Działanie za pośrednictwem pełnomocnika nie zwalnia z VAT - wyrok NSA

Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 czerwca 2017 r. (I FSK 2032/15).

Stan faktyczny

Podatniczka i jej mąż są właścicielami niezabudowanych działek na zasadach wspólności małżeńskiej. Nieruchomości nie są wykorzystywane ani do prowadzenia działalności gospodarczej, ani gospodarstwa rolnego. Przy ich nabyciu małżonkom nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT. Wnioskodawczyni wyjaśniła, że z mężem ma zamiar zawarcia ze spółką osobową, której nie są i nie będą wspólnikami, umowy użyczenia (nieodpłatnego). Na tej podstawie spółka przeprowadzi inwestycję deweloperską, tj. budowę osiedla domów jednorodzinnych. Potem podpiszą kolejną umowę, na podstawie której w przyszłości stopniowo będą przenosić nieruchomości na własność spółki.

Małżonkowie chcieli się upewnić m.in. czy użyczenie nieruchomości jest nieodpłatnym świadczeniem usług podlegającym opodatkowaniu VAT. Pytali także czy przeniesienie własności nieruchomości na rzecz spółki stanowi opodatkowaną dostawę towarów.

Fiskus odpowiedział, że planowana dostawa działek na rzecz spółki wypełni przesłanki działalności gospodarczej. W jego ocenie, podatniczka wraz z mężem zorganizowała bowiem sprzedaż działek w taki sposób, że jej działania łącznie z działaniami przyszłego nabywcy należy uznać za pewnego rodzaju wspólne przedsięwzięcie. Wcześniej, na podstawie udzielonego pełnomocnictwa, spółka uzyska wszelkie decyzje niezbędne do rozpoczęcia budowy, a po jej zakończeniu – decyzje związane w dopuszczeniem budynków do użytkowania. Zdaniem urzędników, planowana dostawa czterech działek będzie podlegać opodatkowaniu VAT. Co do użyczenia, to fiskus uznał, że skoro podatniczka i jej mąż będą działać w charakterze podatnika VAT, to usługa użyczenia spółce działek nie będzie podlegała opodatkowaniu. Będzie bowiem związana z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą, a z tytułu nabycia działek nie przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT.

Rozstrzygnięcie

Podatniczka zaskarżyła interpretację, ale z marnym skutkiem. Najpierw racji nie przyznał jej WSA w Rzeszowie. Przypomniał, że oceniając, czy dany podmiot działa w charakterze handlowca, należy wziąć pod uwagę to, czy podejmuje działania charakterystyczne dla profesjonalnego obrotu gospodarczego. Jeśli chodzi o sprzedaż działek, to w świetle orzecznictwa, w tym unijnego, jeśli osoba fizyczna w celu sprzedaży gruntu podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców, należy uznać ją za podmiot prowadzący „działalność gospodarczą", a więc za podatnika VAT. Zdaniem WSA, planowane działania skarżącej dotyczące obrotu nieruchomościami będą odpowiadały przesłankom działalności gospodarczej określonym w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT.

Takiego samego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny. Zgodził się, że przenoszenie przez skarżącą i jej męża prawa własności poszczególnych działek na spółkę będzie wyczerpywać znamiona działalności gospodarczej. Nie ma wątpliwości, że cały proces inwestycyjny (czynności administracyjno-prawne, cywilno-prawne i faktyczne), jaki przeprowadzi spółka w imieniu i na rzecz skarżącej oraz na własny koszt, tj. wybudowanie na ich gruncie budynków i urządzeń (czyli więcej niż tylko uzbrojenie terenu) będzie realizowany w interesie małżonków. Spowoduje bowiem wzrost wartości należącej do nich nieruchomości, co będzie miało odzwierciedlenie w cenie jaką uzyskają lub zamierzają uzyskać za przeniesie prawa własności tej nieruchomości.

W ocenie NSA, w tej sytuacji nie ma znaczenia, że czynności tych nie podejmą oni osobiście. Oczywiście nie można wykluczyć, że pomimo tych wszystkich działań skarżąca i jej mąż nie uzyskają kwoty, za jaką spodziewają się przenieść własność gruntu na spółkę. Jest to jednak ryzyko wliczone w cały opisany proces. Nie obejmuje on działań, które należą do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym.

Jak podkreślił NSA, to że zasadnicza aktywność w zakresie planowanego procesu inwestycyjnego będzie spoczywać na spółce jest bez znaczenia dla uznania skarżącej za podatnika. Podejmowanie aktywności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT za pośrednictwem pełnomocnika nie zwalnia mocodawcy, w którego imieniu i na rzecz działa pełnomocnik, od przymiotu bycia podatnikiem VAT.

Masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: a.tarka@rp.pl

Zdaniem eksperta

Magdalena Królikowska, prawnik, konsultant podatkowy w Kancelarii Martini i Wspólnicy

Sprzedaż gruntu przez osoby prywatne należy dla celów opodatkowania VAT oceniać szeroko pod względem czynności, jakie zostały podjęte, aby doszło do tej transakcji. Co do zasady sprzedaż działek przez osoby prywatne traktowana jest jako prywatny zarząd majątkiem i jako taka nie podlega opodatkowaniu. Jeżeli jednak sprzedaży towarzyszy podejmowanie działań charakterystycznych dla działalności w zakresie obrotu nieruchomościami, jak np. uzbrojenie terenu czy działania marketingowe, które wykraczają poza zakres zwykłego zarządu majątkiem, to czynność taka będzie stanowić przedmiot opodatkowania VAT. Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych, a także ETS, który w sprawach połączonych C-180/10 i C-181/10, zawarł wskazówki co do tego, kiedy należy uznać osobę fizyczną sprzedającą nieruchomości za podatnika VAT. W przytoczonym wyroku ETS wskazał, że zwykłe wykonywanie prawa własności nie może być uznane za prowadzenie działalności gospodarczej i tym samym podlegać opodatkowaniu, jednak wszelka aktywna działalność w tym zakresie, podobna do tej jaka podejmowana jest przez podmioty działające profesjonalnie na rynku nieruchomości, będzie skutkowała opodatkowaniem. Faktu tego, jak słusznie zauważył w przytoczonym wyroku NSA, nie zmienia przeprowadzanie tych czynności przez pełnomocnika. Zawarcie przez osobę prywatną umowy, na mocy której nie dochodzi do efektywnej jednorazowej sprzedaży nieruchomości, lecz będzie ona prowadzona etapami, a jej elementem staną się działania zbliżone do działań podejmowanych przez profesjonalistów, choćby nie były dokonywane bezpośrednio przez właściciela gruntu – osobę prywatną, lecz przez podmiot trzeci, działający w imieniu i na jego rzecz, będzie zatem skutkowało opodatkowaniem VAT po stronie właściciela gruntu.