Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 14 lutego 2012 r. (II SA/Wa 2771/11).

Uwzględniając ocenę prawną Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 października 2011 r. (I OSK 1194/11), orzekł, że art. 42 ust. 7 pkt 3 ustawy – Karta nauczyciela z 26 stycznia 1982 r. (tekst jedn. DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm., dalej KN) stosuje się do pedagogów, psychologów, logopedów i doradców zawodowych zatrudnionych w szkołach i przedszkolach jako nauczyciele.

Oznacza to, że organ prowadzący szkołę może określić im tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin inny, niż wynika z pensum wskazanego w tabeli w art. 42 ust. 3 KN. Z kolei sędziowie Sądu Najwyższego uznali, że taka interpretacja KN pozwala właściwie realizować pomoc pedagogiczno-psychologiczną. Jest to jedno z obowiązkowych zadań przedszkola i szkoły.

Ustawowy limit

Zgodnie z art. 42 ust. 1 KN czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W zakresie takiego limitu nauczyciel musi realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7. Ustęp 3 podaje tzw. ustawowe pensum, czyli tygodniowy wymiar godzin nauczycieli zatrudnionych na poszczególnych stanowiskach w  różnych typach szkół.

Tabela uwzględnia zarówno nauczycieli przedmiotów edukacyjnych, jak i praktycznej nauki zawodu, wychowawców, bibliotekarzy bibliotek szkolnych oraz nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych. Wskazany w niej katalog uczących jest zatem zamknięty.

Przykładowo nauczyciele przedszkola, z wyjątkiem tych pracujących z sześciolatkami, muszą spędzić z dziećmi 25 godzin tygodniowo, nauczyciele szkoły podstawowej 18 godzin, a wychowawcy w świetlicy szkolnej już 26 godzin. Z kolei pensum bibliotekarza to 30 godzin.

Komu wolno więcej

Z kolei zgodnie z art. 42 ust. 7 KN tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli szkół niewymienionych w tabeli w ust. 3 określa organ prowadzący szkołę. Według sędziów NSA, co potwierdzili po powtórnym rozpatrzeniu sprawy sędziowie WSA w Warszawie, rada gminy, miasta czy powiatu jest uprawniona do określenia w drodze uchwały tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczycieli zatrudnionych w szkołach i przedszkolach na stanowiskach wymienionych w ust. 7 pkt 3.

Oznacza to, że radni mogą wskazać pensum m.in. dla pedagogów, psychologów, logopedów, doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych. Z tym że ich czas prasy nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo.

Z furtki, jaką daje Karta nauczyciela, skorzystało już bardzo dużo gmin. Wyrok WSA potwierdza zaś, że ich uchwały nie są sprzeczne z prawem. Przykładowo radni Legionowa, których uchwałę zaskarżyli nauczyciele, ale WSA oddalił ich skargę, postanowili, że tygodniowe pensum dla logopedów, reedukatorów, terapeutów, rehabilitantów wynosi 22 godziny, dla pedagogów i psychologów – 24, a dla doradców zawodowych – 26 godzin.

W gminie Wińsk, woj. dolnośląskie, pedagog i psycholog pracują po 25 godzin tygodniowo, a logopeda 20. Z kolei w gminie Kłodzko jedynie nauczyciel wspomagający w oddziale integracyjnym pracuje 25 godzin tygodniowo, a psycholodzy, pedagodzy i psycholodzy po 20 godzin. Wiele gmin każe zatem specjalistom pracować kilka

godzin dłużej tygodniowo niż tzw. nauczycielom tablicowym. Choć powiat Grodzisk Mazowiecki dla wszystkich specjalistów ustalił pensum na 20 godzin, czyli praktycznie o dwie godziny wyższe niż nauczycieli tablicowych.

Z korzyścią dla dzieci

Na tym, że pedagodzy czy logopedzi pracują dłużej, korzystają uczniowie, a gmina oszczędza na ich pensjach. Zresztą Sąd Najwyższy w wyroku z 11 stycznia 2011 r. (I PK 153/10) podkreślił, że art. 42 ust. 3 pkt 3 KN określa obowiązkowy wymiar zajęć dla nauczycieli bezpośrednio realizujących zadania edukacyjne szkoły.

Natomiast art. 42 ust. 7 pkt 3 KN odnosi się m.in. do ustalania tego wymiaru dla nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach związanych z realizacją zadań szkoły z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Ta zaś należy do obowiązków szkoły.

Zgodnie bowiem z art. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm., dalej uso) zadaniem systemu światy jest również dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwości korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej, a nie tylko zapewnienie realizacji prawa do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju.

Lekcje to nie wszystko

Oznacza to, że przedszkola i szkoły muszą wobec swoich uczniów realizować – poza zadaniami edukacyjnymi i opiekuńczo-wychowawczymi – również te w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Może być ona świadczona także na rzecz rodziców i opiekunów oraz nauczycieli.

Wynika to wprost z art. 64 ust. 1 uso. Stanowi on, że podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są także: zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi.

Aby realizować te zadania, minister edukacji na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 11 uso wydał rozporządzenie z 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DzU nr 228, poz. 1487).

Nakłada on na dyrektora szkoły obowiązek organizowania takiej pomocy oraz określa zasady organizacji i udzielania jej uczniom, ich rodzicom oraz nauczycielom. Jedną z form takiej pomocy są m.in. zajęcia specjalistyczne: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne.

Zajęcia te mogą być prowadzone w grupach o określonej w rozporządzeniu liczbie uczestników przez nauczycieli i specjalistów posiadających kwalifikacje odpowiednie dla rodzaju prowadzonych zajęć. Jeśli zatem szkoła chce nieść pomoc pedagogiczno-psychologiczną, może zatrudnić nauczycieli pedagogów, psychologów, logopedów, a wymiar ich pensum określa rada gminy lub miasta.

Do kiedy uchwały

Rodzaj i czas trwania poszczególnych zajęć dyrektor publicznej szkoły musi uwzględnić w projekcie arkusza organizacyjnego, który przedstawia organowi prowadzącemu (szkołę) do końca kwietnia. W przedszkolach, oddziałach przedszkolnych i gimnazjach już od 1 września 2011 r. udziela się pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi według nowych zasad. Prawo do niej ma więc każdy potrzebujący uczeń, a nie tylko ten z orzeczeniem poradni pedagogiczno-psychologicznej.

W szkołach podstawowych i ponadgimnazjalnych nowe przepisy będą obowiązywały od 1 września 2012 r. Dyrektorzy tych placówek muszą jednak przez najbliższe miesiące przygotować się do ich wdrożenia. W projekcie arkusza organizacyjnego, który przedstawiają organowi prowadzącemu do końca kwietnia, mają m.in. uwzględnić rodzaj i czas trwania poszczególnych zajęć.

A zatem tygodniowy wymiar godzin dla nauczycieli specjalistów organ prowadzący powinien określić na podstawie danych od dyrektorów najlepiej na początku maja, aby dać nowe angaże. Wiele gmin jednak zmniejsza ten wymiar z powodu braku pieniędzy.

Specjaliści od pomocy pedagogiczno-psychologicznej

Sąd Najwyższy w wyroku z 11 stycznia 2011 r. (I PK 153/10)

wskazał, że w zależności od rozmiaru indywidualnych potrzeb dzieci i młodzieży uczących się w danej szkole lub placówce, a konkretnie mniejszego lub większego zapotrzebowania w szkole na zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, realizacja tych zajęć może odbywać się albo poprzez powierzenie ich prowadzenia nauczycielom (np. zajęć edukacyjnych), posiadającym odpowiednie przygotowanie, albo poprzez zatrudnienie nauczyciela z odpowiednimi kwalifikacjami (art. 9 ust. 1 pkt 1 KN) na stanowisku m.in. pedagoga lub logopedy, z powierzeniem mu obowiązków i zadań określonych w rozporządzeniu o pomocy pedagogiczno-psychologicznej. W takim wypadku obowiązkowy wymiar zajęć ustala się na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 3 KN.

Stanowisko nauczyciela przedmiotu edukacyjnego, dla którego pensum określa art. 42 ust. 3 pkt 3 KN, jest bowiem stanowiskiem innym, związanym z innymi zadaniami, obowiązkami i uciążliwościami niż stanowisko nauczyciela-pedagoga lub nauczyciela-logopedy, podobnie jak jest stanowiskiem innym niż stanowisko nauczyciela praktycznej nauki zawodu czy nauczyciela-bibliotekarza, dla których określono większą liczbę godzin obowiązkowego wymiaru zajęć.

O ile art. 42 ust. 3 pkt 3 KN wskazuje obowiązkowy wymiar zajęć dla nauczycieli bezpośrednio realizujących zadania edukacyjne szkoły, o tyle art. 42 ust. 7 pkt 3 KN odnosi się m.in. do ustalania tego wymiaru dla nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach związanych z realizacją zadań szkoły z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.