Koncesja jest podstawową formą realizowania reglamentacyjnej funkcji państwa.  Jest instrumentem ograniczającym swobodę podmiotów gospodarczych.  Udzielenie koncesji  to wyraz przekazania przez organ państwa swoich uprawnień (w obszarze, w którym państwo ma monopol).

Koncesjonariusz, czyli podmiot otrzymujący koncesję,  ma pewne kompetencje władcze, dzięki którym może wykorzystywać instrumenty zastrzeżone dla administracji. Koncesjonowanie działalności gospodarczej uregulowane jest w ustawie z  2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej.

Jakie rodzaje działalności

Szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu określają przepisy szczegółowe.  Uzyskania koncesji wymaga, upraszczając, działalność: wydobywcza, związana z bronią i materiałami wybuchowymi, paliwami i energią, agencji ochrony, stacji radiowych i telewizyjnych, linii lotniczych, kasyn .

Kopaliny, broń

Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

- poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;

- wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;

- wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;

- ochrony osób i mienia;

- rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych (na końcowym etapie prac legislacyjnych znajduje się wyłączenie obowiązku uzyskiwania koncesji dla programów rozpowszechnianych wyłącznie w systemie teleinformatycznym, które nie są rozprowadzane naziemnie, satelitarnie lub w sieciach kablowych);

- przewozów lotniczych;

- prowadzenia kasyna gry.

Wprowadzenie przez ustawodawcę kolejnych koncesji jest możliwe tylko w stosunku do dziedzin działalności gospodarczej, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny i tylko w przypadku gdy dana działalność nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej.

Rozszerzenie katalogu koncesjonowanych rodzajów działalności gospodarczej wymaga nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Kto decyduje

Kompetencje w zakresie udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany, cofnięcia i lub ograniczenia  zakresu koncesji należą do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji.

W praktyce koncesje  wydają: minister właściwy ds. środowiska, wojewoda lub starosta (w zależności od przedmiotu koncesji), minister właściwy ds. administracji, prezes Urzędu Regulacji Energetyki, przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego, minister właściwy ds. finansów publicznych.

Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Treść koncesji, która określa prawa i obowiązki przyznane na jej podstawie przedsiębiorcy,  może zawierać oprócz postanowień przewidzianych w przepisach prawa  także inne rozstrzygnięcia, tj. „szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją”.

Ustawodawca posłużył się takim niedookreślonym sformułowaniem, ponieważ rozstrzygnięć o charakterze technicznym nie da się zapisać językiem normatywnym, a o tego typu rozwiązania zazwyczaj chodzi.

Oczywiście, organ koncesyjny może posłużyć się tym instrumentem tylko wtedy, gdy ustawa „branżowa” regulująca wykonywanie danej działalności koncesjonowanej na to pozwala.

Organ koncesyjny jest obowiązany przekazać każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółową informację o takich warunkach niezwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia koncesji.

Co we wniosku

Postępowanie koncesyjne wszczynane jest na wniosek przedsiębiorcy, który chce  uzyskać koncesję. Należy pamiętać, że wniosek o udzielenie lub o zmianę koncesji musi zawierać:

- firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej;

- numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);

- określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja.

Do wniosku  należy dołączyć dokumenty (informacje) określone w przepisach regulujących działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji.

Postępowanie koncesyjne  ma charakter  administracyjny. Toczy się przed organem koncesyjnym, którym jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalności koncesjonowanej (lub inny organ określony w przepisach regulujących działalność gospodarczą koncesjonowaną). Przedsiębiorca niezadowolony z rozstrzygnięcia może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Organ koncesyjny może przewidywać udzielenie ograniczonej liczby koncesji.

Przykład

Odkryto nowe złoża gazu i życzeniem państwa jest, aby jego wydobyciem zajęły się trzy podmioty gospodarcze. Jest to normalna praktyka. Stosowana  wtedy, gdy z analiz wynika, uwzględniając interesy ekonomiczne, gospodarcze i społeczne, że ograniczona liczba podmiotów wykonujących działalność gospodarczą na danym obszarze w danej dziedzinie jest najlepszym rozwiązaniem.

W takim wypadku organ koncesyjny ogłasza zamiar ograniczenia  liczby koncesji  w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski. Jeżeli liczba przedsiębiorców, spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją, jest większa niż liczba koncesji przewidzianych do udzielenia, organ koncesyjny zarządza przetarg, którego przedmiotem jest udzielenie koncesji.

Zamiar przeprowadzenia takiego przetargu jest ogłaszany w Monitorze Polskim. Organ koncesyjny dokonuje wyboru ofert w liczbie zgodnej z liczbą planowanych koncesji, kierując się wysokością zadeklarowanych opłat za udzielenie koncesji. W przypadku gdy kilku przedsiębiorców zadeklarowało opłatę w takiej samej wysokości, organ koncesyjny wzywa ich do ponownego zadeklarowania wysokości opłaty. Następnie wybiera ofertę przedsiębiorcy, który zadeklarował wyższą opłatę. Dochodzi więc do swego rodzaju licytacji.

Jakie uprawnienia kontrolne

Organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:

- zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją;

- przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej;

- obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.

Natomiast osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli  mają prawo w szczególności do:

- wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją, w dniach i w godzinach, w których ta działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;

- żądania udzielenia ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.

Organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do usunięcia stwierdzonych uchybień w wyznaczonym terminie. Może też cofnąć koncesję.

Organ koncesyjny cofa koncesję, w przypadku gdy

- wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją;

- przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją, mimo wezwania organu koncesyjnego, lub trwale zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Natomiast cofa koncesję albo zmienia jej zakres, w przypadku gdy przedsiębiorca:

- rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone w przepisach prawa;

- w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją.

Organ koncesyjny może cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy.

Przyrzeczenie czyli promesa

Wykonywanie działalności koncesjonowanej często wiąże się z koniecznością realizowania uprzednich wysokonakładowych inwestycji. Przedsiębiorcy nie mając pewności, czy koncesja zostanie im udzielona,  baliby się dokonywać takich inwestycji. Stąd też instytucja promesy.  Uzależnia ona zwykle udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej  jej uzyskania.

W postępowaniu o jej udzielenie stosuje się przepisy dotyczące udzielenia koncesji, z wyłączeniem tych, które dotyczą ograniczonej liczby koncesji. W promesie ustala się okres jej ważności, z tym że nie może on być krótszy niż sześć miesięcy.

W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na wykonywanie określonej w niej działalności gospodarczej, chyba że:

- zmieniły się dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy;

- wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków określonych w promesie;

- wystąpiły okoliczności uprawniające organ koncesyjny do odmówienia udzielenia koncesji, czasowego jej wstrzymania lub ograniczenia jej zakresu.

Komentarz

Aksjologicznym uzasadnieniem istnienia systemu koncesji jest przekonanie ustawodawcy, że obszary działalności gospodarczej ważne z punktu widzenia interesu publicznego i wiążące się z zaspokajaniem potrzeb społecznych powinny znajdować się pod szczególną kontrolą państwa. Liczba dziedzin koncesjonowanych jest w Polsce ograniczona a ich lista tworzy spójny katalog.

W obecnym ustroju ekonomicznym wolność gospodarcza jest dobrem najwyższym. Jednak obowiązująca regulacja dotycząca koncesjonowania działalności gospodarczej nie stanowi wyłomu w tej ogólnej regule.

Piotr Rogowiecki jest p.o. dyrektora departamentu dialogu społecznego Pracodawcy RP

Zobacz więcej:

» Firma » Zakładanie firmy » Zezwolenia, licencje, koncesje i certyfikaty