Przedsiębiorca działa pod firmą, która jest jego oznaczeniem. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, czyli centralnej ewidencji działalności gospodarczej lub rejestrze sądowym – w zależności od tego, w jakiej formie przedsiębiorca prowadzi działalność i gdzie musi się wpisać.

Firma składa się z rdzenia i dodatków obowiązkowych, któ- rych pominąć nie można, i fakultatywnych, czyli takich, których umieszczenie zależy od woli przedsiębiorcy.

Nie ma dowolności

Kodeks cywilny mówi, że firma przedsiębiorcy powinna się dostatecznie odróżniać od nazw innych przedsiębiorców działających na tym samym rynku. Nie może też wprowadzać w błąd – zwłaszcza co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu jego działalności, miejsca zaopatrzenia czy źródeł zaopatrzenia.

Sąd Najwyższy stwierdził np. że zwrot "kancelaria prawna" w firmie spółki z o.o. może wprowadzać w błąd sugerując, że świadczy pomoc prawną przez adwokatów (postanowienie z 28 lutego 2008 r, IIICSK 245/07)

Dowolności nie ma też przy wyborze samej nazwy. Choć przepisy tego nie zabraniają, to nie może być ona obraźliwa czy wulgarna. Głównie dlatego, że urzędnicy mogliby odmówić jej rejestracji. Kolejny powód to skojarzenia, jakie nazwa firmy może wywoływać u klientów. Jeśli są one pozytywne i firma dobrze się kojarzy, klient może spodziewać się profesjonalnego podejścia. Na pewno będzie podchodził do świadczonych przez przedsiębiorcę usług z większym zaufaniem. Gdy nazwa jest zbyt frywolna lub wywołuje negatywne skojarzenia, może okazać się, że nie zainteresuje się nią żaden klient – a w końcu w biznesie nie o to chodzi.

Jaką zatem nazwę wybrać dla swojej firmy? Kodeks cywilny w art. 434 mówi, że firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie wybranych.

Z kolei firma osoby prawnej (czyli np. spółki z o.o.) to jej nazwa. Zawiera ona określenie formy prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę osoby prawnej oraz inne określenia dowolnie obrane. Kodeks cywilny w art. 435 mówi, że firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej. Jest to dopuszczalne, gdy służy ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Pamiętajmy jednak, że umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonka i dzieci.

W odniesieniu do oddziału osoby prawnej firma zawiera pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział" ze wskazaniem miejscowości, w której oddział ma siedzibę.

Potrzebna jest zgoda

W przypadku utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w firmie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za jego zgodą – wyrażoną na piśmie, a w razie jego śmierci – za zgodą jego małżonka i dzieci. Zasada ta znajdzie odpowiednie zastosowanie w przypadku kontynuowania działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym (art. 438 k.c.).

Co po sprzedaży

Trzeba również pamiętać, że w przypadku nabycia przedsiębiorstwa można je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą. Nabywca powinien jednak umieścić dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony postanowiły inaczej.

Firma jako taka nie może być natomiast zbyta. Zabrania tego art. 439 k.c. Gdyby tak się stało, byłoby to równoczesne z jej unicestwieniem. Przedsiębiorca nie może bowiem funkcjonować bez firmy. Może jednak upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd.

Gdy dojdzie do naruszeń, przysługuje ochrona

Kodeks cywilny mówi, że przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. Potwierdza to wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 marca 2006 r. (I ACa 2057/05). Czytamy w nim: „Ponieważ firma jest nazwą, pod którą działa przedsiębiorca, przypisywać jej należy różnorakie funkcje, z których niewątpliwie najistotniejszą jest to, iż indywidualizuje ona przedsiębiorcę i prowadzi do jego identyfikacji w szeroko rozumianym obrocie gospodarczym. Ponadto, firma spełnia jednocześnie funkcję reklamową, ponieważ jako nazwa handlowa pozwala zidentyfikować źródło pochodzenia towarów lub usług. Z tych względów firma jest dobrem intelektualnym, któremu prawo przyznaje ochronę (...). Pokrzywdzonemu, którego prawo do firmy zostało naruszone, przysługuje ochrona przewidziana w art. 4310 k.c. Nie ulega przy tym wątpliwości, że bezprawne naruszenie prawa do firmy, w rozumieniu art. 4310 k.c., może polegać na użyciu całej cudzej nazwy lub tylko jej części". Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie o naruszeniu prawa do firmy można mówić nie tylko wówczas, gdy osoba nieuprawniona rejestruje na swoją rzecz pełną nazwę osoby prawnej, ale także wtedy, gdy dokonuje zgłoszenia w celu uzyskania ochrony części nazwy, jeżeli ta część ma charakter wyróżniający – wyrok z 4 listopada 2008 r. (VI SA/Wa 1324/08).