Ponad trzy miesiące zajęło Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej skorygowanie pierwotnej opinii. Ta z 12 grudnia 2011 r. brzmiała następująco: „w ocenie Departamentu [Prawa Pracy] zmieniony art. 168 k.p. będzie miał zastosowanie do urlopu zaległego za rok 2011 i do urlopów zaległych za poprzednie lata. W 2012 r. urlopy niewykorzystane za poprzednie lata mają bowiem status urlopu zaległego" >patrz ramka.
Skąd ta zmiana
Oznacza to, że w myśl nowej interpretacji MPiPS zaległy urlop sprzed 2011 r. trzeba wziąć do końca marca zgodnie z poprzednim brzmieniem art. 168 k.p. A to dlatego, że skoro prawo do tego wolnego pracownik nabył pod rządami starego przepisu, to nie ma mowy o przyjęciu korzystniejszego okresu na wybranie zaległości, czyli do końca września.
Od 1 stycznia br. obowiązuje zmieniony art. 168 k.p. (wprowadzony na mocy art. 1 ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, DzU nr 232, poz. 1378, dalej ustawa deregulacyjna). W myśl niego urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 k.p. należy pracownikowi udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Rok nabycia prawa
Już wcześniej i konsekwentnie od wprowadzenia nowelizacji takie stanowisko miał Główny Inspektorat Pracy (z 16 grudnia 2011 r., GNP-364-4560-63-1/11/PE/RP >patrz ramka). Według niego tylko wakacje z 2011 r. wolno wykorzystać do końca września. Pozostałe niewybrane dawne urlopy trzeba zrealizować do końca marca, czyli zgodnie ze starą treścią art. 168 k.p. A dla pracodawców to opinia PIP jest bardziej istotna, gdyż mogą ją stosować przychodzący na kontrolę inspektorzy pracy. Teraz dzięki ujednoliconym stanowiskom nikt już nie powinien mieć wątpliwości.
Wskazując przykład zaległego urlopu z 2008 r., resort odwołuje się zarówno do terminu przedawnienia roszczeń pracowniczych, jak i poprzedniego art. 168 k.p. Zgodnie z art. 291 § 1 k.p. roszczenia ze stosunku pracy (w tym do urlopu) przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Skoro więc termin na udzielenie wakacji za 2008 r. przypadał zgodnie z ówczesnym art. 168 k.p. najpóźniej do 31 marca 2009 r., od tej daty należy liczyć upływ trzyletniego przedawnienia. Zatem roszczenie o wypoczynek za 2008 r. wygaśnie z upływem 31 marca 2012 r. Podobnie koniec marca (odpowiednio w kolejnych latach) trzeba przyjąć jako definitywny termin wyjazdu na urlop z 2009 i 2010 r. Pamiętajmy jednak, że aby to uprawnienie pracownikowi nie przepadło, wystarczy, że przynajmniej przed końcem pierwszego kwartału rozpocznie urlop.
I to nawet jednym dniem.
Problem od startu
Taka wolta ministerstwa z wakacyjnymi zaległościami i co za tym idzie upływem terminu ich przedawnienia to zapewne skutek braku przepisów przejściowych w ustawie deregulacyjnej. To zresztą nie jedyne niejasności tego prawa, przygotowanego w sposób nieprecyzyjny i pospieszny, a na dodatek bez liczenia się z ich odbiorcami.
Pierwsza niepewność długo dotyczyła tego, czy nowy przepis odnosił się już do urlopu zaległego pochodzącego z 2011 r., czy dopiero do tego za 2012 r. Zapytane przez nas na początku grudnia ubiegłego roku resort pracy i GIP zgodnie przyznały, że zmieniona regulacja odnosi się już do urlopu za 2011 r., przy którym obowiązuje wydłużony okres na jego wybranie.
Wcześniej jednak na tym terminie potknął się GIP, który w ciągu zaledwie dwóch dni zmienił swoją opinię. Początkowo twierdził, że dłuższe wykorzystanie zaległości dotyczy urlopów dopiero z 2012 r. i te będzie można wybrać do 30 września 2013 r. Potem urząd zapytany przez „Rzeczpospolitą" odpowiedział wręcz odwrotnie – na wybranie zaległych wakacji z 2011 r. jest czas do końca września 2012 r.
STANOWISKO MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Z 26 MARCA 2012 R. W SPRAWIE WYKORZYSTANIA DAWNYCH URLOPÓW ZALEGŁYCH I OKRESU PRZEDAWNIENIA (NOWE)
1. Zgodnie z art. 168 k.p., w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011 r., urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 k.p. należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 168 k.p., które obowiązuje od 1 stycznia 2012 r., urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 k.p. należy pracownikowi udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
2. Odrębną natomiast kwestią jest przedawnienie roszczenia pracownika o udzielenie mu urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z art. 291 § 1 k.p. roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Dotyczy to także roszczenia o urlop wypoczynkowy.
3. Termin na udzielenie urlopu wypoczynkowego za rok 2008, przypadał - zgodnie z obowiązującym wówczas brzmieniem art. 168 k.p. - najpóźniej do 31 marca 2009 r. Od tej daty należy więc liczyć upływ 3-letniego okresu przedawnienia.
4. Zatem roszczenie o urlop wypoczynkowy za 2008 r. przedawnia się 31 marca 2012 r.
Całe stanowisko Departamentu Prawa Pracy MPiPS
STANOWISKO MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Z 12 GRUDNIA 2011 R. W SPRAWIE WYKORZYSTANIA DAWNYCH URLOPÓW ZALEGŁYCH DO KOŃCA WRZEŚNIA 2012 R. (STARE)
Departament Prawa Pracy wyjaśnia, że w myśl art. 168 k.p. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011 r., urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 k.p. należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 168 k.p., które będzie obowiązywało od 1 stycznia 2012 r., urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 k.p. należy pracownikowi udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
W ocenie Departamentu zmieniony art. 168 k.p. będzie miał zastosowanie do urlopu zaległego za rok 2011 i do urlopów zaległych za poprzednie lata. W 2012 r. urlopy niewykorzystane za poprzednie lata mają bowiem status urlopu zaległego.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że nieudzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 282 § 1 pkt 2 k.p.).
Całe stanowisko Departamentu Prawa Pracy MPiPS
STANOWISKO GŁÓWNEGO INSPEKTORATU PRACY Z 16 GRUDNIA 2011 R. W SPRAWIE WYKORZYSTANIA DAWNYCH URLOPÓW ZALEGŁYCH (GNP-364-4560-63-1/11/PE/RP)
W związku z wejściem w życie ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (DzU nr 232, poz. 1378) zmieniającej art. 168 k.p., z 1 stycznia 2012 r. termin wykorzystania urlopu zaległego zostanie wydłużony do 30 września następnego roku kalendarzowego. Oznacza to, że urlop za rok 2011 niewykorzystany do końca roku powinien zostać udzielony pracownikowi najpóźniej do 30 września 2012 r.
Możliwość wykorzystania urlopów do końca września 2012 r. nie będzie dotyczyć urlopów zaległych za poprzednie lata. Urlopy te powinny były zostać udzielone w terminie określonym w art. 168 k.p. w dotychczasowym brzmieniu (urlop za rok 2010 - najpóźniej do końca pierwszego kwartału 2011 r., a urlop za rok 2009 – najpóźniej do końca I kwartału 2010 r.).
Nieudzielenie pracownikowi urlopu zaległego w terminie określonym w art. 168 k.p. stanowi naruszenie obowiązujących przepisów i może skutkować odpowiedzialnością z tytułu popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika zagrożonego karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
