Podatnicy mają wątpliwości i sądzą, że nie nabywają prawa do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z faktury wykupu wystawionej przez leasingodawcę z tytułu nabycia samochodu osobowego, gdyż według nich czynność nabycia objęta jest tą samą umową (umową leasingu).

Co jest usługą, a co dostawą towarów

Leasing operacyjny jest umową, na podstawie której leasingobiorca nabywa jedynie prawo do korzystania z przedmiotu leasingu, a formą wynagrodzenia za tę usługę jest czynsz. W świetle ustawy o VAT leasing operacyjny jest usługą. Po zakończeniu podstawowego okresu trwania umowy leasingu operacyjnego jednym z wariantów jest sprzedaż przedmiotu umowy leasingobiorcy. Opcja wykupu samochodu będącego przedmiotem umowy leasingu operacyjnego jest uprawnieniem, z którego leasingobiorca może skorzystać, ale nie musi.

Wykup przedmiotu leasingu – samochodu osobowego jest na gruncie przepisów o VAT odrębną czynnością – dostawą towaru – niezwiązaną z samą umową leasingu. Oznacza to, że dokonanie odliczenia (w ramach limitu) od rat leasingowych, nie wpływa na limit odliczenia, z którego podatnik może skorzystać w przypadku wykupu przedmiotu leasingu – samochodu osobowego. Jeśli przedmiotem umowy leasingu operacyjnego jest samochód, to przy wykupie po zakończonym okresie leasingowania podatnik otrzymuje fakturę dokumentującą dostawę. Może z tej transakcji odliczyć VAT naliczony.

Jak się zmieniały przepisy

Do 31 grudnia 2010 r. zasady odliczenia VAT od nabycia samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych regulował art. 86 ust. 3-7a ustawy o VAT. Na mocy art. 1 pkt 11 lit. b ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym (DzU nr 247, poz. 1652 ze zm.) od 1 stycznia 2011 r. przepisy te zostały uchylone.

Do ustawy o VAT dodano natomiast:

? art. 86a ust. 1-10, w którym określono zasady odliczenia podatku naliczonego związanego z nabyciem samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony,

? art. 88a określający zasady odliczenia paliwa do napędu samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony.

Niestety, ograniczenia obowiązujące w latach 2011–2012 zostały przesunięte również na rok 2013. Dodane przepisy (art. 86a ust. 1–10 oraz art. 88a) wejdą w życie 1 stycznia 2014 r. Natomiast, w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. kwestie dotyczące prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z użytkowaniem samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych będących przedmiotem m.in. umowy leasingu, zostały uregulowane w przepisach ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym.

Nie w całości

W myśl postanowień art. 3 ust. 1 tej ustawy, w przypadku nabycia samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, kwotę podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2 ustawy o VAT, stanowi 60 proc. kwoty podatku określonej w fakturze lub kwoty podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub kwoty podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca – nie więcej jednak niż 6000 zł.

W przypadku usługobiorców użytkujących samochody osobowe oraz inne pojazdy samochodowe na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, kwotę podatku naliczonego stanowi 60 proc. kwoty podatku naliczonego od czynszu (raty) lub innych płatności wynikających z zawartej umowy, udokumentowanych fakturą. Suma kwot w całym okresie użytkowania samochodów i pojazdów, dotycząca jednego samochodu lub pojazdu, nie może jednak przekroczyć kwoty 6000 zł.

Kwotę podatku naliczonego stanowi zatem nie cały wykazany na fakturze podatek od należnego czynszu (raty) lub innych płatności wynikających z zawartej umowy, lecz tylko 60 proc. tego podatku i tylko w ramach limitu wynoszącego 6000 zł na jeden użytkowany samochód, obowiązującego w całym okresie użytkowania samochodu. Ograniczenie dotyczy każdej należności, która wynika z zawartej umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze i obejmuje wszystkie opłaty składające się na wynagrodzenie wydzierżawiającego (leasingodawcy) z tytułu oddania dzierżawcy (leasingobiorcy) do użytkowania samochodu osobowego lub innego pojazdu.

Przykład

PODATNIK ODLICZA DWA RAZY

Podatnik Piotr Nowak zawarł umowę leasingu na korzystanie i wykup samochodu osobowego na okres 36 miesięcy. Od rat leasingowych odliczył VAT w kwocie 6000 zł. Pan Piotr skrócił jednak okres leasingu do 24 miesięcy i dokonał wykupu leasingowanego samochodu. Następnie pan Piotr po 8 miesiącach sprzedał ten samochód Janowi Wiśniewskiemu (osobie trzeciej nieprowadzącej działalności gospodarczej).

Wykup przedmiotu leasingu jest odrębną czynnością – dostawą towaru – i nie jest związany z samą umową leasingu. Dokonanie odliczenia w ramach limitu od rat leasingowych, nie wpływa na limit odliczenia, z którego podatnik może skorzystać w przypadku wykupu przedmiotu leasingu - w tym przypadku samochodu osobowego. Od czynności wykupu będzie przysługiwało panu Piotrowi prawo do odliczenia 60 proc. kwoty podatku należnego, wynikającej z faktury zakupu pojazdu, nie więcej jednak niż 6000 zł. Z tytułu sprzedaży nie wystąpi VAT należny.

Podsumowując, leasing operacyjny na gruncie podatku od towarów i usług jest usługą, wykup samochodu zaś dostawą towarów. Ponieważ są to dwie odmienne czynności, podatnik może odliczyć VAT naliczony również od wykupu. To prawo potwierdzają również organy skarbowe, np. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 13 września 2011 r. (IBPP2/443-709/11/Abu). W przypadku samochodu osobowego podatnik ma prawo do odliczenia 60 proc. VAT, nie więcej jednak niż 6000 zł z faktury dokumentującej wykup przedmiotowego pojazdu (pomimo, że wcześniej odliczał VAT od rat leasingowych). Przy samochodzie ciężarowym odliczeniu podlega cała kwota VAT.

W ciągu sześciu miesięcy

Podatnik powinien pamiętać, że sprzedaż samochodu wykupionego z leasingu przed upływem sześciu miesięcy od daty jego wykupu podlega opodatkowaniu VAT. Dopiero po sześciu miesiącach podatnik może sprzedać samochód bez VAT.

Z drugiej jednak strony warto przemyśleć inną kwestię. Samochód wykupiony z leasingu jest najbardziej atrakcyjny dla części potencjalnych kupujących, właśnie przez te pół roku od daty jego wykupu. Kupią go wówczas chętniej zwłaszcza przedsiębiorcy, ponieważ o ile dla osoby fizycznej nie ma to znaczenia (bo czy z VAT, czy bez VAT, to i tak jest jedna cena), o tyle dla przedsiębiorcy istotna już będzie możliwość odliczenia VAT. Wszystko zależy od konkretnej sytuacji. Czasem warto tak zaplanować swoje działania biznesowe, żeby samochód wziąć w leasing na taki okres, żeby sprzedać go przed upływem pół roku po wykupieniu.

Rozłożenie rat też ma znaczenie

Warto też pomyśleć o korzystnym rozłożeniu rat leasingowych w taki sposób, żeby na koniec została maksymalnie duża kwota wykupu. VAT od wykupu można bowiem odliczyć jakby „drugi raz". Będzie to zupełnie nowa transakcja.

Przykład

ważna KWOTA WYKUPU

Podatniczka Anna Kowalska wykupiła samochód osobowy z leasingu operacyjnego za 36 900 zł, w tym VAT 6900 zł. Samochód nadal będzie wykorzystywany do jej działalności gospodarczej.

W czasie trwania umowy leasingu pani Anna odliczyła już cały VAT jaki mogła odliczyć, tzn. 6000 zł. Podatniczka może odliczyć VAT drugi raz, zachowując zasadę 60 proc. podatku wykazanego na fakturze, nie więcej niż 6000 zł. Pani Anna odliczy zatem 4140 zł.

Gdyby pani Anna spłaciła w ratach leasingowych większą część tej kwoty, a do wykupu zostałaby jej np. kwota 15 000 zł, wówczas VAT wyniósłby 3 450 zł. Pani Anna odliczyłaby tylko 60 proc. tej kwoty, czyli 2070 zł. Warto więc zostawiać wyższą kwotę do wykupu, bo wtedy można odliczyć wyższy VAT.

—Wiesława Moczydłowska