Zdarza się, że nabywca otrzymuje faktury, na których wykazany jest VAT większy niż powinien (tj. np. ze stawką 23 proc. zamiast 8 proc.). Mogą również wystąpić przypadki, gdy na fakturze wykazany jest podatek, a faktura dotyczy czynności zwolnionej od VAT lub nieobjętej tym podatkiem. Pojawia się wówczas pytanie, czy firmie przysługuje prawo do odliczenia takiego podatku.

Zasada ogólna

Z art. 86 ustawy o VAT wynika, że w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Natomiast podatkiem naliczonym, co do zasady, jest suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług,

Jak wynika z powyższego, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wyłącznie podatnikom VAT w sytuacji, gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym firmie skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi. Zasada ta wyklucza więc możliwość odliczenia VAT, gdy kupione towary lub usługi nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych.

Ustawodawca umożliwił podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego w określonych w ustawie o VAT terminach (najwcześniej za okres, w którym otrzymał fakturę VAT).

Uwaga na ograniczenia

Warunkiem odliczenia jest także niezaistnienie przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy o VAT. W przypadku wystąpienia przypadków określonych w tym przepisie podatnik niestety nie będzie mógł odliczyć podatku naliczonego.

Dokumenty,które nie dają prawa do odliczenia

W myśl art. 88 ust. 3a ustawy o VAT nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku gdy:

- sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi:

a) wystawionymi przez podmiot nieistniejący,

b) w których kwota podatku wykazana na oryginale faktury lub faktury korygującej jest różna od kwoty wykazanej na kopii;

- transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku;

- wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą tę samą sprzedaż;

- wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:

a) stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,

b) podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

c) potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności;

- faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego;

- wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.

Wyjaśniając problem odliczenia VAT z faktur, na których została zastosowana błędna stawka VAT, należy wskazać dwie sytuacje. Jedna to przypadek, gdy na fakturze VAT zastosowano nieprawidłową stawkę (sprzedawca wykazał np. 23 proc. zamiast 8 proc.). Druga ma miejsce, gdy czynność objęta fakturą nie podlega w ogóle opodatkowaniu albo też jest zwolniona z VAT.

Zaniżenie albo zawyżenie

Przepisy z zakresu VAT nie uzależniają prawa do odliczenia podatku od zastosowania na fakturze prawidłowej stawki. Również art. 88 ustawy o VAT nie wymienia przypadku zawyżenia stawki VAT na fakturze jako przesłanki negatywnej zabraniającej podatnikowi odliczenie podatku naliczonego. Zatem firma, która otrzyma fakturę, na której sprzedawca zawyżył stawkę podatku, ma prawo do odliczenia podatku naliczonego w kwocie wykazanej na fakturze.

Z błędną stawką na fakturach nabywcy mogli się częściej spotkać w okresie zmian stawek VAT, tj. na przełomie lat 2010 i 2011. Wówczas sprzedawcy niejednokrotnie popełniali błędy polegające na opodatkowaniu danej czynności stawką np. 8 proc. lub 23 proc., podczas gdy powinna ona być objęta „starą” stawką VAT (7 proc., 22 proc.). Należy uznać, że również w takich przypadkach nabywca ma prawo odliczyć VAT w kwocie wykazanej na fakturze.

Potwierdzają to interpretacje organów podatkowych. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 22 lipca 2011 r. (IBPP2/443-829/11/RSz) stwierdziła, że: „Ustawodawca w żadnym miejscu w ustawie nie zabrania jednak odliczenia podatku VAT z faktury, w której podatek ten został obliczony według błędnej stawki i to zarówno w przypadku, gdy stawka tego podatku została zawyżona, jak i zaniżona.

Tak więc, z uwagi na brak ustawowych przeciwwskazań, wnioskodawca otrzymujący taką fakturę ma prawo do odliczenia z niej podatku naliczonego” (tak również Izba Skarbowa w Poznaniu w piśmie z 13 września 2011 r., ILPP1/443-854/11-2/AW).

Konieczna jest korekta

Faktura z błędną stawką VAT powinna być skorygowana przez sprzedawcę. Kupujący, poza sytuacjami odnoszącymi się do wystawiania not korygujących, nie ma możliwości poprawy błędów na fakturze VAT. Poprawa stawki VAT na fakturze nie jest jednak możliwa poprzez wystawienie przez nabywcę noty korygującej.

Firma, która nabyła towar lub usługę i która otrzymała fakturę korygującą „in minus”, powinna pamiętać o zastosowaniu art. 86 ust. 10a ustawy o VAT. W myśl tego przepisu, w przypadku gdy nabywca towaru lub usługi otrzymał korektę faktury, jest on obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym tę korektę faktury otrzymał.

Jeżeli podatnik nie obniżył kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego określonego w fakturze, której korekta dotyczy, a prawo do takiego obniżenia mu przysługuje, zmniejszenie kwoty podatku naliczonego uwzględnia się w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonuje tego obniżenia.

Izba Skarbowa w Katowicach w ww. interpretacji z 22 lipca 2011 r. podkreśliła, że: „w sytuacji gdyby została wystawiona faktura VAT z błędną stawką podatku VAT, to faktura taka winna zostać skorygowana. Jednakże do czasu otrzymania jej korekty nabywca ma pełne prawo do odliczenia kwoty tego podatku wynikającej z faktury pierwotnej”.

Należy przy tym wskazać, że przepisy nie zawierają specjalnych zasad rozliczania faktur korygujących, które zwiększają podatek naliczony. Wobec tego firma otrzymująca taką fakturę powinna zastosować zasady odnoszące się do faktur pierwotnych (co do zasady terminem odliczenia będzie miesiąc lub kwartał, w którym podatnik otrzyma fakturę korygującą).

Gdy czynność jest zwolniona

Jeżeli firma otrzymała fakturę z wykazanym podatkiem (np. 23 proc.) dotyczącą sprzedaży zwolnionej z VAT lub nieobjętej tym podatkiem, to przepisy wprost zabraniają odliczenia z niej podatku naliczonego. Wynika to z art. 88 ust. 3a ustawy o VAT i bez znaczenia jest zapłata należności sprzedawcy.

Jeżeli zatem np. dostawa nieruchomości na rzecz firmy będzie korzystała ze zwolnienia przedmiotowego z VAT (na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10a ustawy o VAT), to wówczas nabywcy nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego (tak Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 10 listopada 2011 r., IPPP2/443-960/11-3/JW).