Akcyza od energii: Nowe preferencje dla przemysłu od stycznia 2016

Prezydent RP 27 sierpnia b.r. podpisał nowelizację ustawy o podatku akcyzowym (w chwili oddawania do druku tego numeru tygodnika ustawa oczekiwała na publikację w Dzienniku Ustaw). Zdecydowana większość nowych regulacji zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2016 r. Wprowadzają one m.in. nowe preferencje w zakresie opodatkowania energii elektrycznej, które według ustawodawcy będą narzędziem wspomagającym przedsiębiorców w obniżeniu kosztów ich działalności gospodarczej. Jednak możliwość stosowania tych rozwiązań jak zwykle uzależniona została od spełnienia dodatkowych warunków, co może nastręczać problemów w praktyce.

Co się zmieni

Wśród uchwalonych preferencji podatkowych w zakresie energii elektrycznej, z których od przyszłego roku będą mogli skorzystać niektórzy przedsiębiorcy, są:

- zwolnienie przewidziane dla określonych procesów produkcyjnych,

- zwrot akcyzy od energii elektrycznej płaconej przez zakłady energochłonne działające w wybranych branżach gospodarki oraz

- obniżona stawka akcyzy dla energii elektrycznej wykorzystywanej w procesie wydobycia i przeróbki węgla kamiennego oraz w produkcji koksu.

Wszystkie ww. rozwiązania mają w zamyśle ustawodawcy implementować do polskiego ustawodawstwa różnego rodzaju fakultatywne preferencje podatkowe przewidziane w przepisach tzw. dyrektywy energetycznej (dyrektywa Rady 2003/96/WE). Ich wprowadzenie do ustawy o podatku akcyzowym realizuje postulaty zgłaszane przez przedstawicieli szeroko pojętych branż energochłonnych, które od wielu lat ubiegały się o obniżenie akcyzy na energię elektryczną zużywaną w procesach produkcyjnych. W Polsce mamy bowiem jeden z najwyższych w Unii Europejskiej poziomów opodatkowania energii, co jest istotnym czynnikiem ograniczającym konkurencyjność polskiego przemysłu na rynkach międzynarodowych. Przyjęcie omawianych rozwiązań stało się możliwe po zniesieniu przez Komisję Europejską w czerwcu tego roku procedury nadmiernego deficytu nałożonej na Polskę jeszcze w 2009 r. Uchwalone regulacje realizują także deklaracje złożone przez rząd w programie działań Śląsk 2.0.

Niewątpliwie kierunek przyjętych w nowelizacji rozwiązań w zakresie opodatkowania akcyzą energii elektrycznej należy uznać za korzystny, niemniej jednak stosowanie tych regulacji w praktyce, z racji koniecznych do spełnienia warunków dodatkowych, może okazać się utrudnione lub po prostu mało atrakcyjne, zwłaszcza dla mniejszych przedsiębiorców.

Zwolnienia procesowe

Jednym z zawartych w nowelizacji rozwiązań jest zwolnienie od akcyzy energii elektrycznej wykorzystywanej do celów redukcji chemicznej oraz w procesach: metalurgicznych, mineralogicznych i elektrolitycznych. Zwolnienie to jest zatem kierowane przykładowo do przedsiębiorców z branży hutniczej, producentów gipsu, szkła, cementu czy też firm zajmujących się galwanizacją.

Uchwalona regulacja jest podobna do przewidzianej obecnie w ustawie o podatku akcyzowym w odniesieniu do wyrobów węglowych i wyrobów gazowych. Warunkiem zastosowania nowego zwolnienia jest jednak m.in. wykorzystywanie energii elektrycznej przez podmioty posiadające status podatnika akcyzy od energii elektrycznej.

Potrzebna jest koncesja

Tym samym, aby skorzystać z omawianej preferencji podatkowej, przedsiębiorca będzie zasadniczo musiał legitymować się posiadaniem koncesji przewidzianej w prawie energetycznym (koncesja na obrót, przesyłanie, dystrybucję lub wytwarzanie energii elektrycznej) bądź też powinien wytwarzać energię elektryczną, którą zużyje następnie na własne potrzeby.

Wprowadzenie tego wymogu może ograniczyć zakres stosowania omawianej preferencji jedynie do podmiotów gospodarczych, które spełniają warunki uzyskania odpowiedniej koncesji oraz są organizacyjnie gotowe na jej obsługę, w tym na przygotowywanie stosownych raportów do Urzędu Regulacji Energetyki czy innego rodzaju dokumentacji, np. związanej z odmiennymi zasadami sporządzania sprawozdań finansowych.

Równocześnie warto zaznaczyć, że przed stosowaniem wspomnianego zwolnienia niezbędne wydaje się ustalenie, czy dane zużycie energii elektrycznej kwalifikuje się do zużyć w ramach procesów objętych zwolnieniem z opodatkowania, a jeśli tak, to w jakim zakresie zużycie to następuje w procesie produkcji. O ile bowiem nie budzi wątpliwości, jaka działalność mieści się w zakresie procesów mineralogicznych, gdyż zarówno unijny, jak i polski prawodawca jasno wskazał, że chodzi o procesy sklasyfikowane w nomenklaturze scalonej NACE pod kodem DI 26 produkcja produktów z pozostałych surowców niemetalicznych (zasadniczo odpowiada działalności z działu 23 PKD (2007)), o tyle w odniesieniu do pozostałych procesów: metalurgicznego, elektrolitycznego czy redukcji chemicznej, znacznie trudniej ustalić, jakie czynności lub procesy mieszczą się w zakresie objętym zwolnieniem.

Jednocześnie organy podatkowe mogą próbować ograniczać zakres zwolnienia, twierdząc np., że nie będzie nim mogła zostać objęta np. energia zużywana przez podatników m.in. na potrzeby oświetlenia budynków administracyjnych, budynków produkcyjnych czy zakładowych parkingów.

Warunkiem stosowania omawianej preferencji będzie także comiesięczne przekazywanie przez podatników stosownych oświadczeń o ilości wykorzystanej energii i sposobie jej wykorzystania właściwemu naczelnikowi urzędu celnego. Doświadczenie ze stosowania innych preferencji w opodatkowaniu akcyzą uczy, że wszelkie tego typu obowiązki dokumentacyjne, których spełnienie warunkuje możliwość stosowania zwolnienia, powinny być skrupulatnie przestrzegane przez podatników, gdyż nawet drobne uchybienia w tym zakresie mogą skutkować utratą zwolnienia z opodatkowania.

Ewentualne stosowanie wskazanej preferencji powinno zostać poprzedzone szczegółową analizą kosztów, w tym także administracyjnych, jej stosowania w kontekście możliwych do uzyskania oszczędności podatkowych. Niewykluczone, że skorzystanie ze zwolnienia może wymagać np. zainstalowania dodatkowych układów pomiarowych pozwalających na dokładne ustalenie ilości energii elektrycznej zużywanej na cele zwolnione.

Częściowy zwrot

Kolejną wprowadzaną preferencją jest zwrot części zapłaconej akcyzy od energii elektrycznej wykorzystywanej przez zakład energochłonny >patrz ramka wykonujący jeden z określonych w ustawie o podatku akcyzowym rodzajów działalności gospodarczej.

Do ustalenia wysokości przysługującego zwrotu będzie służyć zapisany w ustawie wzór, według którego wysokość kwoty zwrotu zapłaconej akcyzy będzie zależeć od wysokości wskaźnika energochłonności. Kwota zwrotu będzie rosła wraz ze wzrostem tego wskaźnika.

Zwrot zwracanej częściowo akcyzy dokonywany będzie na wniosek zakładu energochłonnego za okres roku podatkowego i będzie przyznawany na podstawie decyzji wyznaczonego naczelnika urzędu celnego. Wniosek taki należy złożyć w terminie do 31 grudnia roku następującego po roku, za który dany podmiot będzie się ubiegać o zwrot.

Istotnym zastrzeżeniem jest także ograniczenie możliwości stosowania omawianej preferencji jedynie do podmiotów, które nie skorzystały w stosunku do energii elektrycznej z nowego zwolnienia od akcyzy przewidzianego dla zużyć procesowych.

Nie wszystko jest oczywiste

Mając na uwadze wprowadzane zasady dokonywania zwrotu akcyzy, należy zaznaczyć, że stosowanie tej preferencji w praktyce będzie wymagać, podobnie jak stosowanie zwolnień procesowych, dodatkowych nakładów finansowych i administracyjnych. Ponadto konstrukcja omawianego zwolnienia jest dość niejasna. Ustawodawca posługuje się pojęciem „zwrot zapłaconej akcyzy" i nie warunkuje jego otrzymania od posiadania statusu podatnika akcyzy. Wydaje się zatem, że brzmienie uchwalonych przepisów daje możliwość ubiegania się o zwrot akcyzy zarówno podatnikom faktycznie odprowadzającym akcyzę od energii elektrycznej, jak i zakładom energochłonnym będącym nabywcami końcowymi energii elektrycznej, płacącym akcyzę w cenie nabywanej na swoje potrzeby energii elektrycznej. W chwili obecnej trudno jednak przewidzieć, czy w praktyce organy podatkowe i sądy administracyjne potwierdzą takie rozumienie przepisów.

Wątpliwości może budzić także sposób ustalania wskaźnika energochłonności danego zakładu, zważywszy na użycie w przepisach niedookreślonego pojęcia „wartość produkcji sprzedanej". Termin ten funkcjonuje obecnie w przepisach regulujących zwolnienie od akcyzy dla zakładów energochłonnych zużywających wyroby węglowe czy wyroby gazowe i bywa różnie interpretowany przez organy podatkowe oraz sądy administracyjne. Zasadniczo twierdzą one, że wartość produkcji sprzedanej należy ustalać na podstawie przepisów z zakresu statystyki publicznej (tak np. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 30 marca 2012 r., ILPP3/ 443-112/11-5/TK). Można spotkać także stanowisko, że wartość ta odpowiada całości przychodów danego zakładu (co nie znajduje uzasadnienia w brzmieniu przepisów, tak np. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 24 maja 2012 r., IBPP4/443-91/12/LG). W praktyce można spotkać także inne, mniej rygorystyczne, sposoby ustalania wspomnianej wartości (przykładowo Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 23 grudnia 2013 r., ILPP3/443-169/12/13-S/TK). Warto zatem pamiętać, że przyjęcie zawyżonej (ze względu na sposób liczenia) wartości produkcji sprzedanej w kalkulacji wskaźnika energochłonności może pozbawić dany podmiot możliwości stosowania zwolnienia.

Konieczna będzie opinia biegłego rewidenta

Dodatkowym utrudnieniem może być konieczność dołączania do wniosku o zwrot opinii biegłego rewidenta potwierdzającej prawidłowość wyliczenia udziału kosztów energii elektrycznej w wartości produkcji sprzedanej w danym roku podatkowym. Wprowadzenie takiego obowiązku przez ustawodawcę nie jest do końca zrozumiałe, skoro w przypadku podobnego zwolnienia przewidzianego dla zakładów energochłonnych zużywających wyroby węglowe czy wyroby gazowe takiego obowiązku nie przewidziano.

Ze względu na zastosowaną konstrukcję nowej preferencji uzyskanie ewentualnych oszczędności może zostać znacznie przesunięte w czasie. Przykładowo zwrot akcyzy od energii elektrycznej zużytej przez zakłady energochłonne w roku 2016 będzie możliwy dopiero na początku 2017 roku.

Obniżona stawka dla górnictwa i koksownictwa

Ustawa nowelizująca przewiduje także obniżoną z 20 zł do 3 zł stawkę akcyzy za 1 MWh energii elektrycznej zużywanej przez podatników akcyzy w: procesie wydobycia i przeróbki wyrobów o kodzie CN 2701 (węgiel kamienny) na terenie zakładu górniczego w rozumieniu ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, a także w produkcji wyrobów o kodzie CN 2704 (koks) w procesie odgazowania węgla kamiennego w temperaturze powyżej 950°C.

Zastosowanie preferencyjnej stawki uzależniono od niekorzystania przez podatnika akcyzy ze zwolnienia dla energii elektrycznej zużywanej w procesach mineralogicznych, metalurgicznych, elektrolitycznych i redukcji chemicznej ani z preferencji dla zakładów energochłonnych.

Wejście w życie regulacji dotyczącej obniżonej stawki akcyzy zostało uzależnione od ogłoszenia pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności tego typu pomocy publicznej ze wspólnym rynkiem. Tym samym jej zastosowanie w praktyce, jeżeli Komisja Europejska uzna regulacje ustawy akcyzowej w tym zakresie za zgodne z prawem unijnym, może zostać znacznie odsunięte w czasie, gdyż sam proces notyfikacji przepisów i wydania stosownego rozstrzygnięcia przez Komisję jest przeważnie dość długotrwały. Niewielkie są zatem szanse, że zakończy się on przed 1 stycznia 2016 r., kiedy to mają wejść w życie pozostałe przepisy uchwalonej nowelizacji.

Trudno oceniać szanse na wyrażenie przez Komisję Europejską zgody na wejście omawianych przepisów w obecnym kształcie w życie. Zainteresowanym pozostaje zatem czekać na zakończenie postępowania i ogłoszenie jego wyniku.

Ponadto trzeba pamiętać, że także w przypadku stosowania obniżonej stawki akcyzy konieczne jest posiadanie przez przedsiębiorców z objętych tą preferencją branż statusu podatnika akcyzy od energii elektrycznej. Przed skorzystaniem z tego rozwiązania niezbędne będzie ustalenie zakresu przysługującego podatnikom zwolnienia, w tym zwłaszcza identyfikacja zużyć energii, które można powiązać z procesem wydobycia i przeróbki węgla kamiennego czy produkcji koksu, analogicznie jak przy wcześniej opisanych nowych zwolnieniach procesowych.

>Zakład energochłonny nie mniejszy niż zorganizowana część przedsiębiorstwa

Przez zakład energochłonny ustawodawca rozumie podmiot, u którego udział kosztów wykorzystywanej energii elektrycznej w wartości produkcji sprzedanej w roku podatkowym, za który składany jest wniosek o zwrot akcyzy, wynosi ponad 3 proc. Zakład taki nie może być przy tym mniejszy niż zorganizowana część przedsiębiorstwa rozumiana jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Zdaniem autora

Mateusz Fiszer, radca prawny, menedżer w zespole podatku akcyzowego i ceł Deloitte

Niełatwa droga do nowych rozwiązań

Wprowadzane nowelizacją ustawy o podatku akcyzowym preferencje w opodatkowaniu energii elektrycznej bez wątpienia są narzędziem, które wybranym podmiotom gospodarczym pozwoli na znaczne ograniczenie kosztów prowadzonej przez nie działalności produkcyjnej, a tym samym ułatwi rywalizację z konkurentami na rynkach międzynarodowych.

O ile ich wdrożenie w dużych przedsiębiorstwach powinno odbyć się sprawnie, o tyle w przypadku małych i średnich podmiotów proces ten może nie być już tak łatwy. Część warunków stosowania zwolnień czy obniżonej stawki akcyzy, w szczególności konieczność posiadania statusu podatnika akcyzy, może bowiem utrudnić stosowanie tych rozwiązań mniejszym podmiotom gospodarczym. Równocześnie niejednoznaczność terminów, jakimi posłużył się ustawodawca w przepisach regulujących omawiane preferencje, będzie zapewne prowadziła do licznych sporów przedsiębiorców z fiskusem odnośnie do ich właściwej interpretacji. Znając restrykcyjność w podejściu organów i sądów administracyjnych do wykładni przepisów wprowadzających preferencje podatkowe, należy liczyć się z tym, że zakres ich stosowania w praktyce będzie najprawdopodobniej maksymalnie ograniczany.

Dlatego przed rozpoczęciem korzystania z któregokolwiek z nowych rozwiązań należy szczegółowo przeanalizować rodzaje zużyć energii elektrycznej występujące w ramach prowadzonej działalności, opłacalność stosowania każdego z nich (uwzględniając odmienność poszczególnych mechanizmów i niemożność stosowania przez ten sam podmiot równocześnie różnych preferencji) oraz przygotować się do spełnienia wszelkich warunków formalnych i dokumentacyjnych.