Agent ubezpieczeniowy jest zwolniony z VAT, jego pomocnik też

Nie wszystkie usługi związane z ubezpieczeniami są bowiem zwolnione z podatku.

– Czy czynności osoby, która pomaga agentowi przy wykonywaniu usług pośrednictwa (obsługa specjalnego programu, administrowanie polisami itd.), są także zwolnione z VAT? – pyta czytelnik DF.

Wydaje się, że tak, zwolnienie obejmuje bowiem także usługi pomocnicze związane z pośrednictwem finansowym i z ubezpieczeniami. Tak wynika z poz. 3 załącznika nr 4 do ustawy o VAT określającego wykaz usług zwolnionych od podatku. Mówi on o usługach pośrednictwa finansowego (symbol PKWiU sekcja J dział 65 – 67). Wyjątek to usługi doradztwa ubezpieczeniowego oraz wyceny dla towarzystw ubezpieczeniowych (PKWiU ex 67.20.10-00.20, -00.30) – te są opodatkowane. Z kolei wyjątek od wyjątku to usługi świadczone przez zakład ubezpieczeń (w rozumieniu przepisów o działalności ubezpieczeniowej) oraz przez podmioty działające w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń.

Wyłączone ze zwolnienia są też usługi doradztwa finansowego (PKWiU ex 67.13.10-00.20).

Jak więc widać, opodatkowana jest tylko część usług – mieszczących się w wymienionych pozycjach PKWiU.

Jak sklasyfikować czynności związane z zawarciem umowy ubezpieczenia?

Sięgnijmy najpierw do ustawy z 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (DzU z 2003 nr 124, poz. 1154 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia. Pośrednik wykonuje je w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń. Są to czynności agencyjne polegające na pozyskiwaniu klientów, wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do podpisania umów ubezpieczenia, ich zawieraniu oraz uczestniczeniu w ich administrowaniu i wykonywaniu (także w sprawach o odszkodowanie), jak również na organizowaniu i nadzorowaniu czynności agencyjnych. To działalność gospodarcza, co wyraźnie wynika z art. 5 ustawy o pośrednictwie.

Przedsiębiorca wykonujący działalność agencyjną na podstawie umowy agencyjnej zawartej z zakładem ubezpieczeń jest agentem ubezpieczeniowym. Jego usługi są zwolnione z VAT. Potwierdzają to interpretacje organów podatkowych, np. Urzędu Skarbowego we Włodawie z 8 listopada 2005 r. (NPV-443/17/NO24/05).

Czy zwolniona z VAT jest też osoba, która podpisała z agentem umowę dotyczącą wykonywania czynności agencyjnych? Przede wszystkim musi ocenić, czy jest w ogóle podatnikiem. O tym decyduje art. 15 ustawy o VAT. Jeśli tak, musi przeanalizować, czy świadczone przez nią usługi wchodzą w zakres czynności zwolnionych.

Aby rozstrzygnąć, czy trzeba płacić VAT, należy przyporządkować swoje czynności do określonej pozycji PKWiU. Organy podatkowe często podkreślają, że to na podatniku spoczywa ten obowiązek. Tak było w sprawie rozpatrzonej przez Izbę Skarbową w Katowicach w interpretacji z 5 października 2007 r. (IBPP3/443-20/07/AB/KAN-337/08/07/KAN-1012/09/07). Podatnik wskazał, że prowadzi działalność pomocniczą związaną z ubezpieczeniami i funduszami emerytalno-rentowymi. Świadczy usługi na rzecz innego agenta, który prowadzi działalność gospodarczą, a konkretnie pozyskuje dla niego klientów. Jego zdaniem są to usługi pośrednictwa pomiędzy firmami ubezpieczeniowymi a ich klientami, które powinny być zwolnione z podatku. Izba Skarbowa w Katowicach zaakceptowała to stanowisko, ale podkreśliła, że nie jest uprawniona do oceny prawidłowości przedstawionej klasyfikacji statystycznej wykonywanych usług. Powinien to zrobić sam podatnik.

Na zwolnienie z VAT zgodził się też Urząd Skarbowy w Sopocie w interpretacji z 24 maja 2005 r. (PP/443-36/05). Chodziło o czynności wykonywane przez subagenta (osoba fizyczna) dla agenta (spółka z o.o.). Subagent świadczy swoje usługi na rzecz towarzystw ubezpieczeniowych, ale w imieniu spółki, która jako agent ubezpieczeniowy zawiera z klientem umowę. Co konkretnie robi? Nawiązuje kontakty z potencjalnymi klientami, ustala ich potrzeby, prezentuje ofertę, negocjuje, przygotowuje wniosek, wylicza składkę i inkasuje ją, wypisuje polisę i podpisuje ją w imieniu agenta. Czy te usługi są opodatkowane? Jak czytamy w odpowiedzi: „świadczone przez subagenta usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego na rzecz agenta ubezpieczeniowego, który świadczy wskazaną usługę na rzecz towarzystwa ubezpieczeniowego jako własną – o ile nie stanowią czynności doradztwa ubezpieczeniowego oraz wyceny dla towarzystw ubezpieczeniowych – są zwolnione z opodatkowania”.

Pośrednikiem ubezpieczeniowym jest też broker (art. 2 ust. 2 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym). Jak pisaliśmy w DF z 11 maja i 1 czerwca 2004 r., agent ubezpieczeniowy działa w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń. Natomiast broker działa w imieniu i na rzecz osoby ubiegającej się o uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej. Wydaje się jednak, że wykonuje on usługi pośrednictwa pomiędzy firmami ubezpieczeniowymi a ich klientami, które w PKWiU znajdują się pod symbolem 67.20.10-00.10. Wtedy byłaby to działalność zwolniona z VAT.

To, że czynności brokerskie są nieopodatkowane, potwierdził m.in. Pierwszy Urząd Skarbowy Łódź-Bałuty w interpretacji z 21 października 2005 r. (I USB III/436/71/2005/kk).

Czy zwolnienie jest korzystne dla pośredników? Czasami podatnikom zależy na tym, aby wejść na VAT, bo mogą wtedy odliczać podatek przy zakupach. Dlatego „poszerzają” zakres usług o czynności opodatkowane. – W tym wypadku jest inaczej – mówi doradca podatkowy Krzysztof Hejduk. – Firmy ubezpieczeniowe nie płacą VAT, nie mogą więc też go odliczyć. Zależy im na współpracy z firmami zwolnionymi z podatku, bo wtedy cena za usługę nie wzrasta o VAT. Poza tym sam pośrednik też niewiele skorzysta z odliczenia. Z istoty jego działalności wynika bowiem, że nie musi dużo inwestować.

Kwestią opodatkowania usług pomocniczych przy ubezpieczeniach zajmował się Europejski Trybunał Sprawiedliwości – wyrok z 3 marca 2005 r. (C-472/03). Dotyczył on obsługi administracyjnej firmy ubezpieczeniowej, m.in. przyjmowania i sprawdzania wniosków o ubezpieczenie, oceny ryzyka ubezpieczeniowego, wydawania i administrowania polisami, obliczania wynagrodzenia agentów. Zgodnie z art. 13B (a) VI dyrektywy zwolnione z VAT są transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, w tym usługi pokrewne, świadczone przez pośredników ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych (teraz mówi o tym art. 135 dyrektywy 2006/112/WE, zastępując pośredników brokerami). Czy obsługa administracyjna to właśnie usługi pokrewne, świadczone przez pośredników ubezpieczeniowych? Zdaniem ETS czynności te „mimo że mają wkład w istotną treść działalności zakładu ubezpieczeniowego, to nie stanowią usług charakteryzujących czynności pośrednika ubezpieczeniowego”. Takie usługi to forma współpracy polegająca na wspieraniu firmy ubezpieczeniowej w wykonywaniu jej działalności, jednak bez wchodzenia w stosunki umowne z ubezpieczonymi.

Jeśli nie wiemy, jak zakwalifikować wykonywane usługi, możemy zwrócić się o pomoc do urzędu statystycznego. Wniosek o opinię składamy do Ośrodka Standardów Klasyfikacyjnych Urzędu Statystycznego w Łodzi (ul. Suwalska 29, 93-176 Łódź). Nie ma urzędowego formularza, wystarczy tu zwykły, pisemny wniosek. Możemy go złożyć w urzędzie, przesłać pocztą, e-mailem KlasyfikacjeUSLDZ@stat.gov.pl albo faksem (042 683 90 10). Więcej o zasadach sporządzania wniosku o opinię statystyczną pisaliśmy w DF z 18 października 2007 r.

Przypomnijmy, że na potrzeby podatku od towarów i usług nadal stosuje się PKWiU z rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (DzU nr 42, poz. 264 ze zm.).

Krzysztof Hejduk - doradca podatkowy w spółce KPT Doradcy Podatkowi

Polskie przepisy szeroko określają zakres zwolnienia czynności związanych z zawieraniem umowy ubezpieczenia. Na pewno zwolnione jest pośrednictwo, moim zdaniem istnieją też argumenty, aby uznać, że podatku nie płacą także osoby, które wykonują usługi pomocnicze, takie jak administrowanie polisami czy obsługa specjalnego programu. Są to bowiem czynności ściśle związane z usługami pośrednictwa. Nie jest to doradztwo ubezpieczeniowe, tylko klasyczne usługi pomocnicze. Moim zdaniem zwolnione z VAT są też usługi brokerskie – jako czynności zmierzające do zawarcia umowy ubezpieczenia. Wprawdzie orzecznictwo ETS dość ściśle interpretuje pojęcie „pośrednictwo”, ale możemy tu stosować polskie regulacje – jako korzystniejsze dla podatnika. Tak więc w przypadku gdy dana usługa klasyfikowana jest jako zwolniona zgodnie z PKWiU, podatnik będzie miał prawo do zastosowania zwolnienia.