Sądy administracyjne posiadają natomiast jurysdykcję w sprawach dotyczących decyzji ukraińskiego Urzędu Patentowego, na przykład w sprawach przeciwko decyzjom o odmowie udzielenia ochrony przedmiotom praw własności intelektualnej.

Podobnie jak w Polsce sprawy między przedsiębiorcami (osobami prawnymi lub osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą) rozpatrują sądy gospodarcze (gospodarski sudy). Jeśli natomiast jedną ze stron sporu jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, sprawa musi zostać wniesiona do sądu ogólnego (sudy zagalnoi jurisdukci). Postępowanie przed sądami gospodarczymi toczy się zgodnie z postanowieniami kodeksu proceduralnego cywilnego Ukrainy z 18 marca 2004 r. (No.1618-IV), a przed sądami ogólnymi według kodeksu proceduralnego gospodarczego Ukrainy z 6 listopada 1991 r. (No. 1798-XII).

Co do zasady pozew wnosi się do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego, jednakże w sprawach między przedsiębiorcami o naruszenie praw własności intelektualnej sprawa powinna zostać wniesiona do sądu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło naruszenie. Ponadto, jeśli sprawa dotyczy unieważnienia przedmiotu prawa własności intelektualnej, gdzie pozwanym jest Urząd Patentowy, sprawa powinna być wniesiona do sądu właściwego dla Urzędu Patentowego, tj. do Sądu Gospodarczego miasta Kijowa.

Specjalizacja sędziów

W niektórych ukraińskich sądach, zarówno gospodarczych jak i cywilnych, pierwszej i drugiej instancji sprawy dotyczące naruszeń własności intelektualnej są rozpatrywane przez wyznaczonych sędziów (tzw. Ławy Własności Intelektualnej). Sędziowie ci nie działają w odrębnych wydziałach a ich przypisanie do spraw z zakresu własności intelektualnej następuje na podstawie decyzji kierownictwa danego sądu.

Ławy Własności Intelektualnej znajdują się w sądach w większych miastach, np. Kijowie, Doniecku, Charkowie, gdzie rozpatrywanych jest najwięcej spraw z zakresu własności intelektualnej. Sędziowie w nich orzekający mają odpowiednie przygotowanie i doświadczenie w sprawach z zakresu własności intelektualnej, dlatego sprawy rozpatrywane są w nich znacznie sprawniej. O przydzieleniu sprawy do Ławy Własności Intelektualnej decyduje przewodniczący sądu. Zwykle większość spraw z zakresu własności intelektualnej w danym sądzie trafia na wyspecjalizowany skład orzekający.

Ciężar dowodu

Zgodnie z zasadami procesu cywilnego powód zobowiązany jest przedstawić już w pozwie wszelkie dowody potwierdzające naruszenie praw własności intelektualnej. W sprawach o unieważnienie patentu lub znaku towarowego należy przedstawić dowody potwierdzające, że udzielenie prawa nastąpiło z naruszeniem przesłanek udzielenia tych praw. Istotne jest, aby wszelkie dowody, które mogą być wykorzystane w sprawie, zostały zebrane jeszcze przed złożeniem pozwu. Jeśli powód będzie chciał przedstawić nowe dowody na dalszym etapie postępowania, powinien uzasadnić powody, z których nie zostały one przedłożone w pozwie.

Jeśli dokumenty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują się w posiadaniu pozwanego, powód może domagać się, aby sąd zobowiązał pozwanego do przedłożenia tych dokumentów do akt sprawy.

Zabezpieczenie roszczeń

W sprawach o naruszenie praw własności intelektualnej kluczowe jest jak najszybsze uzyskanie zabezpieczenia roszczeń. Brak szybkiego zablokowania działań naruszyciela może bowiem doprowadzić do istotnego uszczerbku dla właściciela praw. Prawo ukraińskie przewiduje możliwość uzyskania zabezpieczenia roszczeń, zarówno przed wniesieniem sprawy do sądu, jak i w czasie procesu. W przypadku uzyskania zabezpieczenia przed wniesieniem pozwu, sprawa musi zostać wniesiona w terminie trzech dni (dla sądów ogólnych) lub pięciu dni (w sprawach rozpatrywanych przez sądy gospodarcze) od daty doręczenia postanowienia sądu o zabezpieczeniu.

Występują pewne różnice w procedurze uzyskiwania zabezpieczenia w sądach ogólnych i sądach gospodarczych. Aby uzyskać zabezpieczenie w sądzie ogólnym, powód musi udowodnić, że brak zabezpieczenia może utrudnić lub uniemożliwić wykonanie wyroku. Sąd ogólny powinien udzielić zabezpieczenia w ciągu dwóch dni od złożenia wniosku.

Natomiast w sądach gospodarczych, aby uzyskać zabezpieczenie przed złożeniem pozwu, powód musi uzasadnić, że złożenie stosownych dowodów może wkrótce stać się niemożliwe lub że występuje istotne możliwe naruszenie prawa. Sąd powinien rozważyć taki wniosek w ciągu dwóch dni od jego złożenia.

Wyżej wskazane terminy mają charakter instrukcyjny, w praktyce uzyskanie zabezpieczenia zwykle trwa dłużej. Uzyskanie zabezpieczenia w sprawach o naruszenie własności intelektualnej jest stosunkowo trudne,  uznaje się bowiem, że na wczesnym etapie sprawy trudno jest stwierdzić, że rzeczywiście doszło do naruszenia prawa.

Gdy powód żąda zabezpieczenia roszczeń w trakcie trwania procesu, musi udowodnić, że brak zabezpieczenia uniemożliwi wykonanie wyroku. Przepisy nie określają terminu, w jakim wniosek o udzielenie zabezpieczenia w trakcie  procesu powinien zostać rozpatrzony.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia wywołuje natychmiastowy skutek. Powód może być jednak zobowiązany do wpłacenia kaucji, której wysokość nie może przekraczać kwoty roszczeń >patrz ramka.

Jak długo

Procesy dotyczące naruszenia praw własności intelektualnej na Ukrainie są czasochłonne, trwają przeciętnie od 8 do 20 miesięcy w pierwszej instancji.

Na Ukrainie postępowanie odwoławcze odbywa się na trzech etapach:

Przeciętnie każda instancja odwoławcza trwa od trzech do sześciu miesięcy.

Zdaniem autorki

Małgorzata Darowska radca prawny, kancelaria Salans w Warszawie

W przypadku roszczeń polskiego przedsiębiorcy w stosunku do np. ukraińskich producentów podrabianych towarów (tzw. odpowiedzialność deliktowa) powództwo zasadniczo również należy wnieść na Ukrainie. Jeżeli jednak ukraiński przedsiębiorca posiada  majątek w Polsce, przysługują mu w Polsce prawa o znacznej wartości w stosunku do wartości przedmiotu sporu, lub przedmiot sporu znajduje się w Polsce – możliwe będzie wniesienie powództwa do sądu w Polsce. Wyrok sądu polskiego wydany w stosunku do przedsiębiorcy ukraińskiego, aby mógł zostać wykonany na Ukrainie, powinien zostać tam uznany.  Podobnie wyrok wydany przeciwko przedsiębiorcy polskiemu na Ukrainie musi zostać uznany w Polsce, aby mógł stanowić podstawę wszczęcia egzekucji w Polsce.

Klaudia Błach-Morysińska adwokat, rzecznik patentowy, kancelaria Salans w Warszawie

Dużą zaletą ukraińskiego sądownictwa w stosunku do systemu polskiego jest przypisanie sędziów do orzekania w sprawach dotyczących własności intelektualnej. Choć Ławy Własności Intelektualnej nie stanowią wyodrębnionych organizacyjnie jednostek wewnętrznych, w praktyce pełnią one taką właśnie funkcję. Jako niekorzystne należy ocenić trudności w uzyskaniu zabezpieczenia roszczeń w sprawach z zakresu własności intelektualnej, bo w tych właśnie sprawach zabezpieczenie roszczeń ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności ochrony praw. Polskę i Ukrainę łączy umowa dwustronna z  24 maja 1993 r. o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, która ułatwia egzekwowanie roszczeń w relacjach pomiędzy podmiotami polskimi oraz ukraińskimi.

Podstawowe opłaty sądowe

Sądy ogólne:

Sądy gospodarcze:

Niemal każda sprawa z zakresu własności intelektualnej wymaga przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Wydanie opinii może trwać od sześciu do ośmiu miesięcy, koszt opinii waha się od ok. 10 900 do 21 800 UAH (ok. 4250 – 8500 zł).