Parki narodowe są jedną z najważniejszych form ochrony przyrody w Polsce. Może nie powodują takich kontrowersji jak obszary Natura 2000, niemniej warto się przyjrzeć możliwościom prowadzenia działalności gospodarczej na terenach należących do parku narodowego oraz w bezpośrednim jego otoczeniu (otulinie).
W ustawie o ochronie przyrody wskazano, że park narodowy obejmuje obszar, który wyróżnia się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi i jest o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha. Na jego powierzchni ochronie podlega cała przyroda i walory krajobrazowe. Celem utworzenia parku narodowego jest zachowanie różnorodności biologicznej zasobów, tworów i składników przyrody oraz walorów krajobrazowych. Do tych zadań muszą być dostosowane działania podejmowane w parku.
Prawo nie wyklucza możliwości prowadzenia działalności gospodarczej na terenie parku. W ustawie wskazano, że w parku narodowym zakazuje się prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, ale dodano zastrzeżenie, że wyjątkiem są miejsca wyznaczone w planie ochrony parku. Dokument taki określa kluczowe zasady funkcjonowania możliwych działań w parku.
Tak więc nic nie stoi na przeszkodzie, aby władze parku wyznaczyły miejsca, w których działalność wytwórcza, handlowa i rolnicza jest dopuszczalna.
Nie można władz parku zmusić do ustalenia takich miejsc – to ich swobodna decyzja. Działalność gospodarcza może być dopuszczona tylko na takich obszarach i w takim stopniu, który nie zagrozi przyrodzie. W zależności od miejsca można więc prowadzić w parku niewielki pensjonat, handel itp.
Poza tym sam park może również prowadzić działalność gospodarczą. Ustawodawca wyszedł z założenia, że może to być rozwiązanie, które pozwoli zebrać dodatkowe środki na ochronę przyrody. Taka działalność nie może oczywiście negatywnie wpływać na przyrodę parku.
Oddzielną sprawą jest dopuszczenie lokalizacji w parku lub w jego bezpośrednim otoczeniu (otulinie) obiektu budowlanego. Przed wydaniem decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub przed uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego niezbędne jest uzyskanie zgody dyrektora parku narodowego. Musi on zbadać sprawę z punktu widzenia skutków, jakie inwestycja może wywierać na przyrodę parku.
Jeżeli dyrektor uzna, że skutki będą negatywne, może odmówić dokonania uzgodnienia, blokując – przynajmniej na jakiś czas – wydanie decyzji lub uchwalenie planu.
W praktyce zdarzają się problemy związane z zakresem uzgodnienia. Polegają one na wyjaśnianiu, jak daleko w dokonywaniu uzgodnień organ ochrony przyrody może się posunąć i jak wpływ danej inwestycji na środowisko należy rozumieć. Warto pamiętać, że zbyt ogólne regulacje nie mogą być podstawą do ingerowania organów uzgadniających w proces planistyczny.
