W ostatnich latach zauważa się w Polsce szybko rozwijający się segment podróży lotniczych zarówno cywilnych, jak i świadczonych przez wyspecjalizowanych i zinstytucjonalizowanych operatorów. Z popytem na ten rodzaj podróży rośnie liczba regularnych połączeń lotniczych wewnątrzkrajowych, świadczonych przez coraz większą liczbę przewoźników.
Szczególnie interesująco zapowiada się bieżący rok, kiedy to aż trzech operatorów konkuruje o krajowy rynek połączeń. Wraz z rozwojem lotnictwa pasażerskiego obserwuje się dynamiczny rozwój prywatnego lotnictwa cywilnego.
Coraz większa jest grupa osób, które mogą sobie pozwolić na zakup i użytkowanie prywatnego samolotu. Pojawiły się także wyspecjalizowane firmy oferujące możliwość zostania współwłaścicielem statku powietrznego, co obniża koszty jego użytkowania i utrzymania, a pozwala na dość elastyczne jego użytkowanie
W Polsce zarejestrowanych jest ok. 2584 statków powietrznych (w tym także balony, szybowce). Zasady rejestracji zawarte są w ustawie z 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze.
Trzy możliwości
Po nabyciu statku powietrznego istnieją trzy możliwości jego użytkowania na terenie Polski. Albo można pozostawić go w rejestrze państwa, gdzie uprzednio był użytkowany (w przypadku samolotu używanego) i wtedy najwygodniej jest w całości lub w części przekazać prezesowi Urzędu Lotnictwa Cywilnego, w drodze porozumienia zawartego między prezesem urzędu a organami władz lotniczych państwa rejestracji statku powietrznego, nadzór nad samolotem.
Jeśli nie uda się zawrzeć stosownego porozumienia, trzeba statek zarejestrować w Polsce. W przypadku, gdy sprzedawca postanowił statek wyrejestrować, należy go wpisać do rejestru na terenie Polski.
Istnieje także możliwość przeniesienia rejestru w oparciu o przepisy obu państw oraz zgodnie z obowiązującymi przepisami międzynarodowymi. Jednoczesne zarejestrowanie cywilnego statku powietrznego skutkuje z mocy prawa przynależnością państwową oraz wiąże się z podleganiem nadzorowi władz lotniczych danego państwa. W Polsce rejestr prowadzi prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Pierwsze kroki należy skierować do Urzędu Lotnictwa Cywilnego i zarezerwować znaki rozpoznawcze podając typ, numer fabryczny i miejsce bazowania statku powietrznego. Sama rezerwacja nie upoważnia jeszcze do latania. Jest ona ważna przez 30 dni i podlega opłacie skarbowej w wysokości 30 zł. Istnieje możliwość przedłużenia rezerwacji znaków rozpoznawczych i kosztuje 20 zł za każde kolejne 30 dni. Następnie jest czas, aby zgromadzić wszystkie niezbędne dokumenty, wśród których jest bardzo ważne świadectwo zdatności do lotu lub pozwolenie na wykonywanie lotów.
Ważne dopuszczenie
Świadectwo zdatności do lotu to dokument warunkujący możliwość używania samolotów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Co do zasady zdatność statków powietrznych jest sprawdzana przez EASA (Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego) w toku projektowania. Kluczowymi elementami są silniki, śmigła oraz użyte do budowy części i akcesoria.
Wymogi stawiane samolotom regulowane są w całej Wspólnocie Europejskiej przez rozporządzenia unijne, co gwarantuje jednolitość prawa. Jeśli dany statek powietrzny nie jest objęty nadzorem EASA, prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego na wniosek osoby przedstawiającej projekt typu oraz dokumentację wskazującą spełnianie właściwych przepisów prawa, stwierdza zgodność części i akcesoriów statków powietrznych. W orzeczeniu wydanym bezterminowo stwierdza się warunki użytkowania części i akcesoriów oraz ograniczenia ustalone ze względu na bezpieczeństwo lotów.
Najpierw wpis
Rejestr statków powietrznych jest jawny. Wpis do niego następuje w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Do rejestru wpisuje się statki powietrzne, których właścicielem lub użytkownikiem jest obywatel polski, polska osoba prawna, polska jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej lub cudzoziemiec mający miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Do rejestru, oprócz samolotów cywilnych, wpisuje się także niektóre państwowe oraz wojskowe statki powietrzne. Osoba wnioskująca o wpis do rejestru statku powietrznego jest zobowiązana do udzielania prezesowi Urzędu wszelkich żądanych wyjaśnień.
Uwaga!
Wzór wniosku można znaleźć na stronie internetowej Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Pisemne zgłoszenie wnioskujące o wpis do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych Urzędu Lotnictwa Cywilnego powinno zawierać nazwisko lub nazwę (firmę) oraz miejsce stałego pobytu (siedzibę) właściciela oraz innego użytkownika statku powietrznego, nazwisko lub nazwę (firmę) oraz miejsce stałego pobytu (siedzibę) osoby faktycznie władającej statkiem powietrznym na podstawie umowy z użytkownikiem, a także dane o typie statku powietrznego, numer fabryczny i aktualne podstawowe dane techniczne statku powietrznego pozwalające określić jego rodzaj i charakterystykę oraz fotografię statku powietrznego lub ich zapis cyfrowy.
Ponadto do wniosku należy dołączyć ważne świadectwo zdatności do lotu (termin ważności wynosi 60 dni), oświadczenie, że samolot nie jest zarejestrowany w innym państwie, dokumenty potwierdzające istnienie wobec statku powietrznego prawa własności i ograniczonych praw rzeczowych, potwierdzenie posiadania ważnej umowy odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe z tytułu użytkowania samolotu, zaświadczenie potwierdzające uiszczenie podatku VAT za statek powietrzny, jeśli kupiony został jako używany.
Każdy nowy samolot jest zwolniony z tej daniny. Do wniosku należy także dołączyć protokół ważenia samolotu, świadectwo hałasu oraz pozwolenie wydane przez Urząd Komunikacji Elektronicznej na używanie pokładowej stacji lotniczej, dokument odprawy celnej Single Administrative Document (SAD) wraz z dokumentem rejestracyjnym firmy (właściciela).
Wszystkie dołączone do wniosku dokumenty powinny być oryginałami albo uwierzytelnionymi notarialnie lub urzędowo kopiami lub odpisami. Jeśli poświadczenie zostanie dokonane w Urzędzie, trzeba będzie uiścić opłatę w wysokości 5 zł za każdą stronę dokumentu.
Jakie opłaty
Wpis do rejestru podlega opłacie zależnej od maksymalnej masy startowej samolotu w wysokości od 100 zł do 2 tys. zł. Najniższa stawka obowiązuje w przypadku, gdy masa nie przekracza 1 tys. kg, a najwyższa gdy przekracza 20 tys. kg.
Potwierdzenie uiszczenia opłaty należy także dołączyć do wniosku o wpis do rejestru. Dodatkowo opłacie podlega wydawanie odpowiednich certyfikatów – np. wydanie świadectw zgodności z normą hałasu od 500 zł dla samolotu o masie startowej do 5,7 tys. kg oraz 2 tys. zł dla pozostałych, uzyskanie zaświadczenia o zdatności do lotu jest także zależne od masy startowej i wynosi od 300 do 10 tys. zł. Szczegółowa tabel opłat zawarta jest w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 8 września 2003 r. w sprawie opłaty lotniczej.
W rejestrze
W trybie decyzji administracyjnej prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego potwierdza wpisanie statku do rejestru statków wydaniem świadectwa rejestracji oraz przydzieleniem znaków rejestracyjnych.
W rejestrze widnieją dane dotyczące rodzaju i charakterystyki statku powietrznego, właściciela oraz użytkownika samolotu i ich pełnomocników, praw rzeczowych ustanowionych na statku oraz znaki rejestracyjne, typ i numer fabryczny. Należy pamiętać, że każda zmiana danych widniejących w rejestrze wymaga uaktualnienia w ciągu 14 dni.
Znakowanie w celu identyfikacji
Po uzyskaniu wpisu do rejestru otrzymuje się także znak rejestracyjny, który należy umieścić na statku powietrznym. Samoloty co do zasady dostają trzy litery. Znaki rozpoznawcze nanosi się na statkach powietrznych w sposób trwały, zapewniający czytelność i umożliwiający ich łatwą identyfikację.
Wysokość znaków zależna jest od typu sprzętu lotniczego, miejsca nanoszenia, ale wynosi nie mniej niż 50 cm – na skrzydłach statków powietrznych oraz 30 cm – na kadłubie statku powietrznego. Na skrzydłach znak powinien znajdować się w jednakowej odległości od krawędzi natarcia i spływu, a ich górna część ma być skierowana w stronę natarcia, zaś znaki na boku kadłuba umieszcza się pomiędzy skrzydłem i usterzeniem.
Bardzo ważne są wielkości liter, rodzaj czcionki, grubość liter itd. Dokładnie sprawę reguluje rozporządzenie ministra infrastruktury z 4 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia rejestru cywilnych statków powietrznych oraz znaków i napisów na statkach powietrznych.
Może dojść do wykreślenia
Mając zarejestrowany samolot warto wiedzieć, w jakim przypadku może nastąpić wykreślenie go z rejestru.
Następuje ono wtedy, gdy samolot przestaje spełniać warunki podlegające wpisowi do rejestru oraz gdy nie uda się uzgodnić warunków sprawowania nadzoru przez Urząd Lotnictwa Cywilnego z odpowiednikiem w państwie zarejestrowania samolotu oraz w przypadku jego zaginięcia lub zniszczenia.

Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP
Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Można się spodziewać, że w najbliższych latach będzie nadal stabilnie rosła liczba osób prywatnych posiadających i używających samolotów.
Przyczyną wzrostu zainteresowania lotami jest zmniejszający się koszt obsługi lub zakupu statku powietrznego oraz coraz większa liczba osób posiadających uprawnienia do latania. Ponadto pojawiają się liczne firmy wypożyczające samoloty lub tzw. powietrzne taksówki.
Rozwijają się także aerokluby. Można założyć, że słaby rozwój infrastruktury, co oznacza wydłużające się podróże samochodem czy koleją na terenie Polski, przyspieszy wzrost liczby rejestrowanych samolotów i upowszechni podróże lotnicze.
Niezbędne formalności
1. Składamy wniosek o rezerwację numerów.
2. Zdobywamy świadectwo zdatności do lotów.
3. Kompletujemy dokumenty.
4. Kupujemy polisę ubezpieczenia OC dla samolotu.
5. Składamy wniosek do Urzędu Lotnictwa Cywilnego wraz
ze wskazanymi przez ustawę dokumentami.
6. Po otrzymaniu decyzji o wpisie znakujemy samolot według parametrów określonych przez rozporządzenie.
7. Można latać.