Pracodawca zdecydował się zwolnić za wypowiedzeniem osobę zatrudnioną na stanowisku handlowca. Główną przyczyną jego decyzji jest utrata zaufania. Pracownika tego obowiązuje jednomiesięczny okres wypowiedzenia, który upłynie z ostatnim dniem sierpnia br. Handlowiec jest zatrudniony ?w podstawowym systemie czasu pracy i pracuje od poniedziałku do piątku po osiem godzin dziennie. Chcemy go zwolnić ze świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Czy możemy to zrobić? Jeśli tak, to w jaki sposób należy ustalić wysokość pensji za ten okres?

– pyta czytelniczka.

Przepisy prawa pracy nie zawierają regulacji dotyczących zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Pracodawca może to zrobić na dwa sposoby. Może podjąć jednostronną decyzję albo zawrzeć z pracownikiem – za jego zgodą – porozumienie w tej sprawie. Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest bowiem w tej kwestii jednolite.

Rozbieżne poglądy

Jak wynika z wyroku SN z 24 września 2003 r. (I PK 324/02, OSNP 2004/18/313), apracodawca może podjąć jednostronną decyzję o zwolnieniu etatowca z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia umowy, jeśli wynika to ?z konieczności ochrony uzasadnionych ?i istotnych interesów tego pierwszego ?i nie narusza praw pracownika. Z kolei ?w wyroku z 26 kwietnia 2011 r. (II PK 302/10, OSNP/17–18/215) SN wyraził pogląd, że jest to możliwe wyłącznie na mocy porozumienia zawartego między stronami stosunku pracy. W ten sposób zawierają one dodatkową umowę.

W praktyce lepszym rozwiązaniem jest uzyskanie zgody pracownika na zwolnienie go z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Pracodawca zabezpieczy się w ten sposób przed posądzeniem o działanie bezprawne ?i ewentualnymi roszczeniami.

Pensja bez pracy

Nie można odsunąć etatowca od pracy bez rekompensaty finansowej. Za czas zwolnienia ze świadczenia obowiązków przysługuje mu zatem wynagrodzenie. Sposobu jego naliczania nie regulują jednak przepisy prawa pracy.

W praktyce stosowane są dwie metody ustalania tej pensji – według zasad obliczania pensji za urlop wypoczynkowy lub w myśl reguł rachowania ekwiwalentu urlopowego. Wybór należy do pracodawcy. Jednak zalecanym sposobem jest obliczanie tego wynagrodzenia jak ekwiwalentu za urlop, bo jest to korzystniejsze dla pracownika.

Jeżeli pracodawca zdecyduje się na ten sposób, powinien wziąć pod uwagę nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale również inne składniki, takie jak dodatki, zmienne premie regulaminowe przysługujące za okresy nie dłuższe niż  miesiąc i/lub za okresy dłuższe niż miesiąc.

Przykład

Na wynagrodzenie handlowca składa się stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 2680 zł oraz miesięczna zmienna prowizja i premie kwartalne. W trakcie miesięcznego wypowiedzenia, które upłynie z końcem sierpnia br., pracownik został zwolniony z obowiązku świadczenia pracy. Za trzy miesiące poprzedzające sierpień handlowiec otrzymał prowizje w następującej wysokości:

- w maju – 1200 zł, - w czerwcu – 2300 zł, - w lipcu – 1550 zł.

Premie kwartalne, wypłacone w ciągu 12 miesięcy poprzedzających kwiecień br., wyniosły łącznie 2000 zł.

Wariant 1. Liczymy jak ekwiwalent za urlop

Otrzymujemy:

- stawkę miesięczną: 2680 zł,

- średnią miesięczną prowizję z 3 miesięcy: 1683,33 zł (5050 zł : 3),

- średnią premię kwartalną z 12 miesięcy: 166,67 zł (2000 zł : 12).

Suma stałych i zmiennych składników wynagrodzenia wynosi 4530 zł (2680 zł + 1683,33 zł + 166,67 zł).

Stawka dzienna wynagrodzenia:

4530 zł : 20,83 (tj. współczynnik ekwiwalentowy w 2014 r.) = 217,47 zł

Stawka za godzinę:

217,47 zł : 8 godz. (tj. norma dobowa czasu pracy) = 27,18 zł.

Wynagrodzenie za okres wypowiedzenia wyniesie:

27,18 zł x 160 godz. (liczba godzin zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w sierpniu) = 4348,80 zł.

Wariant 2. Liczymy jak pensję urlopową

Miesięczne prowizje należy przyjąć w kwocie stanowiącej sumę wypłat dokonanych w ciągu trzech miesięcy poprzedzających sierpień, a następnie podzielić tę kwotę przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w tym okresie, tj.:

- liczba przepracowanych godzin: 160 godz. (maj) + 160 godz. (czerwiec) + 184 godz. (lipiec) = 504 godz.,

- wynagrodzenie za godzinę: 5050 zł : 504 godz. = 10,02 zł

- średnia z prowizji: 10,02 zł x 160 godz. (wymiar czasu pracy ?w sierpniu 2014 r.) = 1603,20 zł.

Stałe składniki wynagrodzenia przyjmuje się w wysokości należnej w miesiącu zwolnienia od pracy. Za sierpień 2014 r. pracownikowi będzie łącznie przysługiwać wynagrodzenie w wysokości:

2680 zł (miesięczne wynagrodzenie) +1603,20 zł (średnia prowizji) = 4283,20 zł.

Ważne zapisy w porozumieniu

Zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia przez niego pracy powinno zostać sporządzone na piśmie. Dla pracodawcy bezpieczniej jest, gdy przewidzi w nim możliwość odwołania swojej decyzji i wezwania podwładnego do pracy. Nie zablokuje sobie drogi do wezwania do pracy tej osoby na wypadek, gdyby np. okazało się, że ma ona niewykorzystany urlop wypoczynkowy, który można jej wtedy nakazać wykorzystać w pierwszej kolejności. Pozwoli też ją wezwać w celu przygotowania i przekazania swoich obowiązków nowo zatrudnionej osobie. Jak wskazał SN w wyroku 5 lipca 2005 r. (I PK 176/04), skuteczne zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia przesądza o tym, że jeśli nie wyraża on zgody na cofnięcie oświadczenia woli w tym przedmiocie, nie ma obowiązku podporządkować się poleceniom pracodawcy świadczenia pracy we wskazanym miejscu i terminie. Nie stanowi to ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.