W celu uniknięcia obowiązku korekty kosztów coraz częściej wykorzystuje się bezgotówkowe sposoby regulowania zobowiązań, w tym m.in. nowację (odnowienie) lub potrącenie wzajemnych zobowiązań.
Problem polega na tym, że zgodnie z brzmieniem regulujących je przepisów kodeksu cywilnego (k.c.) dochodzi wtedy do umorzenia zobowiązań pierwotnych. W nowacji np. przy zamianie zobowiązania z tytułu zakupu towaru na pożyczkę w zamian za zobowiązanie do spłaty pożyczki umorzeniu ulega zobowiązanie z tytułu zakupu.
Tymczasem, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT oraz art. 14 ust. 2 pkt 6 ustawy o PIT, wartość umorzonych zobowiązań stanowi przychód do opodatkowania.
W związku z tym znane są opinie, że po umorzeniu w ramach nowacji oraz potrącenia powstaje przychód podatkowy. Za przykład posłużyć mogą: interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 30 marca 2012 r. (nr przy nowacji i potrąceniu) oraz wyrok NSA z 24 czerwca 2010 r. (sygn. II FSK 345/09).
Takie stanowisko stoi w sprzeczności z istotą podatku dochodowego, który jest należny tylko wtedy, gdy powstaje przysporzenie majątkowe (por. wyrok NSA, sygn. III SA 3382/02). A powstaje ono jedynie po umorzeniu pod tytułem darmym, to znaczy po darowaniu długu.
Natomiast po nowacji lub potrąceniu następuje wprawdzie umorzenie pierwotnych zobowiązań, ale nie skutkuje ono żadnym przysporzeniem majątkowym dla ich uczestników.
Na szczęście od jakiegoś czasu organy podatkowe zgodnie potwierdzają, że po nowacji i potrąceniu – z powodu braku przysporzenia – przychód nie powstaje (np. interpretacja z 30 lipca 2013 r. nr ILPB4/423-157/13-5/ŁM czy 22 września 2014 r. nr IBPBI/2/423-730/14/BG).
—oprac. olat
Autor jest doradcą podatkowym, senior partnerem w kancelarii Modzelewski & Partners Audit Tax Accountin
