Dlatego planując rozwijanie działalności u naszego wschodniego sąsiada, warto wiedzieć, że – pomimo jego pozostawania poza Unią Europejską – możliwości oferowane przez ukraiński system własności przemysłowej, są zbliżone do tych, znanych już ?z Polski i Europy.

Liczy się wygląd

Zaspokajanie potrzeb estetycznych bądź ergonomicznych – taki cel musi realizować wygląd zewnętrzny produktu, aby został na Ukrainie uznany za wzór przemysłowy. Wzór sam ?w sobie stanowi efekt twórczości ?w dziedzinie projektowania i odznacza się np. specyficznym kształtem lub kolorystyką projektowanego przedmiotu. Nie ma przy tym znaczenia, czy wzór jest płaski czy trójwymiarowy, ale może on obejmować tylko wygląd zewnętrzny produktu, a nie jego konstrukcję wewnętrzną. To ograniczenie jest typowe dla wzornictwa przemysłowego – podkreśla się w ten sposób, że mamy tu do czynienia z ochroną wizualnego aspektu przedmiotu, a nie mechanizmów jego działania. Jest to istotne szczególnie dla takich branż, jak meblarska, zabawkarska czy wytwarzanie opakowań.

Nowość jest ważna

Dodatkowo, ów przedmiot musi być nowy. Nowy, czyli ogółem istotnych cech zewnętrznych, decydujących o estetyce i ergonomii, powinien odróżniać się od wyglądu produktów udostępnionych dotychczas gdziekolwiek na świecie. Dla oceny nowości miarodajny jest dzień złożenia wniosku do ukraińskiego urzędu patentowego albo tzw. data pierwszeństwa (np. wcześniejsze zgłoszenie tego wzoru w polskim urzędzie patentowym).

Istotnym ułatwieniem dla zgłaszającego jest instytucja „okresu łaski". Mianowicie, nie zniweczy nowości ujawnienie wzoru przez jego twórcę lub osobę, która uzyskała od niego bezpośrednio lub pośrednio informacje na temat wzoru, w ciągu ?sześciu miesięcy przed datą złożenia wniosku do urzędu lub stosownej daty pierwszeństwa.

Poza nowością ukraiński ustawodawca nie przewidział wprost żadnego dodatkowego wymogu otrzymania monopolu, jak chociażby przemysłowa stosowalność czy indywidualny charakter wzoru wymagany w polskim prawie własności przemysłowej.

Trzeba jednak pamiętać, że tego typu ochrona nie jest udzielana na budowle (oprócz tzw. obiektów małej architektury) ani na produkty o nietrwałej postaci (substancje gazowe, płynne, sypkie i im podobne). Ponadto zgłaszany wzór nie może stać ?w sprzeczności z porządkiem lub moralnością publiczną oraz dobrymi obyczajami. Przykładem takiego niedopuszczalnego wzoru byłoby narzędzie tortur.

Zgłoszenia może dokonać zarówno sam twórca, jak i osoby, które uzyskały prawa do wzoru na podstawie umowy bądź przepisów prawa, na przykład następcy prawni twórcy wzoru lub jego pracodawca. Wyłącznie twórcy przysługuje prawo do autorstwa wzoru (ma ono charakter osobisty i nie wygasa).

Patenty na wzory przemysłowe wydaje Ukraiński Instytut Własności Przemysłowej (Ukrpatent). Jest to przedsiębiorstwo państwowe pełniące większość funkcji urzędu patentowego, którym formalnie jest Państwowa Służba Własności Intelektualnej. Ten drugi podmiot wydaje patenty ?i inne świadectwa ochronne na przedmioty własności przemysłowej oraz występuje w ramach współpracy międzynarodowej.

Cudzoziemcy lub inne osoby, które mają miejsce stałego pobytu lub siedzibę poza Ukrainą, mogą działać przed wyżej wymienionymi instytucjami wyłącznie za pośrednictwem rzecznika patentowego. Jednak jeżeli wśród wnioskodawców jest chociażby jeden podmiot mający stałe miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Ukrainy, to wniosek może zostać zgłoszony bez udziału rzecznika patentowego. Oczywiście korespondencja urzędowa będzie wówczas kierowana na adres ukraiński.

Wniosek o przyznanie patentu zaopatruje się w opis oraz fotografie dające pełne wyobrażenie o zewnętrznym wyglądzie produktu. Materiały te będą wyznaczały zakres ochrony. Niewykluczone jest złożenie wniosku w języku innym niż ukraiński, pod warunkiem przesłania jego tłumaczenia na język ukraiński w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku.

W toku postępowania zgłoszeniowego Ukrpatent przeprowadza jedynie klasyfikację i formalne badanie zgłoszenia wzoru przemysłowego. Sprawdzana jest prawidłowość wypełnienia dokumentów i dokonania opłaty za zgłoszenie wzoru (od ?800 hrywien), a nadto zgodność przedmiotu zgłoszenia z przedmiotem ochrony wzornictwa przemysłowego (np. zgłoszenie wzoru płynu). Rzeczywiste spełnienie przesłanki nowości nie jest oceniane. Dlatego procedura trwa tylko od czterech do sześciu miesięcy. Jeżeli zgłaszającemu bardzo zależy na czasie, może zwrócić się on do Ukraińskiego Centrum Innowacji i Usług Patentowo-Informacyjnych (filia Ukrpatentu) z wnioskiem o przeprowadzenie przez tamtejszych ekspertów wspomnianego badania formalnego i przesłania jego wyników do Ukrpatentu. Za nieco wyższą cenę niż standardowa (dodatkowo 600 hrywien) pozwoli to uzyskać patent już w ciągu mniej więcej 1,5–2 miesięcy.

Rejestracja i publikacja

Ostatecznie po uiszczeniu opłaty za wydanie dokumentu patentowego (dla cudzoziemców 100 dolarów ) oraz publikację (150 hrywien) następuje rejestracja patentu w Państwowym Rejestrze Patentów na Wzory Przemysłowe oraz jego oficjalna publikacja w biuletynie „Własność Przemysłowa". Sam dokument patentowy otrzymuje się w ciągu miesiąca po jego rejestracji. Opłatę okresową w wysokości od ?100 do 3,3 tys. hrywien wnosi się corocznie.

Czas trwania wyłączności na wzór przemysłowy to dziesięć lat od daty złożenia wniosku o wzór przemysłowy. Na wniosek uprawnionego ochrona może zostać dodatkowo przedłużona na okres nie dłuższy aniżeli pięć ?lat, co oznacza, że maksymalny czas ochrony ukraińskiego wzoru przemysłowego wynosi najwyżej 15 lat. Zwróćmy uwagę, że jest to okres ?o dekadę krótszy niż np. w Polsce, gdzie nawet przez 25 lat można utrzymywać prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.

Marcin? Balicki, doktorant na Wydziale Prawa ?i Administracji UJ, prawnik ?w kancelarii Golenia Hanusa Wojtyczek – Adwokaci w Krakowie

Zakres ochrony wynikającej z patentu na wzór przemysłowy wyznacza ogół istotnych cech danego wzoru, przedstawionych na ilustracjach złożonych ?w rejestrze. Cechę uważa się za istotną, jeżeli kształtuje wygląd zewnętrzny produktu w sposób mający wpływ na jego estetykę bądź ergonomię.

Uprawnionemu z patentu przysługuje wyłączne prawo do korzystania ze wzoru przemysłowego, w tym udzielania licencji. W razie naruszenia patentu na wzór przemysłowy uprawniony może się domagać od naruszyciela zaprzestania naruszeń oraz zapłaty odszkodowania.

Z kolei każda osoba trzecia, w tym konkurent uprawnionego, może się zwrócić ?do sądu o unieważnienie patentu na wzór przemysłowy – w całości lub w części. Możliwe jest powołanie się np. na brak nowości wzoru albo na złożenie wniosku z naruszeniem praw osób trzecich.

Uliana ?Holeń, prawnik, konsultant w kancelarii Golenia Hanusa Wojtyczek ?– Adwokaci w Krakowie

Można racjonalnie zakładać, że w dłuższej perspektywie ukraińscy konsumenci coraz bardziej będą zainteresowani dobrze zaprojektowanymi – estetycznymi i ergonomicznymi – produktami. Wzrost roli designu jest bowiem tendencją większości rozwijających się gospodarek. Dlatego warto już dzisiaj rozważyć zabezpieczenie swoich ?praw własności przemysłowej na tamtejszym rynku, chociażby dla sztandarowych produktów. Zwłaszcza że po upływie wspomnianego obok okresu łaski otrzymanie patentu dla danego wzoru nie będzie już nigdy możliwe.