Niektórym przepisy szczególne dały prawo przejścia na to świadczenie z późniejszą datą urodzin Obniżony wiek emertyalny to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dotyczy m.in. górników, nauczycieli czy zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mówi o tym ustawa emerytalna, a rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.) określa wiek emerytalny dla zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których takim osobom przysługuje prawo do świadczenia. To dla nich normalny ustawowy wiek emerytalny, co wielokrotnie podkreślał SN. Wskazał na to m.in. w wyroku z 5 lipca 2011 r. (I PK 15/2011) w odniesieniu do nauczycieli, a także z 9 marca 2009 r. (I PK 180/ 08).
Raz w życiu
Ponieważ ci pracownicy nabywają go wcześniej niż pozostali zatrudnieni, to przed utratą posady są chronieni w ciągu czterech poprzedzających lat, czyli kobiety od ukończenia 51 lat do 55. urodzin, a mężczyźni w wieku 56 – 60 lat. Ale taka protekcja przysługuje im tylko raz w życiu. Potwierdza to wyrok SN z 28 marca 2002 r. (I PKN 141/ 01). To oznacza, że ten, kto nie skorzystał ze swojego uprawnienia do wcześniejszej emerytury a nadal pracuje, nie może już powołać się na ochronę wynikającą z art. 39 k.p.
Przykład
Stocznia zatrudnia panią Marlenę przy pracach konserwatorsko-malarskich na statkach. Na podstawie przepisów szczególnych była uprawniona do przejścia na emeryturę po ukończeniu 55 lat, bo jej zadania są określone jako wykonywane w szczególnych warunkach. Pracowała jednak nadal i gdy zakład zmuszony do cięcia kosztów przeprowadzał redukcję personelu, do zwolnień wskazał też panią Marlenę. Kobieta przypomniała wtedy pracodawcy, że skończyła 57 lat i korzysta już z ochrony przed wypowiedzeniem angażu z art. 39 k.p. Szef odrzucił jednak jej argumentację, powołując się na to, że jej gwarancja zachowania etatu przed emeryturą przysługiwała między 51 a 55 rokiem życia.
Dodatkowe warunki
Ponadto, zgodnie z wyrokiem SN z 8 lipca 2008 r. (I PK 309/07), ochrona przedemerytalna dotyczy także urodzonych w latach 1949 – 1968, jeśli spełnili dodatkowe kryteria. Pracownik, który spełnił do 31 grudnia 1998 r. warunek stażu emerytalnego (w tym okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze), uprawniający go do emerytury w obniżonym wieku i który osiągnął go po 31 grudnia 2008 r., miał możliwość nabycia uprawnień do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej i był chroniony z art. 39 k.p. Wątpliwość dotyczyła jednak tego, kto ma wymagany staż uprawniający go do wcześniejszej emerytury, ale odpowiedni wiek uzyska znacznie później.
Przykład
W 2010 r. firma przeprowadzała redukcje etatów i zamierzała też zwolnić pracownicę, która na dzień wypowiedzenia miała wymagany staż pracy w warunkach szczególnych. Jednak obniżony wiek emerytalny (z racji pracy w tych warunkach) osiągnąć miała dopiero w 2012 r. W takiej sytuacji wypowiedzenie zostało dokonane w okresie, w którym pracownicy przysługiwała ochrona z art. 39 k.p. Przepis ten uzależnia ochronę pracownika przed wypowiedzeniem od jego wieku i od tego, czy okres zatrudnienia umożliwi mu skorzystanie z prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Przy emeryturze z racji pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze młodsi ubezpieczeni, urodzeni po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., muszą legitymować się dodatkowymi atutami. Wymagane jest, aby:
Regulacja ta dotyczy także zatrudnionych w szczególnych warunkach i odwołuje się do przepisów określających wiek emerytalny tych ubezpieczonych. Dlatego konsekwentnie pracownik, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego wskazanego w tym przepisie i któremu na jego podstawie okres zatrudnienia umożliwia uzyskanie emerytury, jest chroniony z art. 39 k.p. Zgodnie z orzeczeniem SN protekcją objęty jest ten, kto z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego będzie miał wynikającą z przepisów możliwość uzyskania prawa do emerytury.
