Wszystko zależy od tego, na jakiej podstawie i w jakim okresie ta osoba była zaangażowana na etacie. Istotny jest także zakres wykonywanych czynności.

Osoby, które zakładają własną firmę, mogą opłacać składki na preferencyjnych zasadach >patrz ramka. Nie wszyscy jednak z tego skorzystają. Przedsiębiorcy mają wiele wątpliwości, czy każdym wypadku wykonywanie usług w zakresie działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy wyklucza prawo do ulgi. Spróbujemy je wyjaśnić.

Jakie zasady

Przedsiębiorcy rozpoczynający działalność gospodarczą opłacają składki społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. W 2013 r. jest to 480 zł a od 1 stycznia 504 zł. Wynika to z art. 18a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585, ze zm., dalej ustawa o sus).

Do prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zalicza się także osoby, które po uzyskaniu odpowiedniego wpisu, zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej, w zakresie tej działalności wykonują wolny zawód (o którym mowa w ustawie o sus) oraz osoby, które działalność gospodarczą prowadzą w formie spółki cywilnej. Nie dotyczy to natomiast osób, które:

- już prowadzą działalność lub w ostatnich 60 miesiącach kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,

- wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem startu działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej (art. 18a ust. 2 ustawy o sus).

Ważne! Wspólnicy spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mają prawa do tej ulgi. Opłacają więc składki na normalnych zasadach.

Lepiej upewnić się, czy preferencyjne zasady opłacania składek rozpoczynającemu działalność przysługują. Niespodzianki mogą tkwić bowiem np. w tym, że zbyt mało czasu upłynęło od wcześniejszego powiązania stron. Przykładowo na ulgę więc nie może liczyć ten, kto tuż po zakończeniu etatu jako biznesmen robi to samo, co wcześniej wykonywał na rzecz niedawnego pracodawcy.

Z preferencją

Zleceniobiorca przedsiębiorcą

Ten, kto przed rozpoczęciem działalności wykonywał umowę zlecenia na rzecz firmy, dla której świadczy obecnie te same usługi będące przedmiotem prowadzonego biznesu, może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek kwotę nie niższą niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Oddział ZUS w Gdańsku w decyzji nr 38 (DI/ 100000/451/1550/2012) z 18 stycznia 2013 r. stwierdził, że dopuszczalność skorzystania z preferencji nie jest ograniczona, gdy usługi wykonywane w zakresie obecnie prowadzonej działalności były wcześniej świadczone na rzecz podmiotu, z którym przedsiębiorca był związany umową cywilnoprawną. Z ustawy o sus jasno wynika bowiem, że zakaz korzystania z ulgi obejmuje tylko osoby, które wcześniej pozostawały w stosunku pracy.

Przykład

Pan Paweł wykonywał zlecenie na rzecz agencji nieruchomości od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2013 r. Od 1 marca br. prowadzi własną działalność obrotu nieruchomościami. W jej zakresie świadczy na rzecz byłego zleceniodawcy te same usługi, które wykonywał jako zleceniobiorca. W tej sytuacji pan Paweł może opłacać składki na preferencyjnych zasadach.

Ważne! Wykonywanie przez przedsiębiorcę tych samych czynności na rzecz byłego zleceniodawcy, które wykonywał na podstawie zawartej z nim umowy zlecenia, nie wyklucza prawa do opłacania obniżonych składek.

ZUS uznał ponadto, że przedsiębiorca, który nadal pozostaje w stosunku pracy z pracodawcą, na podstawie którego wykonuje czynności niezwiązane z działalnością i jednocześnie przed rozpoczęciem biznesu wykonywał na umowę zlecenia czynności będące przedmiotem prowadzonej działalności, ma prawo do ulgi.

Według ZUS możliwość korzystania z obniżonej podstawy wymiaru składek nie zależy od tytułu do ubezpieczeń, ale od rodzaju umowy, na mocy której wykonywał pracę.

Przykład

Szkoła językowa zatrudnia pani Agnieszkę na umowie o pracę na 1/3 etatu jako sekretarkę. Do końca marca br. wykonywała także umowę zlecenia na rzecz szkoły – prowadziła zajęcia z języka niemieckiego i wykonywała tłumaczenia. Od kwietnia br. pani Agnieszka prowadzi działalność gospodarczą (nauka języka niemieckiego, tłumaczenia). Z tej działalności w tym samym zakresie świadczy usługi na rzecz szkoły językowej, w której nadal pracuje jako sekretarka. Pani Agnieszka może opłacać składki od obniżonej podstawy wymiaru, gdyż na umowie o pracę wykonuje inne czynności, niż te, które są przedmiotem aktywności biznesowej.

Angaż, biznes, ale inne usługi

Osoba, która na podstawie działalności wykonuje inne usługi na rzecz pracodawcy niż w stosunku pracy, może płacić niższe składki.

Takie stanowisko zajął lubelski oddział ZUS w decyzji nr 105/2013 (DI/200000/451/105/2013) z 31 stycznia 2013 r. Uznał, że wystarczającym warunkiem jest to, że osoba rozpoczynająca działalność nie wykonuje tożsamych czynności w roku bieżącym lub poprzednim na rzecz byłego pracodawcy. Jeżeli więc czynności wykonywane na rzecz byłego szefa w działalności gospodarczej są całkowicie odmienne od tych, które przedsiębiorca wykonywał w stosunku pracy, może do podstawy wymiaru składek zadeklarować kwotę nie niższą niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Przykład

Pani Anna była zatrudniona w biurze rachunkowym do 30 kwietnia br. jako pomoc księgowej. Od 1 maja br. prowadzi działalność gospodarczą – usługi porządkowe i wykonuje usługi na rzecz byłego pracodawcy. Ponieważ czynności te zupełnie różnią się od tych, które pani Anna wykonywała jako pracownik biura rachunkowego, może płacić preferencyjne składki do ZUS.

Nowy wspólnik

Osoba, który przed rozpoczęciem działalności jako wspólnik spółki cywilnej była zatrudniona w niej na umowie o pracę, ma prawo opłacać składki od obniżonej podstawy ich wymiaru.

Przykład

Panią Marię spółka cywilna zatrudniała na umowie o pracę jako pomoc księgowej do 21 marca 2013 r. Od 1 kwietnia 2013 r. została wspólnikiem tej spółki. Jest to jej pierwsza działalność gospodarcza. Osoba ta jest uprawniona do opłacania składek od minimalnej kwoty 480 zł.

Tezę tę potwierdza gdański oddział ZUS w decyzji nr 117 (DI/100000/451/210/2013) z 18 marca 2013 r. ZUS uznał, że wspólnik spółki cywilnej, uprzednio zatrudniony w spółce cywilnej w stosunku pracy, który podejmuje działalność w tej spółce, działa w imieniu spółki, ale na swoją rzecz. Nawet, jeśli na podstawie stosunku pracy łączącego tę osobę ze spółką wykonywała ona na rzecz spółki czynności wchodzące w zakres obecnie prowadzonej działalności. Bowiem faktycznie świadczy ona usługi na swoją rzecz jako przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą, a nie na rzecz byłego pracodawcy. Może więc skorzystać z ustalenia podstawy wymiaru składek społecznych w uprzywilejowanej wysokości, tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Bez ulgi

Były pracownik biznesmenem

Osoba, która w zakresie działalności wykonuje usługi będące przedmiotem umowy o pracę na rzecz kilku firm, w tym na rzecz byłego pracodawcy, u którego była zatrudniona w roku bieżącym lub poprzednim, nie jest uprawniona do ulgi.

ZUS wyjaśnia, że chcąc skorzystać z ulgi, przedsiębiorca nie może świadczyć żadnych usług na rzecz byłego pracodawcy, które wykonywał, będąc pracownikiem, przez cały okres 24 miesięcy. Nie ma znaczenia, że były pracodawca jest jednym z wielu kontrahentów. Przy czym dotyczy to tylko tych osób, które były zatrudnione w roku bieżącym lub poprzednim. Wcześniejsze zatrudnienie i wykonywanie tych zadań co kiedyś na etacie, nie wyklucza więc opłacania obniżonych składek z działalności.

Przykład

Pan Piotr prowadzi działalność gospodarczą od 1 kwietnia 2013 r. – usługi informatyczne. Do 31 marca 2013 r. był zatrudniony jako informatyk w kancelarii adwokackiej. W zakresie działalności pan Piotr świadczy obecnie na rzecz kancelarii te same usługi, które wykonywał na podstawie umowy o pracę. Oprócz tego zawarł umowy o świadczenie usług z trzema innymi firmami. Powinien więc opłacać składki na normalnych zasadach, gdyż wykonywanie usług na rzecz byłego pracodawcy wyklucza w tym wypadku prawo do ulgi.

Przykład

Pani Marta była pracownikiem firmy cateringowej ABC do 31 grudnia 2011 r. Następnie przez rok pracowała w restauracji, do końca lutego 2013 r. Od 1 marca 2013 r. prowadzi działalność gospodarczą – usługi cateringowe. W zakresie tej działalności świadczy usługi m.in. na rzecz firmy ABC. Pani Marta opłaca składki od 480 zł, ponieważ spełnia warunki określone w art. 18a ustawy o sus.

Nowa działalność, a jeszcze etat

Rozpoczynającemu działalność gospodarczą, który nie rozwiązał jeszcze stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego równocześnie wykonuje czynności wchodzące w zakres biznesu, nie przysługuje prawo do ulgi. Zdaniem ZUS osoba ta nie może opłacać preferencyjnych składek.

Przykład

Pan Wojciech jest zatrudniony w agencji reklamo- wej na pół etatu. Jednocześnie od maja br. rozpo czął prowadzenie własnej działalności. W jej zakresie będzie świadczył także usługi dla swojego pracodawcy. Zgodnie z wyjaśnieniami ZUS w tej sytuacji pan Wojciech musi opłacać składki od zadeklarowa nej podstawy nie niższej niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (tj. 2227,80 zł).