Podmioty prowadzące działalność gospodarczą, np. spółki prawa handlowego, mogą ponosić odpowiedzialność majątkową za przestępstwo popełnione przez osobę fizyczną, która działała w jego imieniu lub interesie – m.in. swojego pracownika, pełnomocnika, zarządcę, wspólnika czy członka zarządu. Odpowiedzialność taką przewiduje art. 52 kodeksu karnego.

Zgodnie z nim każda osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej jest zobowiązana do zwrotu korzyści, jaką uzyskała w wyniku popełnienia przestępstwa przez osobę fizyczną.

Do zobowiązania podmiotu gospodarczego do zwrotu korzyści majątkowej konieczne jest prawomocne skazanie osoby fizycznej za przestępstwo, które przyniosło korzyść majątkową podmiotowi gospodarczemu. Nie ma znaczenia, czy sprawca działał za wiedzą czy przyzwoleniem podmiotu gospodarczego. Wystarczy wykazać, że na skutek działalności osoby fizycznej firma uzyskała korzyści, a osoba ta działała w imieniu lub interesie przedsiębiorstwa. W każdym przypadku zwrot korzyści majątkowej może nastąpić jedynie na rzecz Skarbu Państwa.

Orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej od podmiotu gospodarczego, który ją uzyskał, jest możliwe tylko na wniosek. Może go złożyć jedynie prokurator wraz z wniesieniem do sądu aktu oskarżenia.

Po wpłynięciu do sądu aktu oskarżenia oraz wniosku o zobowiązanie podmiotu zbiorowego do zwrotu korzyści majątkowej prezes sądu zawiadamia go o terminie rozprawy. W toku procesu przedstawiciel podmiotu zobowiązany do zwrotu korzyści musi zostać przesłuchany w charakterze świadka. Może on odmówić składania zeznań.

Jeżeli w sprawie zajdą wszystkie wymagane przez art. 52 k.k. okoliczności – zostanie popełnione przestępstwo przynoszące podmiotowi gospodarczemu korzyść majątkową, sprawca zostanie za nie prawomocnie skazany, a prokurator złoży wniosek o zwrot korzyści na rzecz Skarbu Państwa, to sąd ma obowiązek orzeczenia koniecznego zwrotu korzyści majątkowej. Sąd nie ma możliwości odstąpienia od orzeczenia tego obowiązku. Może jednak zobowiązać spółkę do zwrotu całej uzyskanej z przestępstwa korzyści majątkowej lub tylko jej części.

Podstawa prawna:

art. 52 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (DzU nr 88, poz. 553 ze zm.)

art. 416 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (DzU nr 89, poz. 555 ze zm.)

Autor jest asesorem Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota