Nowe przepisy zostały wprowadzone do ustawy o rachunkowości (ustawa z 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, DzU z 2017 r., poz. 61) w celu implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/EU z 22 października 2014 roku. Celem dyrektywy jest zapewnienie warunków dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego na globalnym rynku przy jednoczesnym dbaniu o sprawiedliwość społeczną i ochronę środowiska. Dodatkowe ujawnienia mają także na celu zwiększenie zaufania inwestorów i społeczności lokalnych dla przedsiębiorczości oraz zapewnienie narzędzi kontrolnych nad stopniem wypełniania tych celów przez przedsiębiorstwa. Polskie regulacje wprost wprowadzają zapisy dyrektywy.

Dla dużych graczy

Nowe obowiązki informacyjne dotyczą jedynie największych podmiotów. Do sporządzania raportu na temat informacji niefinansowych zobowiązane są:

- spółki kapitałowe,

- spółki komandytowo akcyjne,

- spółki jawne i komandytowe pod warunkiem, że wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub odpowiedniki tych form prawnych z innych państw,

Foto: Rzeczpospolita

– pod warunkiem, że ww. spółki przekroczyły w bieżącym i poprzednim roku obrotowym oba poniższe progi:

- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na etaty – 500 osób,

- suma aktywów 85 mln zł lub przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów w wysokości 170 mln zł.

Dodatkowo, do sporządzania informacji niefinansowych zobowiązana jest jednostka dominująca grupy kapitałowej, jeżeli łączne dane grupy kapitałowej:

- po dokonaniu wyłączeń konsolidacyjnych spełniają wymagania opisane powyżej,

- przed dokonaniem wyłączeń konsolidacyjnych przekraczają:

– średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na etaty – 500 osób,

– 102 mln zł w przypadku sumy aktywów lub 204 mln zł przychodów netto ze sprzedaży produktów i towarów.

Do ujawnienia dodatkowych informacji niefinansowych będą więc zobowiązane spółki przekraczające próg zatrudnienia i próg sumy bilansowej lub spółki przekraczające próg zatrudnienia i próg przychodów ze sprzedaży.

Polityka różnorodności

Należy jeszcze zwrócić uwagę, że spółki giełdowe podlegają dodatkowo przepisom rozporządzenia z 19 lutego 2009 r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 133 ze zm.), którego zakres także został w 2016 roku rozszerzony (na podstawie rozporządzenia zmieniającego z 25 maja 2016 roku, obowiązującego od 15 czerwca 2016 r.). Dodatkowym wymogiem dla podmiotów, które przekraczają dwa z trzech progów:

- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na etaty – 250 osób,

- suma aktywów 85 mln zł,

- przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów w wysokości 170 mln zł.

– jest publikowanie opisu polityki różnorodności skupiającej się na równouprawnieniu w zatrudnianiu z uwagi na wiek, płeć, wykształcenie itp.

Dodatkowo należy także opisać cele tej polityki oraz sposoby i skutki jej stosowania w roku obrotowym. W przypadku niestosowania polityki różnorodności należy ten fakt wyjaśnić. Warto zwrócić uwagę na to, że próg liczby zatrudnionych jest znacząco niższy niż w przypadku regulacji w ustawie o rachunkowości. Wymogi dotyczące polityki różnorodności dotyczą firm o dużo mniejszym zatrudnieniu, ale przy jednoczesnym spełnieniu warunku przekroczenia wartości sumy bilansowej i przychodów.

Dodatkowe obciążenia w zakresie sprawozdawczości nakładane na podmioty, które przekraczają progi oparte na danych finansowych i liczbie zatrudnionych pracowników, są zbieżne z duchem dyrektywy 2014/95/EU z 22 października 2014 roku. Zakłada ona, że dodatkowe obowiązki powinny być nakładane jedynie na największe podmioty, aby nie wprowadzać dodatkowych barier w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.

Spółki zobowiązane do sporządzania dodatkowych informacji o odpowiedzialności społecznej powinny zawrzeć w swoim sprawozdaniu z działalności odpowiednie informacje lub sporządzić osobne sprawozdanie, które publikowane jest równocześnie z tym sprawozdaniem.

Zakres ujawnień jest szeroki

W skład raportu o CSR powinny wchodzić:

- zwięzły opis modelu biznesowego spółki,

- kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywnościowe związane z działalnością spółki,

- opis polityk stosowanych do zagadnień społecznych, pracowniczych, ochrony środowiska, poszanowania praw człowieka i korupcji. Spółka powinna zamieścić także opis rezultatów stosowania tych polityk. W przypadku niestosowania polityki w którymkolwiek z opisanych zakresów, spółka powinna zamieścić wyjaśnienie powodów jej niestosowania;

- opis procedur należytej staranności – jeżeli są stosowane,

- opis istotnych ryzyk związanych działalnością jednostki mogących wywierać niekorzystny wpływ na powyższe zagadnienia oraz opis zarządzania tymi ryzykami.

Polskie regulacje nie zawierają skonkretyzowanych wytycznych, które jednostka powinna spełnić i wskazuje jedynie na zagadnienia tematyczne, które powinny zostać opisane. Takie rozwiązanie może początkowo doprowadzić do braku porównywalności informacji pomiędzy poszczególnymi spółkami. Pomimo że polskie regulacje nie podają żadnych norm, którymi jednostki mogłyby się kierować w zakresie ww. ujawnień, to zgodnie z dyrektywą, jednostki mogą jednak kierować się normami i regulacjami w zakresie identyfikacji ryzyk, stosowaniu polityk i zakresu ujawnień opracowanymi przez różnorodne organizacje międzynarodowe. Przykładowe normy, którymi można się kierować podczas sporządzania raportu o informacjach niefinansowych >przedstawiono w tabeli.

Większość norm stosowanych na świecie w zakresie CSR podchodzi do problemu całościowo i obejmuje swoim zakresem wszystkie zagadnienia wymagane do ujawnienia. Jednostka może więc z powodzeniem zapoznać się i stosować np. jedynie ISO 26000 i dostosować zakres swoich ujawnień i polityk do tego standardu. Pewnym wyzwaniem może być jednak określenie wskaźników niefinansowych powodzenia stosowanych działań, wymaga to bowiem w pierwszej kolejności dobrego rozpoznania problemów i możliwości pomiaru ich wielkości. Spółka, która nie przeprowadzała analizy w okresach wcześniejszych, nie posiada obecnie danych porównawczych i nie jest w stanie w bieżącym roku określić wpływu swoich działań na społeczność lokalną i środowisko. Dlatego działania w zakresie przygotowania się do sprawozdawczości CSR wymaganej przez znowelizowaną ustawę o rachunkowości należy podjąć jak najwcześniej. Przypomnijmy, że nowe przepisy mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2017 r.

Wyłączenia w szczególnych przypadkach

Ustawa zawiera także katalog wyłączeń z obowiązku sporządzania informacji niefinansowych. Jednostki są zwolnione z ujawnienia wybranych informacji dotyczących spodziewanych zdarzeń lub toczących się negocjacji jeżeli w szczególnym przypadku ich ujawnienie miałoby szkodliwy wpływ na sytuację finansowa jednostki. W informacji należy jednak ujawnić ten fakt.

Ze sporządzania informacji na temat CSR zwolnione są także jednostki zależne i jednostki dominujące niższego szczebla, jeżeli informację na temat danych niefinansowych sporządziła ich jednostka dominująca wyższego szczebla, mająca siedzibę na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Spółka korzystająca z tego zwolnienia zobowiązana jest jednak do ujawnienia tego faktu i wskazania jednostki dominującej, która ujawniła wymagane informacje.

—Jakub Młyński

Zdaniem eksperta

Jakub Młyński, konsultant w Dziale Rewizji Finansowej BDO, biuro w Katowicach

Nowe ujawnienia, z uwagi na brak wypracowanej praktyki na rynku, są dużym wyzwaniem dla spółek. Ze względu na jakość sporządzanych informacji, niezbędne jest zapoznanie się z zewnętrznymi normami w zakresie CSR, które są obecnie dostępne, już w trakcie bieżącego roku i rozważenie opisanych tam wymogów. Konieczne stanie się także opracowanie odpowiednich wskaźników niefinansowych, tak aby możliwy był ich łatwy pomiar oraz to, aby spełniały swoją rolę informacyjną.

Konieczność ujawniania informacji niefinansowych przez największe podmioty niewątpliwie ma szansę wypełnić założenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego, ponieważ zwróci uwagę tych podmiotów na kwestie społeczne i wpływ ich działalności na lokalne rynki i społeczeństwo, które dotychczas mogły być pomijane w rachunku ekonomicznym.