Tzw. przestępstwa skimmingu mogą być zakwalifikowane łącznie jako przestępstwo: z art. 310 § 1 kodeksu karnego, czyli podrobienie innego środka płatniczego, którym jest karta wydana przez bank (grozi za nie nawet 25 lat pozbawienia wolności), i z art. 267 § 1 kodeksu karnego, czyli kradzież informacji zakodowanej w pasku magnetycznym karty (grozi za nie kara do dwóch lat pozbawienia wolności) oraz z art. 278 § 1 kodeksu karnego, czyli kradzież pieniędzy z konta przypisanego do danej karty (grozi za nie kara do pięciu lat pozbawienia wolności).

W tego typu postępowaniach status pokrzywdzonego z reguły będzie przysługiwał wyłącznie bankowi.

Przedmiotem ochrony w art. 310 k.k. jest autentyczność pieniędzy, innych środków płatniczych – a więc np. kart debetowych i kredytowych, a także dokumentów uprawniających do podjęcia sumy pieniężnej, jak np. czeki albo zawierających obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce. Przepis ten chroni zatem niezakłócony obrót pieniędzmi, innymi środkami płatniczymi i dokumentami. Autentyczność pieniędzy, innych środków płatniczych i dokumentów uprawniających do podjęcia sumy pieniężnej albo zawierających obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce stanowią dobro natury ogólnej, jakim jest pewność obrotu pieniędzmi i papierami wartościowymi.

Posiadacz karty debetowej czy kredytowej, a także przedsiębiorca, który ujawnił przestępstwo i urządzenia służące do kopiowania kart zamontowane np. w jego sklepie, nie mogą być zatem uznani za pokrzywdzonych. Nie są oni bowiem dysponentami dobra prawnego chronionego tym przepisem, jakim jest pewność obrotu pieniędzmi i papierami wartościowymi. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 13 grudnia 2012 r. (II AKz 715/12), przy przestępstwie określonym w art. 310 k.k. w ogóle brak jest indywidualnego pokrzywdzonego.

W przypadku przestępstwa z art. 267 § 1 k.k., a więc kradzieży informacji z paska magnetycznego karty, należy wskazać, że przedmiotem ochrony z tego przepisu jest poufność informacji, prawo do dysponowania informacją z wyłączeniem innych osób, a także bezpieczeństwo jej przekazywania. Przepis ten chroni nie tylko sferę prywatną jednostki, lecz także informacje, które ma osoba prawna, jaką jest np. bank, albo które są dla niego przeznaczone. Dotyczy to też informacji zakodowanych elektronicznie lub magnetycznie na karcie kredytowej lub debetowej. Własność banku stanowią zatem wszelkie informacje zawarte na karcie kredytowej lub debetowej, w tym informacje na niej zakodowane elektronicznie lub magnetycznie. Karta kredytowa oraz debetowa zawsze stanowi bowiem własność banku, który ją wydał. Osoba, która kartą dysponuje i za jej pomocą dokonuje płatności, jest jedynie jej posiadaczem. W przypadku przestępstwa z art. 267 § 1 k.k. posiadacz karty oraz przedsiębiorca, który ujawnił przestępstwo, również nie mogą zostać uznani za pokrzywdzonych. To bank dysponuje bowiem informacjami zawartymi na karcie i to jemu przysługuje status pokrzywdzonego.

Skopiowanie informacji zawartych na karcie kredytowej czy debetowej najczęściej dokonywane jest w celu późniejszej kradzieży pieniędzy z konta bankowego przypisanego do tej karty, a więc w celu popełnienia przestępstwa kradzieży z art. 278 § 1 k.k. Jeżeli do kradzieży tych pieniędzy dojdzie np. poprzez zapłatę podrobioną kartą za towar, to w dużej części takich przypadków również to wyłącznie bank  jest pokrzywdzonym. Zgodnie z art. 50 prawa bankowego posiadacz rachunku bankowego ma prawo do dysponowania swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. Środki pieniężne przechowywane na rachunku bankowym nie są przedmiotami materialnymi, a jedynie wierzytelnością posiadacza rachunku względem banku o wypłatę wkładu – określonej sumy pieniężnej w tzw. znakach pieniężnych, tj. w złotych lub groszach. Zgodnie zaś z art. 726 k.c. bank jest uprawniony do swobodnego dysponowania powierzonymi mu środkami pieniężnymi i uprawnienie to jest pochodną uprawnień właścicielskich.

W przypadku osób posługujących się kartą kredytową należy wskazać, że dokonując zakupów, nie wydają one własnych pieniędzy, ale pieniądze banku. Korzystając z karty kredytowej, jej posiadacz zaciąga krótkoterminowy kredyt, który następnie musi spłacić. Jeżeli dojdzie do przestępstwa polegającego na skopiowaniu danych zawartych na karcie kredytowej lub debetowej albo na ich podrobieniu, a następnie kradzieży pieniędzy będących w dyspozycji na rachunku bankowym przypisanym do danej karty, a na skutek reklamacji złożonej przez klienta, bank w całości ją uwzględni, to klient nie poniesie faktycznie żadnej szkody i w konsekwencji nie może być uznany za pokrzywdzonego w rozumieniu art. 49 kodeksu postępowania karnego. W tej sytuacji status taki będzie przysługiwał bankowi i to on będzie stroną prowadzonego postępowania.

Arkadiusz Jaraszek jest asesorem Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota

Podstawa prawna: Ustawa z 6 czerwca 1997 r. kodeks postępowania karnego (DzU nr 88, poz. 553 ze zm.)

Podstawa prawna: Ustawa z 6 czerwca 1997 r. kodeks postępowania karnego (DzU nr 89, poz. 555 ze zm.)

Warunki odzyskania pieniędzy

Posiadacze bezprawnie skopiowanych kart najczęściej dowiadują się o tym, że takie przestępcze zachowania miały miejsce, gdy na wyciągach ich kont pojawiają się transakcje dokonane na ich rachunek, zrealizowane nie przez nich. W takiej sytuacji najczęściej kontaktują się oni z bankiem w celu zastrzeżenia swojej karty, a następnie składają reklamację, licząc na odzyskanie skradzionych pieniędzy. W praktyce banków bardzo często warunkiem uwzględnienia takiej reklamacji jest nie tylko wykazanie, że klient faktycznie nie zrealizował danej transakcji oraz nie udostępnił swojej karty innym osobom, by to one dokonały zakupu, ale również złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Zawiadomienie takie – jeśli zawiera uzasadnione podejrzenie popełnienie przestępstwa – skutkuje wszczęciem śledztwa, które jest właściwą formą dla prowadzenia tego typu spraw.

Na czym polega

Skimming to przestępstwo polegające na nielegalnym kopiowaniu paska magnetycznego karty bankomatowej czy kredytowej w celu wytworzenia duplikatu. Kopia działa tak samo jak oryginał, za pomocą którego dokonywane są transakcje płatnicze, które obciążają prawowitego posiadacza karty i rachunku bankowego, do którego jest ona przypisana.

Różne rodzaje zabronionych czynów

Do najczęściej popełnianych przestępstw związanych z bankowością elektroniczną należą:

- kradzież kart płatniczych,

- posługiwanie się kartami niedoręczonymi,

- carding, czyli zakupy na odległość z wykorzystaniem cudzej karty,

- wyłudzenie kart na podstawie wniosku z fałszywymi danymi,

- skimming karty bankomatowej,

- phishing, czyli kradzież tożsamości.