do czterech godzin dziennie. Co miesiąc otrzymuje ona wynagrodzenie w wysokości 25 zł na godzinę oraz zmienne premie regulaminowe.

Od marca do maja 2012 r. jej płaca godzinowa za przepracowanie w sumie 60 dni wyniosła łącznie 12 000 zł, zaś premia 1500 zł.

Wyliczenie dodatku wyrównawczego w tej sytuacji powinno wyglądać następująco:

- ustalenie płacy za czerwiec przy 4-godzinnej pracy: 25 zł x 80 godz. (20 dni czasu nominalnego x 4 godz.) = 2000 zł,

- obliczenie stawki wynagrodzenia za 1 dzień z okresu od marca do maja 2012 r.:

(12 000 zł + 1500 zł) : 60 dni = 225 zł,

- skalkulowanie wynagrodzenia za czerwiec, które byłoby należne, gdyby pracownica pracowała w pełnym wymiarze godzinowym:

225 zł x 20 dni = 4500,

- wyliczenie kwoty dodatku wyrównawczego:

4500 zł – 2000 zł = 2500 zł.

- wynagrodzenie, jakie pracownica otrzymałaby za czerwiec, gdyby pracowała w pełnym wymiarze godzin:

225 zł x 20 dni = 4500 zł,

- kwota dodatku wyrównawczego:

4500 zł - 2000 zł = 2500 zł.

Absencje obniżą dodatek

W piśmiennictwie prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym dodatek należy pomniejszyć za każdy dzień nieobecności skutkującej brakiem prawa do obniżonej pensji.

Jeśli taka absencja w pracy nastąpiła w wyniku choroby, wówczas pełną kwotę dodatku dzielimy przez 30. Wynik mnożymy przez liczbę dni niedyspozycji zdrowotnej, a otrzymaną kwotę odejmujemy od miesięcznego dodatku wyrównawczego.

Jeżeli natomiast do nieobecności, za którą wynagrodzenie nie przysługuje, doszło z innych przyczyn niż choroba, kwotę dodatku należy podzielić przez obowiązujący w roku współczynnik ekwiwalentowy, a następnie pomnożyć przez liczbę dni absencji. Uzyskaną wartość odejmuje się od dodatku wyrównawczego za cały miesiąc.