Od 1 stycznia 2014 r. zacznie obowiązywać nowelizacja ustawy o VAT, zgodnie z którą zwolnienie od podatku nie będzie uzależnione od okresu używania towaru, ale od tego, czy przy nabyciu lub wytworzeniu towaru przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego oraz czy podatnik wykorzystywał ten towar dla działalności zwolnionej z VAT.

Jak jest teraz

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2013 r. istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia z VAT dla dostawy używanych rzeczy ruchomych, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

Przykład 1

Podatnik Przemysław Kowalski, który świadczy usługi zwolnione z VAT w zakresie nauczania prywatnego oraz opodatkowane VAT usługi budowlane, dokonał w styczniu 2013 r. zakupu mebli biurowych oraz maszyn budowlanych. Zarówno meble, jak i maszyny były związane z jego działalnością opodatkowaną, więc przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT. Pan Przemysław postanowił jednak sprzedać w maju 2013 r. meble biurowe, a w sierpniu – maszyny budowlane.

W takim przypadku podatnik nie mógł zastosować zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Meble biurowe nie spełniały bowiem definicji towarów używanych ze względu na okres użytkowania krótszy niż 6 miesięcy, a poza tym w przypadku ich nabycia pan Przemysław miał możliwość odliczenia VAT. W przypadku sprzedaży maszyn budowlanych pan Przemysław także nie mógł zastosować zwolnienia ze względu na możliwość odliczenia VAT przy ich nabyciu.

Pan Przemysław był zatem obowiązany opodatkować sprzedaż podatkiem od towarów i usług według stawki podstawowej 23 proc.

Przykład 2

Podatnik Paweł Wiśniewski świadczy usługi zwolnione z VAT w zakresie nauczania prywatnego oraz usługi budowlane podlegające opodatkowaniu. Kupił w styczniu 2013 r. meble biurowe od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W sierpniu 2013 r. pan Paweł postanowił odsprzedać zakupione meble.

W tym przypadku pan Paweł może skorzystać ze zwolnienia z VAT, gdyż okres użytkowania mebli przekraczał 6 miesięcy oraz przy ich nabyciu nie przysługiwało prawo odliczenia VAT, gdyż transakcja w ogóle nie podlegała opodatkowaniu. W świetle art. 43 ust. 1 i 2 ustawy o VAT meble były towarem używanym korzystającym ze zwolnienia z VAT.

Przykład 3

Podatnik Jerzy Nowak wykonuje zwolnione z VAT usługi w zakresie nauczania prywatnego oraz usługi budowlane, które są opodatkowane. W styczniu 2013 r. kupił 2 komputery przeznaczone do świadczenia usług nauczania. Nie przysługiwało mu prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego, gdyż komputery te były wykorzystywane do działalności zwolnionej z VAT. Po 4 miesiącach podatnik postanowił jednak sprzedać 1 komputer. Czy taka sprzedaż będzie opodatkowana, czy zwolniona z VAT?

Sprzedawany komputer nie spełnia definicji towaru używanego, mimo braku prawa do odliczenia VAT był bowiem użytkowany przez pana Jerzego krócej niż 6 miesięcy i jego dostawa powinna zostać opodatkowana podatkiem od towarów i usług.

W dyrektywie są inne postanowienia

Co innego wynika jednak z przepisów dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: dyrektywa 2006/112/WE), co potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 lutego 2013 r. (I FSK 627/12). Sąd wskazał, że polski ustawodawca wadliwie implementował art. 136 lit. b dyrektywy 2006/112/WE do ustawy o VAT. Z ww. przepisu dyrektywy wynika, że państwa członkowskie zwalniają z VAT dostawy towarów, przy których nabyciu lub wykorzystaniu VAT nie podlegał odliczeniu.

NSA orzekł, że art. 43 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o VAT w obecnym brzmieniu w sposób nieuzasadniony uzależnia zwolnienie z VAT od czasu używania towaru przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, liczony od jego nabycia. Sąd uzasadnił swoje stanowisko treścią art. 136 lit. b dyrektywy 2006/112/WE, zgodnie z którym sprzedaż zwolniona z VAT możliwa jest również przed upływem tego terminu, a prawo krajowe nie może wprowadzać ograniczenia w tym zakresie.

Kolizja norm krajowych z prawem wspólnotowym

Zgodnie z orzecznictwem krajowym i wspólnotowym wadliwa implementacja dyrektyw UE do przepisów prawa kraju członkowskiego umożliwia każdemu obywatelowi (podatnikowi) tego państwa powoływanie się bezpośrednio na normy europejskie przed sądami krajowymi i wspólnotowymi, jeżeli charakter, logika i sformułowanie rozpatrywanego przepisu mogą powodować jego bezpośrednią skuteczność w stosunkach między państwami członkowskimi a jednostkami.

Ponadto, jak podkreślił NSA w wyroku z 24 sierpnia 2008 r. (I FSK 922/08), dyrektywy mają bezpośrednią skuteczność tylko wertykalną, to znaczy w relacji: jednostka wobec państwa. Oznacza to, że organy państwa członkowskiego w żadnym razie nie mogą powoływać się na bezpośrednią skuteczność dyrektywy wobec osób fizycznych i prawnych i nakładać na nie – poprzez stosowanie wykładni zgodnej z celami dyrektywy – obowiązków z niej wynikających, które jednak nie zostały lub zostały niewłaściwie określone w przepisach krajowego porządku prawnego.

—Adrian Maczura

Adrian Maczura doradca podatkowy w Rödl & Partner

Warto walczyć o swoje Polski ustawodawca implementował przepisy dotyczące możliwości zwolnienia z VAT dostawy towarów używanych poniżej 6 miesięcy, jeżeli przy nabyciu tych towarów podatnikowi nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Zrobił to jednak niezgodnie z unijną dyrektywą. Oznacza to, że polski podatnik może powołać się na brzmienie przepisów dyrektywy i skorzystać z przysługującego mu zwolnienia (patrz przykład 3). Podatnicy powinni się liczyć z tym, że zastosowanie takiego zwolnienia przed 1 stycznia 2014 r., czyli przed dniem, w którym wejdą w życie zmiany do ustawy o VAT, może spotkać się z negatywną oceną urzędów skarbowych. Biorąc jednak pod uwagę ukształtowaną linię orzeczniczą, wygranie takiego postępowania przez podatnika wydaje się oczywiste. Z uwagi na rozbieżność stanowiska organów podatkowych z aktualnym orzecznictwem zalecałbym każdorazowo kontakt z doradcą, który indywidualnie oceni ryzyko dla konkretnego stanu faktycznego.