Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 18 września 2013 r. (II PK 5/13).

Wyrokiem z 21 września 2012 r. sąd okręgowy oddalił apelację pracodawcy od wyroku sądu rejonowego przywracającego pracownika do pracy. W tej sprawie stan faktyczny był następujący: pracownica była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku technika farmacji w aptece. Pracodawca wypowiedział jej stosunek pracy z powodu reorganizacji struktury, która spowodowała zmniejszenie liczby zatrudnionych pracowników, oraz likwidacji jej stanowiska pracy.

W aptece poza tą pracownicą zatrudnione były jeszcze dwie osoby – jedna na stanowisku technika farmacji, a druga jako magister farmacji. Po wypowiedzeniu umowy o pracę kobiecie, w aptece zatrudniono kolejną osobę – magistra farmacji, którego zakres obowiązków co do zasady pokrywał się z wykonywanymi przez zwolnioną pracownicę. Liczba etatów pozostała bez zmian. W pozwie kobieta domagała się m.in. przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy.

W tym stanie rzeczy sąd rejonowy przywrócił powódkę do pracy na poprzednich warunkach. Uznał, że wskazana przyczyna wypowiedzenia była pozorna i nieuzasadniona. Z materiału dowodowego wynikało, że nie istniał związek między wypowiedzeniem a przeprowadzoną reorganizacją, prowadzącą do likwidacji stanowiska pracy kobiety. Ta likwidacja nie przyniosła bowiem pracodawcy korzyści finansowych, a to właśnie względy finansowe miały być przyczyną tych zmian.

Od tego wyroku pracodawca odwołał się do sądu okręgowego, który jednak oddalił jego apelację. Wskazał, że sąd rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, aczkolwiek niewłaściwie ocenił zgromadzony materiał dowodowy. W ocenie sądu okręgowego, przyczyna wypowiedzenia nie była pozorna, ponieważ likwidacja stanowiska pracy miała na celu dostosowanie obsady kadrowej apteki do wymagań przewidzianych ustawie z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne. Zobowiązuje ona podmiot prowadzący aptekę do utrzymania w niej takiej struktury zatrudnienia, aby ?w każdym czasie był w niej obecny wykwalifikowany farmaceuta (z ukończonymi studiami wyższymi i tytułem magistra farmacji). Nie zwalnia to jednak pracodawcy zmniejszającego zatrudnienie z obowiązku wskazania pracownikom jasnych i rzeczowych kryteriów doboru do zwolnienia, z zachowaniem zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu. Pracownicy powinni je poznać jeszcze przed podjęciem decyzji o wyborze osoby, z którą zostanie rozwiązana umowa. Natomiast w omawianej sprawie pracodawca określił takie kryteria dopiero ?w toku postępowania sądowego. Sąd okręgowy uznał, że wyrok sądu pierwszej instancji odpowiada prawu. Pracodawca nie wskazał bowiem kryteriów doboru do zwolnienia co najmniej na etapie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę.

Pracodawca złożył od tego wyroku skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Podnosił naruszenie przepisów prawa materialnego m.in. art. 30 § 4 k.p. przez jego błędną wykładnię. Wskazał, że to nieprawidłowy wniosek, że pracodawca powinien ustalić kryteria doboru pracownika do zwolnienia „co najmniej ?w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy ?o pracę – co najmniej na etapie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ?o pracę". Jako argument wskazał wyrok SN ?z 7 kwietnia 2011 r. (I PK 238/10), według którego zastosowane kryteria doboru pracowników, których stanowisko zostanie zlikwidowane, nie są objęte obowiązkową treścią oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę. Jednak SN wyrokiem z 18 września 2013 r. oddalił skargę pracodawcy.

Komentarz eksperta:

Grzegorz ?Trejgel, radca prawny ?w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy Sp. k.

Wyrok Sądu Najwyższego zasługuje na aprobatę. SN podkreślił, że w razie odwołania do wypowiedzenia umowy o pracę spór przez sądem pracy toczy się, co do zasady, w granicach wskazanych pracownikowi konkretnych przyczyn w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę.

Zdaniem SN reorganizacja zatrudnienia nie doprowadziła do zmniejszenia „ilości zatrudnionych pracowników", ponieważ nie zmieniła się liczba etatów. Ten fakt był sprzeczny z przyczyną wskazaną pracownicy – reorganizacją zatrudnienia prowadzącą do zmniejszenia liczby zatrudnionych osób.

W ocenie SN druga przyczyna – tj. likwidacja stanowiska pracy kobiety – wiązała się i wymagała wyboru do zwolnienia z pracy jednej z dwóch pracownic zatrudnionych na takim samym stanowisku. W tym zakresie, zgodnie ?z dominującą linią orzecznictwa SN, takie działanie pracodawcy wymagało wskazania pracownicy zastosowanych kryteriów jej wyboru do zwolnienia z pracy. W judykaturze istnieje ugruntowana linia orzecznicza sprowadzająca się do poglądu, ?że jeżeli racjonalizacja (redukcja) zatrudnienia prowadzi do wyboru pracownika lub grupy pracowników z większej liczby zatrudnionych ?w tej samie grupie zawodowej, to w oświadczeniu ?o wypowiedzeniu pracodawca musi wskazać także  przyjęte kryteria wyboru do zwolnienia. Oznacza to jednoznacznie, że takie kryteria należy wskazać zwalnianemu pracownikowi w piśmie wypowiadającym umowę o pracę (art. 30 § 4 k.p.), a nie mogą być ujawniane lub poznawane dopiero w postępowaniu sądowym z powództwa pracownika.

Można stwierdzić, że w takim przypadku przyczyną wypowiedzenia jest nie tylko redukcja lub racjonalizacja zatrudnienia, ale także na równi określona kryteriami wyboru sytuacja zwolnionego z pracy.  W związku z tym należy także ujawnić ?w tym piśmie kryteria doboru, według których pracownik został wytypowany do zwolnienia. Przyjęcie innego poglądu oznacza, że zwalniany jest pozbawiony możliwości oceny trafności wyboru i zmuszony do wszczęcia postępowania sądowego w celu poznania konkretnej i rzeczywistej przyczyny. W konsekwencji spór sądowy dotyczyłby w istocie przyczyny nie wskazanej i nie objętej oświadczeniem o wypowiedzeniu angażu. Taka sytuacja jest sprzeczna z regułą postępowania ?z zakresu prawa pracy mówiącą, że spór sądowy powstały w wyniku odwołania pracownika ?od wypowiedzenia musi się ograniczać jedynie ?do przyczyny wskazanej przez pracodawcę ?w tym piśmie.

Ten wyrok SN jest kontynuacją zapatrywania wskazanego w innych wyrokach SN: z 16 grudnia 2008 r. (I PK 86/08), z 1 czerwca 2012 r. (II PK 258/11), z 25 stycznia 2013 r. (I PK 172/12) lub z 10 września 2013 r. (I PK 61/13). SN w niniejszej sprawie wskazał ponadto, że wyrok z 7 kwietnia ?2011 r. (I PK 238/10) zawiera pogląd odosobniony.