Specjalne strefy ekonomiczne (SSE) mogą być ustanowione (na mocy rozporządzenia Rady Ministrów) wyłącznie na gruntach będących własnością: zarządzającego, Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, związku komunalnego lub będących w użytkowaniu wieczystym zarządzającego (art. 5 ust. 1 ustawy o SSE). Jedynie wyjątkowo strefa może obejmować grunty stanowiące własność lub użytkowanie wieczyste innych podmiotów (tzw. grunty prywatne).

Możliwość włączania gruntów prywatnych do SSE zyskała na znaczeniu, gdy w 2008 r. przedłużono okres funkcjonowania wszystkich 14 stref w Polsce do końca 2020 r. Oznacza to, że przedsiębiorcy obecnie ubiegający się o włącznie swoich gruntów do obszaru strefy mają w perspektywie korzystanie ze zwolnienia podatkowego o trzy lata dłużej, niż było to możliwe do tej pory.

[srodtytul]Dlaczego warto włączać[/srodtytul]

Przeprowadzenie każdej znaczącej inwestycji poprzedza szczegółowa analiza wielu jej elementów, w tym możliwych lokalizacji. Badany jest nie tylko grunt, na którym ma być poczyniona inwestycja, ale również jego otoczenie, dostęp do dróg komunikacyjnych, mediów a także okoliczne warunki demograficzne, od których zależy możliwość pozyskania pracowników. Zdarza się, że najlepszą lokalizacją inwestycji jest grunt nieobjęty specjalną strefą ekonomiczną, a tereny należące już do obszaru strefy nie spełniają wymogów inwestora. Jeżeli warunkiem realizacji inwestycji jest uzyskanie pomocy publicznej przez przedsiębiorcę, warto zakupić grunt najlepiej przystosowany do planowanej inwestycji (o ile nie jest to grunt własny) i jednocześnie ubiegać się o włączenie go do SSE.

Przykładem inwestycji na gruntach prywatnych, które kwalifikują się do uzyskania zezwolenia strefowego, są też prywatyzacje majątku Skarbu Państwa. Zakupione nieruchomości należące do majątku prywatyzowanego przedsiębiorstwa mogą nie znajdować się na terenie SSE. Jednocześnie, będąc częścią przedsiębiorstwa, nie są tzw. gruntem publicznym. Gdyby nie możliwość włączenia gruntów prywatnych do obszaru strefy, przedsiębiorcy biorący udział w prywatyzacji spółek Skarbu Państwa byliby wyłączeni z grona potencjalnych beneficjentów zwolnienia z podatku dochodowego.

[srodtytul]Warunki przed rokiem 2008...[/srodtytul]

Ustawa z 20 października 1994 r. o SSE już w swym pierwotnym brzmieniu (w art. 5 ust. 3) dopuszczała możliwość włączania gruntów prywatnych do obszaru stref. Było to jednak możliwe jedynie „w przypadkach uzasadnionych ważnymi względami gospodarczymi”, przy czym ustawa nie dawała żadnych wytycznych, jak ocenić znaczenie tych okoliczności. Takie wytyczne wprowadziło jednak Ministerstwo Gospodarki w wewnętrznych dokumentach, co powodowało, że przystępując do negocjacji z ministerstwem nie można było mieć pewności, czy planowane parametry inwestycji spełniają postawione tam wymagania. Wytyczne te nakazywały, by przy ocenie zasadności wniosku o włączenie gruntów prywatnych do SSE brać pod uwagę przede wszystkim zgodność projektu z celami strefy, tj. głównie wartość kosztów kwalifikowanych planowanej inwestycji oraz liczbę nowych miejsc pracy.

[srodtytul]...i obecne zasady[/srodtytul]

W nowelizacji ustawy o SSE z 30 maja 2008 r. ustawodawca znacznie obszerniej uregulował kwestię włączania gruntów prywatnych do stref. Obecnie, zgodnie z art. 5 ustawy, część strefy może obejmować grunty prywatne jedynie w sytuacji, gdy spełniony zostanie jeden z warunków wskazanych w tym artykule. Ustawa wskazuje jedynie podstawowe wymogi. Szczegółowe kryteria zostały ustanowione na mocy delegacji ustawowej przez Radę Ministrów w rozporządzeniu z 10 grudnia 2008 r. w sprawie kryteriów, których spełnienie umożliwia objęcie niektórych gruntów specjalną strefą ekonomiczną >patrz ramki.

[srodtytul]Długotrwały proces[/srodtytul]

Procedura włączania gruntów prywatnych do stref jest czasochłonna. Wynika to z tego, że strefy ustanawiane są rozporządzeniami Rady Ministrów, a ich granice zmieniane przez zmianę rozporządzeń, indywidualnie dla każdej ze stref. Włączenie gruntu prywatnego do strefy ekonomicznej wymaga więc działania Rady Ministrów, a zatem także zachowania procedur decyzyjnych tego organu. Ponadto konieczne jest uzyskanie opinii zarządzającego daną strefą ekonomiczną a także opinii zarządu województwa oraz zgody rady gminy właściwej ze względu na położenie strefy, co dodatkowo wydłuża cały proces.

[srodtytul]Efekt zachęty[/srodtytul]

Inwestycja na terenie SSE powinna rozpoczynać się po dniu uzyskania zezwolenia strefowego. Określenie momentu, od którego możliwe jest jej rozpoczęcie, ma istotne znaczenie dla ustalenia początkowej daty ponoszenia kosztów kwalifikowanych inwestycji oraz dnia, na który ocenia się spełnienie tzw. efektu zachęty pomocy publicznej. Najczęściej te dwie daty są tożsame, a jednocześnie następują po dniu udzielenia przedsiębiorcy zezwolenia strefowego. Możliwe jest jednak spełnienie się efektu zachęty, a więc także rozpoczęcie inwestycji, przed dniem uzyskania zezwolenia strefowego.

Efekt zachęty polega na tym, że udzielona pomoc publiczna jest czynnikiem decydującym o podjęciu decyzji o realizacji inwestycji, a sama inwestycja może rozpocząć się dopiero po tym, gdy pomoc taka została przyznana.

[srodtytul]Rozpoczęcie inwestycji przed włączeniem gruntu[/srodtytul]

Rozpoczęcie inwestycji przed przyznaniem pomocy oznacza, że nie można się już o tę pomoc ubiegać. Dlatego rozpoczęcie inwestycji na gruncie prywatnym możliwie jest właściwie jedynie w sytuacji, gdy czasochłonna procedura włączania tego gruntu do strefy została już zakończona.

Od tej restrykcyjnej reguły jest jednak wyjątek. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej nr 800/2008 z 6 sierpnia 2008 r. (ogólne rozporządzanie w sprawie wyłączeń blokowych) oraz wytycznymi Komisji Europejskiej w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007 – 2013 pomoc może zostać udzielona, gdy beneficjent przed rozpoczęciem prac nad realizacją projektu złożył wniosek o przyznanie pomocy, a organ odpowiedzialny za zarządzanie programem potwierdził następnie na piśmie, że projekt, z zastrzeżeniem szczegółowej weryfikacji wniosku, zasadniczo kwalifikuje się do pomocy, ponieważ spełnia kryteria określone w programie.

[srodtytul]List intencyjny ministra[/srodtytul]

W praktyce potwierdzenie to ma formę listu intencyjnego, wystawianego przez ministra gospodarki przedsiębiorcy ubiegającemu się o przyznanie pomocy.

W efekcie, uzyskawszy list intencyjny, przedsiębiorca ma możliwość rozpoczęcia inwestycji na gruncie prywatnym przed jego włączeniem do strefy. Jednakże uzyskanie listu pozostaje bez wpływu na możliwość ponoszenia kosztów kwalifikowanych inwestycji, prze-pisy bowiem jednoznacznie określają, że jest to możliwe dopiero po uzyskaniu zezwolenia. Możliwość wcześniejszego rozpoczęcia inwestycji, mimo ograniczenia możliwości zakwalifikowania wydatków do kategorii wydatków objętych pomocą, może być atrakcyjna szczególnie dla przedsiębiorców, którzy w harmonogramie inwestycji kapitałochłonne prace przewidują w terminie późniejszym.

[ramka][b]Kiedy grunt prywatny może stać się obszarem strefy[/b]

Włączenie gruntów prywatnych do SSE jest możliwe, gdy:

- w ramach inwestycji prowadzonej na terenie strefy zostanie utworzona określona liczba nowych miejsc pracy lub zostaną poniesione nakłady inwestycyjne o określonej wartości; w zależności od stopy bezrobocia w powiecie, w którym lokowana jest inwestycja, przedsiębiorca musi zadeklarować utworzenie od co najmniej 50 do co najmniej 500 nowych miejsc pracy lub zadeklarować poniesienie kosztów kwalifikowanych inwestycji w wysokości od co najmniej 17 mln zł do 350 mln zł;

- w wyniku inwestycji będzie prowadzona działalność polegająca na uruchomieniu wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług, przy czym warunek uważa się za spełniony, gdy działalność prowadzona w wyniku inwestycji będzie polegała na uruchomieniu wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów niewytwarzanych na rynku polskim lub świadczenia usług mających te cechy nieoferowanych w regionie albo zostaną wprowadzone nowe rozwiązania technologiczne niestosowane dotychczas lub stosowane na rynku polskim nie dłużej niż rok, a ponadto w związku z inwestycją utworzonych zostanie co najmniej 30 nowych miejsc pracy i poniesione zostaną koszty kwalifikowane inwestycji o wartości co najmniej 20 mln zł (jest to jedyna sytuacja, gdy oba te warunki muszą być spełnione łącznie);

- inwestycja będzie dotyczyła usług badawczo-rozwojowych, a w związku z nią utworzonych zostanie co najmniej 50 nowych miejsc pracy lub poniesione zostaną koszty kwalifikowane inwestycji o wartości co najmniej 10 mln zł;

- inwestycja będzie dotyczyła usług informatycznych, usług rachunkowości i kontroli ksiąg, usług w zakresie księgowości, z wyłączeniem deklaracji podatkowych oraz usług centrów telefonicznych, a w związku z nią utworzonych zostanie co najmniej 150 nowych miejsc pracy lub poniesione zostaną koszty kwalifikowane inwestycji o wartości co najmniej 20 mln zł;

- realizacja rozpoczętej inwestycji będzie wymagała zwiększenia terenu strefy o nie więcej niż 2 ha.[/ramka]

[ramka][b]Planowane zmiany[/b]

Wydanie rozporządzenia Rady Ministrów z 10 grudnia 2008 r. w sprawie kryteriów, których spełnienie umożliwia objęcie niektórych gruntów specjalną strefą ekonomiczną, zbiegło się w czasie z pojawieniem się niekorzystnych warunków ekonomicznych utrudniających przedsiębiorcom przeprowadzanie nowych inwestycji. Ponadto kryteria ustanowione w tym akcie są na tyle restrykcyjne, że niewielu inwestorów może im sprostać. W odpowiedzi na to Ministerstwo Gospodarki w maju 2009 r. w ramach pakietu antykryzysowego przedstawiło do konsultacji społecznych kolejny już projekt zmian w ustawie o SSE oraz w rozporządzeniu. Jedną z wielu zachęt w ramach tego pakietu ma być ułatwienie włączania gruntów prywatnych do SSE.

Nowelizacja ustawy rozszerza katalog podmiotów, na których gruncie może być ustanowiona strefa, o państwowe osoby prawne rozumiane jako inne niż Skarb Państwa jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, której mienie jest w całości mieniem państwowym, fundacje, w których wyłącznymi fundatorami są zarządzający, Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego albo związki komunalne oraz spółki kapitałowe, w których inne podmioty niż wymienione mają nie więcej niż 15 proc. głosów.Projekt zmian w rozporządzeniu znacznie łagodzi wymogi co do konieczności utworzenia nowych miejsc pracy oraz poniesienia kosztów kwalifikowanych inwestycji. Stosowne limity zostały obniżone o ok. 50 proc. w stosunku do obecnie obowiązujących, co można uznać za znaczące ułatwienie i krok w pożądanym przez przedsiębiorców kierunku. Pozwoli to na uzyskanie zezwolenia strefowego przez większą liczbę przedsiębiorców. Termin wejścia w życie planowanych zmian nie jest jeszcze znany. [/ramka]

[i]Autorzy są aplikantami radcowskimi w kancelarii prawnej DLA Piper[/i]