Polacy wypoczywają chętnie, często i w różnych formach. Dużą popularnością cieszą się wycieczki zagraniczne. To co jeszcze 15 lat temu było dobrem zarezerwowanym dla zamożnych, dziś jest praktycznie powszechnie dostępne. Postępujący spadek cen niektórych wycieczek spowodował, że za mniej niż 2 tysiące złotych można spędzić tydzień w ciepłych krajach, i to w dobrych warunkach.

Na turystycznym rynku panuje jednak bardzo ostra konkurencja, bez której nie nastąpiłby spadek cen. Składa się na nią wiele elementów, jednak generalnie sprowadza się ona do rywalizacji w zakresie cen i jakości. Bardzo ważnym elementem tej drugiej jest obsługa turystów w miejscu ich pobytu. Dużą rolę odgrywają wówczas piloci wycieczek. Jak nimi zostać? Przede wszystkim trzeba się zaznajomić z przepisami ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (dalej: ustawa)

Jakie zadania do wykonania

Pilot towarzyszy turystom w trakcie imprezy turystycznej (wycieczki). Jego zadaniem jest nie tylko opieka nad turystami, lecz także zapewnienie, że wykupiona przez nich usługa będzie zrealizowana prawidłowo. Kolejnym jego obowiązkiem jest przekazywanie podstawowych informacji dotyczących odwiedzanego kraju i miejsca.

Zadania pilota doprecyzowuje ustawa. Do jego obowiązków należy czuwanie, w imieniu organizatora turystyki, nad sposobem świadczenia usług na rzecz klientów. Przyjmuje od nich także zgłoszenia dotyczące ewentualnych niezgodności usługi z umową. Turyści mają także prawo oczekiwać od pilota wskazywania lokalnych atrakcji.

Pilota wycieczek można więc określić jako osobę, która ma dopilnować tego, aby wszystko było w porządku z punktu widzenia turysty – hotel, wyżywienie itp. Jednocześnie jest on „punktem informacyjnym”, którego wiedza ma pozwolić na bezpieczne i ciekawe spędzenie urlopu.

Kto ma szansę

Do tego, by zostać pilotem wycieczek, konieczne jest spełnienie kilku warunków. Przede wszystkim trzeba być osobą pełnoletnią i legitymować się wykształceniem co najmniej średnim. Należy także cieszyć się stanem zdrowia, który umożliwia wykonywanie zadań pilota wycieczek. Nie uda się zostać pilotem wycieczek osobie, która była karana za przestępstwo popełnione umyślnie lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań pilota wycieczek.

Do zdobycia uprawnień konieczne jest natomiast odbycie szkolenia teoretycznego i praktycznego oraz złożenie z wynikiem pozytywnym egzaminu na pilota wycieczek.

Uwaga! Osoba ubiegająca się o nadanie uprawnień pilota wycieczek podlega badaniom lekarskim wstępnym, a osoba posiadająca takie uprawnienia – badaniom okresowym, w trybie i zakresie określonym w przepisach o badaniach lekarskich pracowników.

Kandydaci się uczą

Niezbędne do zdobycia uprawnień pilota wycieczek szkolenia prowadzą osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne wpisane do rejestru organizatorów szkoleń dla kandydatów na pilotów wycieczek. Rejestr prowadzi marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę takiego podmiotu. Podejmując szkolenie, należy koniecznie sprawdzić, czy jednostka, która ma je prowadzić, figuruje we wskazanym rejestrze. Dzięki temu unikniemy ewentualnego oszustwa – uczestnictwa w szkoleniu, które nie da żadnych uprawnień.

Program szkolenia dla kandydatów na pilotów wycieczek obejmuje co najmniej 150 godzin zajęć. Składają się na to 53 godziny zajęć praktycznych i cztery dni szkolenia praktycznego. Kurs szkoleniowy nie może być krótszy niż cztery miesiące. Program uwzględnia zajęcia teoretyczne w formie wykładów i seminariów oraz ćwiczenia prowadzone przez praktyków – instruktorów. Część zagadnień teoretycznych może być prowadzona w formie edukacji przez Internet (tzw. e-learning). Zajęcia praktyczne polegają na samodzielnym realizowaniu zadań pilota wycieczek wobec pozostałych uczestników szkolenia pod nadzorem instruktora.

Egzamin na pilota wycieczek przeprowadzają zespoły składające się z trzech egzaminatorów

Każdy podmiot prowadzący szkolenia jest zobowiązany opracować szczegółowy program nauczania. Musi on jednak być zgodny z kilkoma zasadami. Liczba godzin przewidzianych na poszczególne zagadnienia może zostać zwiększona, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach można dokonać zmiany proporcji godzin pomiędzy poszczególnymi przedmiotami.

Wymiar zajęć teoretycznych określa się w godzinach lekcyjnych, natomiast wymiar zajęć praktycznych – w godzinach lub dniach szkolenia, przyjmując, że jeden dzień szkolenia odpowiada 8 godzinom. Liczba godzin nauki nie może przekraczać 8 godzin – w ciągu jednego dnia szkolenia, łącznie 20 godzin – w ciągu jednego tygodnia szkolenia oraz łącznie 40 godzin – w ciągu jednego miesiąca szkolenia.

Egzamin przeprowadzają zespoły egzaminacyjne składające się z trzech egzaminatorów. Aby przystąpić do egzaminu, należy najpóźniej w terminie 14 dni przed egzaminem przedstawić w urzędzie marszałkowskim dowód wniesienia opłaty egzaminacyjnej oraz zaświadczenie o ukończeniu szkolenia teoretycznego i praktycznego wymaganego dla nabycia uprawnień pilota wycieczek. Egzamin jest przeprowadzany, jeżeli zostało do niego dopuszczonych co najmniej dziesięć osób. Składa się z części teoretycznej i praktycznej.

Część teoretyczna egzaminu jest przeprowadzana w formie pisemnej i ustnej w sali w warunkach umożliwiających egzaminowanym samodzielną pracę (mówiąc wprost, ma to uniemożliwić ściąganie, za które można zostać wykluczonym z egzaminu, podobnie jak za pomoc innym egzaminowanym). Przed wejściem do sali egzaminacyjnej osoba przystępująca do egzaminu jest obowiązana okazać dokument tożsamości. Podczas egzaminu zdający może opuścić salę egzaminacyjną po uzyskaniu zgody osoby sprawującej nadzór nad prawidłowym przebiegiem egzaminu. Przed opuszczeniem sali zdający przekazuje pracę sekretarzowi komisji egzaminacyjnej.

Część pisemna egzaminu trwa 45 minut i polega na rozwiązaniu testu składającego się z 30 pytań jednokrotnego wyboru. Za każdą prawidłową odpowiedź uzyskujemy 1 punkt, nie ma punktów ujemnych. Warunkiem zdania części pisemnej egzaminu jest uzyskanie co najmniej 20 punktów.

Do części ustnej egzaminu dopuszcza się osoby, które zaliczyły pozytywnie część pisemną egzaminu. Odpowiada się na pytania zamieszczone w wylosowanym zestawie pytań (w każdym z zestawów są trzy pytania). Każdy egzaminator ocenia odrębnie odpowiedź na pytanie, przyznając od 2 do 5 punktów za odpowiedź prawidłową oraz 0 punktów za odpowiedź nieprawidłową lub za brak odpowiedzi. Część ustną egzaminu uważa się za zdaną w przypadku uzyskania przez zdającego co najmniej 9 punktów od każdego egzaminatora oraz nieuzyskania za żadne pytanie 0 punktów od któregokolwiek z egzaminatorów.

Część praktyczna egzaminu powinna odbyć się w ciągu jednego dnia i składa się z trzech do pięciu zadań. Do części praktycznej egzaminu dopuszcza się osoby, które zaliczyły teoretyczny etap. Sposób oceniania poszczególnych rodzajów zadań egzaminacyjnych powinien być podany do publicznej wiadomości przez komisję egzaminacyjną w miejscach ogólnie dostępnych w urzędach marszałkowskich co najmniej siedem dni przed rozpoczęciem egzaminu.

Osoba, która zdała egzamin, otrzymuje stosowne świadectwo.

Jakie opłaty

Zdający musi zapłacić 120 zł za część teoretyczną, natomiast 80 zł za część praktyczną egzaminu. Dochodzi jeszcze 120 zł za egzamin ze znajomości języka obcego. Trzeba go zdać, jeśli nie udowodnimy znajomości języka w inny dopuszczalny sposób – np. dyplomem ukończenia studiów filologicznych.

Marszałek nada uprawnienia

Właściwy w nadawaniu, zawieszaniu, przywracaniu oraz cofaniu uprawnień pilota wycieczek osobom, które są obywatelami Polski, jest marszałek województwa właściwy dla miejsca ich zamieszkania, a w przypadku nieposiadania przez nie miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – marszałek województwa wybrany przez osoby ubiegające się o uprawnienia pilota. Marszałek rozstrzyga omawiane kwestie, podejmując decyzje administracyjne.

Uprawnienia pilota wycieczek dla obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, osób nieposiadających miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy nabyli kwalifikacje do wykonywania zawodu pilota wycieczek w tych państwach, nadaje, zawiesza, przywraca oraz cofa marszałek województwa wybrany przez osobę ubiegającą się o uprawnienia.

Podstawę do nadania uprawnień stanowi decyzja ministra właściwego do spraw turystyki o uznaniu kwalifikacji do wykonywania zawodu pilota wycieczek na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wydana na podstawie odrębnych przepisów.

Co we wniosku

Aby uzyskać uprawnienia, należy złożyć do właściwego marszałka województwa wniosek zawierający:

- dane identyfikacyjne oraz adresowe;

- wskazanie, że chodzi o uprawnienia pilota wycieczek;

- kopię świadectwa lub dyplomu stwierdzającego posiadanie wykształcenia średniego lub wyższego, potwierdzoną za zgodność z oryginałem przez pracownika urzędu marszałkowskiego przyjmującego wniosek, na podstawie przedstawionego mu oryginału tego dokumentu, lub odpis tego świadectwa lub dyplomu;

- 3 fotografie w formacie 3 cm na 4 cm;

- świadectwo zdania egzaminu przed właściwą komisją egzaminacyjną;

- zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań pilota wycieczek w zakresie objętym wnioskiem, wystawione w trybie i w zakresie określonym przepisami o badaniach lekarskich pracowników;

- oświadczenie o niekaralności za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań pilota wycieczek.

Ewidencję nadanych uprawnień pilota wycieczek prowadzą marszałkowie województw. Wraz z uzyskaniem uprawnień otrzymuje się odpowiednią legitymację i identyfikator.

Komentuje Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP

Pilot wycieczek to typowy przykład zawodu regulowanego. Ustawodawca chciał, by istniał filtr, który uniemożliwi wykonywanie zadań pilota przez osoby niekompetentne lub po prostu nieuczciwe.  Wydaje się, że istniejące  bariery ograniczające dostęp do zawodu są przejrzyste, a wymagania stawiane przed kandydatami nie są zbyt wygórowane.

Na stronie internetowej ministra właściwego do spraw turystyki są udostępniane dane liczbowe dotyczące nadanych przez poszczególnych marszałków województw uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek.