Dwa dni zwolnienia od pracy (zwanego potocznie urlopem) z zachowaniem prawa do wynagrodzenia to przywilej pracowników-rodziców. Choć warunki uzyskania prawa do tego zwolnienia wynikające z art. 188
wydają się niezwykle proste, to w praktyce budzą wiele wątpliwości po stronie pracowników i pracodawców.
Wolne tylko dla opiekuna
Na pewno prawo do zwolnienia mają tylko etatowi pracownicy. Nie ma natomiast znaczenia staż pracy (zwolnienie przysługuje od pierwszego dnia pracy), wymiar etatu (cały czy część) ani to, czy pracownik ma terminową czy bezterminową umowę o pracę. Przepisy nie rozstrzygają natomiast, czy dwa dni zwolnienia przysługują niezależnie z każdej umowy o pracę, gdy np. pracownik jest zatrudniony w kilku firmach.
Niewątpliwie najważniejszym warunkiem, żeby można było skorzystać z uprawnienia do zwolnienia jest wychowywanie przynajmniej jednego dziecka. Nie wystarczy jednak sam fakt posiadania dziecka. Z przepisu wyraźnie wynika, że wolne przysługuje pracownikowi wychowującemu dziecko. Jak to rozumieć? Jeśli posiłkować się przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, to z całą pewnością można tylko stwierdzić, że rodzic pozbawiony przez sąd władzy rodzicielskiej nie ma prawa do urlopu na dziecko.
Skorzysta z niego za to opiekun prawny, który faktycznie dziecko wychowuje, a także rodzic adopcyjny czy zastępczy.
Dwa dni na jedynaka i trojaczki
Niestety, na wymiar zwolnienia od pracy nie wpływa ilość dzieci. Rodzic trójki dzieci ma do dyspozycji tylko 2 dni w roku kalendarzowym, tak samo jak rodzic jedynaka. Dodajmy, że ostatnio rzecznik praw obywatelskich wystąpił do minister pracy i polityki społecznej o zmianę przepisów w tej sprawie ( pisaliśmy o tym w artykule „Więcej wolnego dla rodziców"), ale na ewentualne korzyści dla wielodzietnych rodziców i opiekunów przyjdzie zapewne poczekać.
Z wolnych dni może skorzystać mama albo tata (lub wspomniany opiekun), ale jeśli oboje pracują na etacie, to muszą zdecydować, które z nich to zrobi. Rodzic, który wnioskuje o zwolnienie, zostanie bowiem poproszony w zakładzie pracy o złożenie oświadczenia, że w tym samym roku kalendarzowym drugi rodzic nie korzystał z tego uprawnienia. Pracodawcy rzadko kontrolują prawdziwość tych oświadczeń, niemniej jednak mają prawo do odszkodowania od pracownika, który w oświadczeniu minął się z prawdą. Rodzice mogą też podzielić się wolnymi dniami tak, że jedno weźmie dzień i drugie dzień, ale w sumie oboje nie mogą przekroczyć dwudniowego limitu. Wynika to z art. 189
1
k.p.
Kłopoty z urodzinami
Prawo do wolnych dni przysługuje rodzicom, których latorośl nie ukończyła 14 lat. Przepisy k.p. nie mówią jednak, czy wniosek o wolne dni można składać do dnia, w którym dziecko kończy 14 lat, czy też do końca roku kalendarzowego, w którym te urodziny przypadają.
Zakłady pracy podchodzą do tego różnie. Niektóre stosują art. 112 kodeksu cywilnego, gdyż w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy k.c., jeżeli tylko nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Wedle art. 112 k.c. termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.
Zgodnie z tym przepisem pracownik traciłby prawo do urlopu z upływem dnia 14. urodzin dziecka. Trzeba jednak zaznaczyć, że taka wykładnia stawia w gorszej sytuacji rodziców dzieci, które urodziły się na początku roku – mogą oni nie zdążyć z wykorzystaniem wolnego.
Pracownik nie musi się tłumaczyć
Zwolnienie na opiekę nad dzieckiem rodzic ma prawo wykorzystać jednorazowo albo dwa razy po jednym dniu, w różnych terminach. Musi jednak złożyć pracodawcy wniosek w tej sprawie. Przepisy nie uzależniają terminu skorzystania ze zwolnienia od zgody pracodawcy, więc należy sądzić, że decydujące znaczenie mają potrzeby pracownika. Pracownik nie ma obowiązku ich uzasadniać czy dokumentować, ale sam wniosek powinien złożyć na piśmie. W innym przypadku pracownik musi się liczyć z odmową.
Niewykorzystane w danym roku 2 dni przepadają, bo nie przechodzą na następny rok, tak jak urlop wypoczynkowy. Od nowego roku pracownik zyskuje prawo znów jedynie do dwóch dni.
Teoretycznie urlop na opiekę nad dzieckiem można wykorzystać dowolnie pamiętając, że jest to uprawnienie związane z rodzicielstwem. Kodeks pracy nie wymaga jednak, by rodzic sprawował wtedy osobistą opiekę nad potomkiem. Pracodawca nie może też odmówić udzielenia zwolnienia, jeśli drugi rodzic z jakiegokolwiek powodu nie pracuje.
Zobacz serwis
»
»
»
»
