Obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli transakcja powinna być potwierdzona fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w siódmym dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Te reguły są dość niekorzystne dla podatnika, musi on bowiem uiścić podatek, niezależnie od tego czy i kiedy nabywca zapłaci za dostawę lub usługę.

Może więc nie dysponować środkami na uregulowanie VAT w terminie wynikającym z ustawy (do 25 dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym).

Co więcej, w czasie kryzysu częstą sytuacją jest przyznawanie dość długich terminów zapłaty, co powoduje jeszcze bardziej niekorzystną relację między momentem uiszczenia VAT przez sprzedawcę a momentem otrzymania przez niego zapłaty od nabywcy.

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]Ustawa o VAT[/link] zawiera jednak regulacje pozwalające zmniejszyć tę rozbieżność.

[srodtytul]Zastosuj kasowe rozliczenie[/srodtytul]

Jeżeli podatnik spełnia kryteria bycia tzw. małym podatnikiem, może zneutralizować negatywny wpływ zasady memoriałowej, wybierając metodę rozliczeń polegającą na tym, że obowiązek podatkowy powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności, nie później niż 90 dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

[ramka][b]Kto jest małym podatnikiem[/b]

Małym podatnikiem jest przedsiębiorca:

- u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 mln 200 tys. euro (na 2010 r. jest to 5 mln 67 tys. zł a na 2011 – 4 mln 736 tys. zł),

- prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami inwestycyjnymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu, jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 tys. euro (na 2010 r. jest to 190 tys. zł a na 2011 – 178 tys. zł).

Kwoty wyrażone w euro przelicza się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. [/ramka]

Jednak w grę wchodzi jedynie ograniczenie ryzyka, nie jego całkowite wykluczenie. A to z uwagi na brzmienie przepisu, zgodnie z którym obowiązek podatkowy powstanie 90 dnia od dnia wydania towaru (lub wykonania usługi) już niezależnie od otrzymania zapłaty należności od nabywcy. Ponadto warto pamiętać, że uregulowanie należności w części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części.

Aby wybrać tę quasi-kasową metodę rozliczeń, trzeba zawiadomić (w formie pisemnej) naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który przedsiębiorca zamierza ją stosować.

Mały podatnik ma obowiązek wystawiać faktury z oznaczeniem „faktura VAT-MP” oraz podawać na nich dodatkowo termin płatności należności.

Może powrócić do zasad ogólnych rozliczeń nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy, w trakcie których rozliczał się metodą kasową. O tym także trzeba zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca kwartału, w którym była ona stosowana. Mały podatnik traci prawo do metody kasowej, począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym przekroczył limit przychodów.

[ramka][b]Kiedy nie ma wyboru[/b]

W art. 19 ustawy o VAT przewidziano wiele szczególnych momentów powstania obowiązku podatkowego w odniesieniu do kilku rodzajów usług i przedmiotów dostaw (np. dostawy energii elektrycznej i cieplnej oraz gazu przewodowego, świadczenie usług telekomunikacyjnych, najmu, dzierżawy).

Te należy stosować obligatoryjnie (niezależnie od tego czy są dla podatnika ułatwieniem czy utrudnieniem, np. przez zbytnie skomplikowanie rozliczeń). [/ramka]

[srodtytul]Pomyśl o sprzedaży komisowej[/srodtytul]

Najczęściej spotykaną formą sprzedaży produkowanych towarów jest (w dużym uproszczeniu) ich sprzedaż do dystrybutora, który z kolei odsprzedaje produkty do punktów sprzedaży.

Powoduje to konieczność opodatkowania sprzedaży już w momencie wypływu towaru od producenta, mimo że nie znalazł on jeszcze swojego ostatecznego nabywcy. W takiej sytuacji pomocne może okazać się (np. w przypadku firm powiązanych) wybranie struktury komisowej.

Komis, dla celów VAT, jest rozliczany jak podwójna dostawa. Dostawą jest zarówno wydanie towarów na podstawie umowy komisu między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej.

Z tytułu tej pierwszej transakcji obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania przez komitenta zapłaty za wydany towar, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dostawy towarów wykonanej przez komisanta.

Takie ukształtowanie struktury sprzedaży pomiędzy producentem a dystrybutorem/dystrybutorem a punktami sprzedaży spowoduje zatem korzystny efekt w postaci przesunięcia momentu zapłaty podatku do chwili, gdy nastąpi efektywna płatność należności.

Warto wspomnieć, że podstawą opodatkowania czynności wynikających z umowy komisu jest dla:

- komisanta – kwota należna z tytułu dostawy towarów, pomniejszona o kwotę podatku, w przypadku dostawy towarów osobie trzeciej, na rachunek komitenta,

- komitenta – kwota należna pomniejszona o kwotę prowizji komisanta, pomniejszona o kwotę podatku, w przypadku dostawy towarów dla komisanta.

[srodtytul]Wystaw fakturę we właściwym czasie[/srodtytul]

Jak wspomniałam wyżej, co do zasady, fakturę należy wystawić nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Zatem przedsiębiorca ma możliwość pewnego wpływu na to, kiedy powstanie u niego obowiązek podatkowy, a co za tym idzie konieczność zapłaty VAT. Jeżeli bowiem podatnik rozliczający się miesięcznie sprzeda i wyda towar/wyświadczy usługę np. 25 dnia miesiąca, może zastanowić się nad opcją wystawienia faktury pierwszego dnia następnego miesiąca (ma przecież na to siedem dni).

Przy sprzedaży o charakterze ciągłym może podać na fakturze miesiąc i rok sprzedaży, pod warunkiem że poda datę wystawienia faktury. W takim wypadku fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od zakończenia miesiąca, w którym nastąpiła sprzedaż.

W konsekwencji można przyjąć taki sposób rozliczeń, że będziemy wystawiać fakturę do siódmego dnia następnego miesiąca. Wówczas obowiązek podatkowy powstanie w następnym okresie rozliczeniowym. Jeżeli zastosujemy to rozwiązanie, zapłacimy podatek miesiąc później (a jeżeli rozliczamy się kwartalnie, niekiedy nawet trzy miesiące później).

[ramka][b]Przesunięty termin odliczenia[/b]

Decydując się na kasową metodę rozliczeń, mały podatnik powinien pamiętać, że może nie spotkać się to z zadowoleniem nabywcy sprzedawanych przez niego towarów i usług.

Otrzymując fakturę „VAT-MP”, może on bowiem odliczyć VAT z niej wynikający w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym:

- uregulował część należności na rzecz małego podatnika – w tej części,

- uregulował w całości należność na rzecz małego podatnika,

- przypada 90 dzień od dnia otrzymania towaru lub wykonania usługi.[/ramka]

[i]Autorka jest doradcą podatkowym, kieruje działem VAT Kancelarii Ożóg i Wspólnicy[/i]