Od 1 stycznia 2010 r. obowiązują nowe zasady rozliczania VAT z tytułu zakupu usług świadczonych przez kontrahenta z zagranicy. Jest to efekt zmian w dyrektywie 2006/ 112/WE, co oznacza, że do ich wprowadzenia zostały zobowiązane także pozostałe kraje Unii Europejskiej.

Naturalne jest, że w początkowym okresie stosowania nowych przepisów istnieje podwyższone ryzyko popełniania błędów i pomyłek, także przez zagranicznych kontrahentów polskich firm.

Co należy zrobić, jeżeli któryś z kontrahentów nienależnie opodatkował świadczenie? Czy konieczne jest opodatkowanie danej transakcji raz jeszcze, jako importu usług, a jeśli tak, w jaki sposób ustalić podstawę opodatkowania?

[srodtytul]Faktura z nienależnym zagranicznym VAT[/srodtytul]

Najpierw przyjrzyjmy się sytuacji, gdy zagraniczny kontrahent opodatkuje świadczone przez siebie usługi – na rzecz polskiego usługobiorcy – stawką VAT obowiązującą w kraju swojej siedziby.

Jeżeli z przepisów wynika, że usługi powinny być opodatkowane w Polsce, przede wszystkim warto zwrócić się do kontrahenta z prośbą o wyjaśnienie i ewentualne skorygowanie podatku na fakturze od niego otrzymanej.

Niemniej, nawet gdy kontrahent odmawia korekty, nabywca usług, co do zasady, ma obowiązek rozliczenia VAT należnego z tytułu jej zakupu. Błędne opodatkowanie usługi przez kontrahenta w kraju jego siedziby nie będzie miało w tym wypadku znaczenia. Natomiast podstawą opodatkowania, zgodnie z art. 29 ust. 17 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link], jest kwota, jaką usługobiorca jest zobowiązany zapłacić (z pewnymi wyjątkami dotyczącymi świadczeń związanych z importem lub nabyciem wewnątrzwspólnotowym).

Tym samym, jeżeli usługobiorca zobowiąże się do zapłaty danej ceny, która okaże się kwotą brutto (tj. wraz z naliczonym podatkiem w stawce właściwej dla kraju siedziby kontrahenta), będzie ona podstawą opodatkowania usługi w Polsce.

[srodtytul]Faktura z nienależnym polskim VAT[/srodtytul]

Może się też zdarzyć, że zagraniczny kontrahent (z siedzibą poza terytorium Polski) opodatkuje świadczone przez siebie usługi polską stawką VAT. W takiej sytuacji należy przede wszystkim zweryfikować, czy nie posiada on w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności. Jeżeli tak, trzeba zbadać, czy bierze ono udział w tej transakcji.

Możliwe bowiem, że w tym wypadku kontrahent, mimo posiadania siedziby poza Polską, nie będzie mógł być uznany za podmiot zagraniczny. Wówczas podatkowe skutki świadczenia byłyby takie same, jakby w transakcji brały udział dwa podmioty z siedzibą w Polsce.

Jeżeli usługodawca zagraniczny nie ma w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności (lub miejsce to nie uczestniczy w danej transakcji), możliwe, że jest on zarejestrowany jako polski podatnik VAT i z tej przyczyny rozlicza transakcje wykonywane na terytorium Polski.

Zasadniczo, zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy o VAT, rozliczenie podatku przez usługodawcę zwalnia z tego obowiązku usługobiorcę. Niemniej, jeżeli dla danych usług miejsce świadczenia jest określane na podstawie art. 28b, podatek powinien być zawsze rozliczony przez usługobiorcę. Oznacza to, że ewentualna zapłata VAT przez usługodawcę nie zwalnia usługobiorcy z obowiązku rozliczenia importu usług. Należy więc zwracać szczególną uwagę na podstawę prawną określenia miejsca świadczenia.

Jeżeli usługodawca wykonał usługę, której miejsce świadczenia określa art. 28b ustawy o VAT, oraz udokumentował ją fakturą sprzedaży naliczając VAT, przede wszystkim warto zwrócić się do niego o korektę wartości świadczenia. Niemniej, nawet gdy odmawia on korekty, usługobiorca będzie zobowiązany do rozliczenia podatku z tytułu zakupu usług.

Podstawą opodatkowania jest, zgodnie z art. 29 ust. 17 ustawy o VAT, kwota, jaką jest on obowiązany zapłacić. Jeżeli więc usługobiorca zobowiązał się do zapłaty kwoty, którą usługodawca potraktował jako kwotę brutto (tj. wraz z naliczonym podatkiem), podstawą opodatkowania będzie wartość brutto świadczenia.

Na koniec warto dodać, że dla ustalenia obowiązków stron świadczenia transgranicznego znaczenie ma m.in. rodzaj wykonywanej usługi. Będzie o tym mowa w kolejnych artykułach tego cyklu.

[ramka][b]Kto i gdzie powinien zapłacić należny podatek[/b]

Dla ustalenia sposobu rozliczenia zakupu usług transgranicznych konieczne jest określenie:

- statusu stron tej transakcji oraz

- miejsca wykonania usługi, w rozumieniu przepisów o VAT (będącego jednocześnie miejscem opodatkowania).

W uproszczeniu można stwierdzić, że miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika jest to, w którym ma on siedzibę. Natomiast miejscem świadczenia usług na rzecz osoby niebędącej podatnikiem co do zasady jest miejsce siedziby usługodawcy.

Od tej zasady ogólnej przewidziano wiele wyjątków, m.in. należy zweryfikować, czy usługa nie jest świadczona dla stałego miejsca zamieszkania kontrahenta lub czy nie jest objęta szczególnymi zasadami ustalania miejsca świadczenia. Jeśli miejsce świadczenia zostanie ustalone prawidłowo, należy również zbadać, która ze stron transakcji jest zobowiązana do rozliczenia VAT.

VAT powinien być rozliczany przez podatnika tego podatku, czyli, uproszczając, osobę wykonującą działalność podlegającą opodatkowaniu. Jednak, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, za podatnika uznaje się również osoby fizyczne, prawne oraz jednostki nieposiadające osobowości prawnej, będące usługobiorcami usług świadczonych przez podatników nieposiadających siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju. I od tej reguły przewidziano wyjątki, np. w sytuacji gdy kontrahent zagraniczny posiada stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium Polski, które jednak nie uczestniczy w danej transakcji.

Co do zasady zatem podatnikiem z tytułu zakupu usług od kontrahenta z zagranicy jest Polski nabywca usługi, zarejestrowany jako podatnik VAT-UE. Rozliczenie podatku może wprawdzie przejąć na siebie kontrahent zagraniczny, zwalniając z tego obowiązku nabywcę usługi, jednak nie dotyczy to usług, o których mowa w art. 28b ustawy o VAT, w tej sytuacji do rozliczenia podatku zawsze będzie zobowiązany nabywca usług.[/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]