Procedura założenia spółki jawnej jest stosunkowo prosta. Jednak przyszli wspólnicy muszą mieć świadomość, że będą odpowiadać za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem.

Umowa na piśmie

Spółka jawna nie ma osobowości prawnej jak spółki kapitałowe (sp. z o.o. i akcyjna). Posiada natomiast podmiotowość prawną (to ona sama, a nie wspólnicy, jest podmiotem praw i obowiązków). Majątek wniesiony do spółki, jak np. maszyny, nowe technologie czy nieruchomości, należy więc do samej spółki, a nie wspólników. Dodatkowo spółka ta, w odróżnieniu od spółki cywilnej, może pozywać i być pozywana do sądu.

Osoby, które chcą zawiązać spółkę jawną, muszą podpisać w tym celu umowę. Pod rygorem nieważności musi być ona zawarta na piśmie.

Umowa spółki jawnej powinna zawierać m.in. firmę, czyli jej nazwę. Ta musi zawierać nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko względnie firmę jednego czy kilku wspólników, a także dodatkowe oznaczenie „spółka jawna". Warto też zapisać, że w obrocie dopuszczalne będzie używanie skrótu „sp. j.".

Poza tym umowa spółki musi określać siedzibę przedsiębiorcy. Niezbędne jest również dokładne określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartości. Nie wolno również pominąć w umowie przedmiotu działalności spółki, który można sprecyzować, używając symboli Polskiej Klasyfikacji Działalności ani czasu jej trwania, o ile jest oznaczony.

Nie tylko wkłady pieniężne

Do tego, by spółka jawna powstała, konieczne jest wniesienie przez wspólników wkładów. O tym, w jakiej wysokości ma być wkład do spółki danego wspólnika, powinna stanowić umowa spółki. W razie wątpliwości w tym zakresie uważa się, że wkłady wspólników są równe.

Nie budzi żadnych wątpliwości, że wkład wnoszony przez wspólników może mieć postać pieniężną. Poza tym wkład wspólnika do spółki może polegać na przeniesieniu własności rzeczy lub innych praw, obciążeniu własności rzeczy lub innych praw oraz na dokonywaniu świadczeń na rzecz spółki.

W praktyce zatem wkładem do spółki mogą być prawa, usługi, świadczenie pracy, które z punktu widzenia wspólników są przydatne dla spółki. Wkładem mogą być prawa rzeczowe np. własność nieruchomości, ruchomości, prawa rzeczowe ograniczone np. prawo użytkowania, prawa na dobrach niematerialnych itp. Wkładem do spółki jawnej może być też prawo obligacyjne m.in. obligacje, udziały, akcje oraz prawo najmu, dzierżawy.

Możliwe jest również oddanie rzeczy do korzystania. Poza tym wkładem do spółki mogą być świadczenia na rzecz spółki, w tym te, które były dokonywane przy jej tworzeniu, a także praca. Wspólnik może wnieść do spółki także know-how (czyli fachową wiedzę i swoje doświadczenia np. dotyczące technologii, procesu produkcyjnego jakiegoś wyrobu).

Wartość rzeczywiście wniesionego przez wspólnika wkładu stanowi jego udział kapitałowy w majątku spółki. Zmniejszenie udziału kapitałowego wymaga zgody pozostałych wspólników.

Zysk i udział w stratach

Prawidłowe określenie wysokości wkładów poniesionych przez poszczególnych wspólników jest o tyle istotne, że każdy wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5 proc. od swojego udziału kapitałowego. Żądanie takie można wysunąć nawet wtedy, gdy spółka poniosła stratę.

Poza tym wartość wniesionego wkładu nie ma znaczenia dla osiąganych zysków. Zgodnie bowiem z art. 51 § 1 kodeksu spółek handlowych każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu.

Poza żądaniem wypłaty 5 proc. od swojego udziału każdy wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Jednak jeśli wskutek poniesionej przez spółkę straty jego udział kapitałowy został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie tego udziału.

Jeżeli spółce udało się osiągnąć dodatni wynik finansowy, decyzja w sprawie jego rozdysponowania należy do wspólników. Mogą go podzielić między siebie zgodnie z kodeksowymi lub umownymi zasadami. Mogą też wyłączyć całość bądź część wypracowanego zysku od podziału i pozostawić go w spółce. Stosowne postanowienia przewidujące możliwość przeznaczenia zysku na inne cele niż wypłata go wspólnikom mogą wynikać z umowy spółki.

Podstawą do takiego rozporządzenia zyskiem może być również uchwała wspólników. Dysponując zyskiem, członkowie spółki muszą pamiętać, iż niedopuszczalne jest różnicowanie pozycji uczestników spółki w ten sposób, że tylko niektórzy zostaną wyłączeni od udziału w zyskach.

Zasady reprezentacji

Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę jawną. Dotyczy to jej wszystkich czynności sądowych i pozasądowych. W spółce tej nie ma zatem ważniejszych i mniej ważnych wspólników, którzy mają ograniczone pole działania i wpływania na to, co dzieje się w spółce. Co ważne, nie można ograniczyć tego prawa ze skutkiem wobec osób trzecich. Wspólnik, który wykonywał czynności związane z prowadzeniem spraw spółki, nie może jednak liczyć na wynagrodzenie z tego tytułu.

Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Dodatkowo jeżeli wspólnicy tak postanowią w umowie, to wspólnik może być pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo może mieć prawo do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub z prokurentem.

Nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Jest to skutek tego, że spółki osobowe co do zasady nie mają organów np. zarządu i ich działanie opiera się na wzajemnym zaufaniu i osobistym zaangażowaniu wspólników, którzy prowadząc przedsiębiorstwo, ryzykują wszystko, co stanowi ich własność. Z tych samych powodów nie wolno ograniczyć prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki ani odebrać w umowie któremukolwiek wspólnikowi prawa do osobistego przeglądania ksiąg czy dokumentów spółki.

Jeżeli jednak wspólnicy nie umówią się inaczej, prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom (i to zarówno na mocy umowy spółki, jak i na podstawie późniejszej uchwały wspólników). Wówczas pozostali wspólnicy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. I jeśli prowadzenie spraw spółki powierzono kilku wspólnikom, to do prowadzenia przez nich spraw spółki stosuje się przepisy dotyczące prowadzenia spółki przez wszystkich wspólników.

Oznacza to np., że uchwałę wszystkich wspólników zastępuje uchwała wspólników prowadzących sprawy spółki. I jeśli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, to konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.

Odpowiedzialność wspólników

Osoby, które chcą zawiązać spółkę jawną, powinny pamiętać o tym, że w sytuacji, kiedy spółka nie osiągnie zysków i przyniesie straty, będą one bardzo słabo chronione przed odpowiedzialnością za zobowiązania spółki. Każdy wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką.

Osoba przystępująca do spółki odpowiada za jej zobowiązania powstałe także przed jej przystąpieniem do biznesu. Wspólnicy, którzy przyjmą do swego grona jednoosobowego przedsiębiorcę wnoszącego do spółki swoje przedsiębiorstwo, odpowiadają również za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tej firmy przed utworzeniem spółki jawnej w nowym składzie. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości przedsiębiorstwa, którą oblicza się na moment wniesienia do spółki, lecz według cen z daty zaspokojenia wierzyciela.

W każdym przypadku odpowiedzialność wspólników ma charakter subsydiarny. W praktyce oznacza to, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólników dopiero wówczas, gdy majątek spółki okaże się niewystarczający do zaspokojenia jego roszczeń. Nie ma jednak przeszkód do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Nawet jednak, gdy pozew został wniesiony wyłącznie przeciwko spółce, a jej majątek jest niewystarczający do zaspokojenia roszczeń, wierzyciel nie musi wytaczać odrębnego powództwa przeciwko wspólnikom. Kodeks postępowania cywilnego pozwala bowiem na nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej, choćby tytuł egzekucyjny był wystawiony wyłącznie przeciwko spółce.

Warto także pamiętać, że choć wspólnicy mogą dość swobodnie kształtować stosunki między sobą, to jednak postanowienia umowy, które byłyby sprzeczne z tymi zasadami ponoszenia odpowiedzialności przez wspólników, nie wywierają skutków wobec osób trzecich.

„Rzeczpospolita" radzi

Przed wpisem spółki jawnej do rejestru jeden z jej wspólników zaciągnął zobowiązania. Kto zapłaci za długi powstałe w tym okresie?

Zgodnie z art. 251 kodeksu spółek handlowych spółka jawna powstaje dopiero z chwilą jej wpisu do rejestru. W konsekwencji wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w okresie pomiędzy zawarciem umowy spółki jawnej a jej wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego.

Nie oznacza to oczywiście, że kontrahent spółki, który został przez nią w tym okresie pokrzywdzony, nie będzie miał od kogo dochodzić swoich roszczeń. Za działania podejmowane w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed wpisem do rejestru, odpowiadają solidarnie te osoby, które tych czynności dokonywały.

Trzeba zapłacić podatek

Umowa spółki jawnej podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, który wynosi 0,5 proc. wartości wkładów wniesionych do spółki.

Obowiązek zapłaty PCC powstanie także w sytuacji zwiększenia kapitału podstawowego spółki. Wówczas podatek ten wyniesie 0,5 proc. od wartości wkładów powiększających majątek spółki.

„Rzeczpospolita" radzi

Jestem wierzycielem spółki jawnej. Czy podstawą wypłaty zysku w tej spółce jest podjęcie odpowiedniej uchwały przez wspólników?

W przeciwieństwie do spółek kapitałowych, w tej spółce nie jest to konieczne. W spółkach sporządzających sprawozdanie finansowe zysk wynika z bilansu spółki.

Zgłoszenie żądania wypłaty zysku jest jedyną czynnością, jaką powinien podjąć wierzyciel w celu uzyskania należnej mu wypłaty, o ile spółka osiągnęła zysk za ostatni rok obrotowy i wspólnicy nie podjęli decyzji o innym przeznaczeniu zysku (wyrok Sądu Najwyższego z 3 lipca 2008 r., sygn. IV CSK 101/08). ?

UMOWA SPÓŁKI JAWNEJ

zawarta dnia 20 października 2012 r. w Białymstoku pomiędzy:

1. Michał Kot, zam. w Białymstoku, ul. Grodzieńska 33 m. 22,

2. Anna Miła, zam. w Białymstoku, ul. Augustowska 18 m. 5,

zwanymi dalej Wspólnikami.

§ 1

Strony umowy stwierdzają, że dla wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej zawiązują spółkę jawną, zwaną w dalszej części umowy spółką.

Spółka działać będzie pod nazwą Kot Miła spółka jawna.

§ 2

Spółka zawarta jest na czas nieoznaczony.

§ 3

Siedzibą spółki jest Białystok ul. Kopernika 15.

§ 4

Firma działa na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami.

Spółka może tworzyć na terenie swojego działania: zakłady, oddziały oraz filie a także uczestniczyć w innych podmiotach gospodarczych, w tym także w innych spółkach.

§ 5

Kapitał zakładowy wynosi 100 000 zł i został zgromadzony w sposób następujący:

Wspólnik Michał Kot wnosi 60 000 złotych,

Wspólnik Anna Miła wnosi 40 000 złotych.

§ 6

Przedmiotem przedsiębiorstwa spółki jest działalność prowadzenie działalności handlowej polegającej na sprzedaży win sprowadzanych z Gruzji oraz Mołdawii.

§ 7

Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzić sprawy spółki.

§ 8

Każdemu wspólnikowi przysługuje prawo do reprezentowania spółki w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych.

§ 9

Udziały wspólników w majątku spółki, jej zyskach oraz stratach wynoszą:

? Michał 60 proc.

? Anna Miła 40 proc.

§ 10

Wspólnicy w stosunkach wewnętrznych działają na podstawie uchwał, które dla swej skuteczności wymagają jednomyślności wszystkich wspólników mających prawo prowadzenie spraw spółki.

§ 11

Spółka prowadzi rachunkowość zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi w sposób ściśle odzwierciedlający jej przychody i rozchody.

§ 12

Wspólnik nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi.

§ 13

Rokiem obrachunkowym spółki jest rok kalendarzowy.

§ 14

Sprawozdanie finansowe sporządza się w terminie trzech miesięcy od dnia zakończenia roku obrachunkowego.

Wspólnicy uczestniczą w zyskach i w podziale majątku odpowiednio do wysokości udziałów.

§ 15

Każdy wspólnik może wypowiedzieć spółkę na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego.

§ 16

W przypadku rozwiązania spółki odbywa się jej likwidacja.

Likwidatorami zostają z mocy niniejszej umowy wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą drogą uchwały powołać do pełnienia obowiązków likwidatorów tylko niektórych spośród siebie lub też osoby trzecie.

§ 17

Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają uchwały wszystkich wspólników oraz sporządzenia aneksu w formie pisemnej.

§ 18

W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy kodeksu spółek handlowych.

§ 19

Koszty zawarcia oraz rejestracji spółki ponoszą wspólnicy proporcjonalnie do posiadanych udziałów.

§ 20

Niniejszą umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron.

Podpisy

....................................................

....................................................

Podstawa prawna

- Art. 22–85 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)